Jetlag en basketbal: NBA-teams uit westen van de VS zijn in het voordeel

De wereld is niet eerlijk, en de play-offs van de Amerikaanse basketbalcompetitie onderstrepen dat maar weer eens. Waar ‘buren’ zoals de New York Knicks en Philadelphia 76’ers – koud 150 kilometer van elkaar – strijden om een plek in de volgende ronde, begint dit weekeinde ook een reisgevecht tussen Minnesota Timberwolves en Denver Nuggets. De tienvoudige reisafstand, én een uur tijdsverschil. En als dat gevecht nek-aan-nek wordt, zullen de Nuggets die reis vier keer moeten maken, en de Timberwolves zelfs vijf keer.

Dat gezeul is het hele seizoen door aan de orde. NBA-teams proppen een ongelooflijke 82 reguliere wedstrijden in een seizoen van pakweg 170 dagen. Dat kan niet anders dan invloed hebben op de prestaties, daar is iedereen het wel over eens. Maar welke?

25.000 wedstrijden

Voor een sport waarin zo ongeveer iedere stap wordt geturfd voor de statistiekboeken is daar nog verbazend weinig onderzoek naar gedaan. Misschien dat Amerikanen er zozeer aan gewend zijn dat het ze niet meer opvalt. Er bleken in ieder geval Turkse onderzoekers voor nodig om dat nu eens grondig uit te zoeken. Hun studie, waarin ruim 25.000 wedstrijden in deze eeuw werden betrokken, verscheen deze week in het wetenschappelijke tijdschrift Chronobiology International.

Sommige uitkomsten pasten perfect bij wat iedereen al dacht. Thuisteams winnen vaker, gemiddeld in bijna 60 procent van de gevallen. Een andere conclusie die kenners voelden aankomen: naar het westen reizen is makkelijker dan naar het oosten. Dat heeft alles te maken met ons bioritme. Die ‘interne klok’ vertelt ons hoe laat het zou moeten zijn en die heeft wat tijd nodig om zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden, dat is de beruchte jetlag. Maar die jetlag werkt niet naar beide kanten hetzelfde: een reis naar het westen valt de meeste mensen makkelijker dan een naar het oosten, omdat ze later naar bed moeten dan hun bioritme aangeeft. Dat is makkelijker dan eerder naar bed gaan.

Dempend effect

Dus oostelijke teams zijn in het voordeel, zou je zeggen. Nee! Want tijdsverschil blijkt veel meer effect te hebben bij een thuiswedstrijd dan bij een uitwedstrijd. ‘Uit’ zijn er veel meer factoren waardoor je in het nadeel bent, dat dempt het effect van jetlag. Thuis maakt dat veel meer uit. En de teams reizen natuurlijk continu.

Dat betekent ook dat teams uit Los Angeles of Seattle, steden aan de westkust, voor hun thuiswedstrijden geregeld terugkomen uit het oosten, de ‘makkelijke’ jetlag. Terwijl de thuisspelende oostkustploegen zullen terugkeren uit het westen en met de ‘moeilijker jetlag’ in het eigen stadion zullen staan. Dat tikt aan. De onderzoekers becijferden een enorm verschil in het winstpercentage in thuiswedstrijden over die twintig seizoenen: Een team aan de westkust dat thuis speelde tegen een team van de oostkust won in 63,5 procent van de gevallen. Omgekeerd was dat slechts 55 procent.

Oost west, west best?

Dat verschil is extreem. Als ze dat ieder twintig keer doen, winnen de oosterlingen elf keer thuis. Het westelijke team gaat er afgerond met dertien thuiszeges vandoor. Maar het gaat dan ook om het grootst mogelijke tijdsverschil in de NBA, drie uur van kust tot kust. Bij kleinere tijdverschillen, zoals dat uurtje tussen de Timberwolves en de Nuggets, is het effect heel veel kleiner.

Bovendien ging het onderzoek alleen om het reguliere seizoen, play-offs zijn niet bekeken. Al met al geen reden om blind een weddenschap in te zetten op winst voor Denver. Hoewel de Nuggets met deze kennis in het achterhoofd wellicht net iets geruster op het vliegtuig naar Minneapolis zullen stappen.