Beoogd Ajaxtrainer Graham Potter koppelt tactisch vernuft aan dynamisch en aanvallend voetbal: ‘Zijn spelers weten altijd precies wat ze moeten doen’

Mocht Ajax er de komende weken in slagen het grote gat tussen vraag en aanbod met Potter (48) te kunnen dichten, dan haalt het in ieder geval een kleurrijke trainer in huis. Het is een van de redenen waarom de club voor een buitenlander gaat. Beschikbare Nederlandse kandidaten als Frank de Boer en Pascal Jansen worden als ‘te bleu’ gezien.

Een terugkeer van Erik ten Hag, die onder vuur ligt in Manchester, werd als het droomscenario gezien, maar het is nog maar de vraag of de voormalig succescoach van Ajax sneuvelt bij United. En of hij in dat geval een stap terug zou willen doen. En dus heeft Potter, voormalig directeur van het Ghanese vrouwenteam en ex-trainer van een universiteitsteam in Leeds, de beste papieren bij Ajax.

Na een bescheiden loopbaan als speler – Potter was even actief in de Premier League, daarna vooral op lagere niveaus – dook hij weer de schoolbanken in voor een studie Emotionele Intelligentie. Hij had al een universteitsploeg getraind toen hij in Leeds master in ‘Leiderschap en Professionele Ontwikkeling’ wilde worden. Ook daar kreeg hij de voetballende studenten, op het achtste niveau in Engeland, onder zijn hoede.

Begrijpen wat leiderschap is

“Ik moest ontdekken hoe ik moest communiceren, hoe ik mensen moest leiden. En omdat ik op de universiteit zat, was het ook meteen handig om van die lessen te profiteren,” legde Potter eerder uit. “Door deze masterstudie bracht ik ook tijd door met chirurgen en militairen. Dan ga je wel begrijpen wat leiderschap betekent.”

Na die studie trok Potter naar het Zweedse Östersunds FK, waar hij was aanbevolen door voormalig Liverpoolspeler en -coach Graeme Souness. Lasse Landin, een van de medeoprichters van die club raakte diep onder de indruk van de Engelse trainer, zo vertelde hij in de Engelse krant The Independent. “De meeste coaches praten alleen over formaties, maar Graham had het over hoe je een mens kunt opbouwen. Hij was totaal anders. Voor mij, als oud-leraar, was het geweldig. Hij begrijpt dat spelers en stafleden mensen zijn, hij weet zo veel mogelijk uit ieder individu te halen zonder het groepsgevoel weg te nemen.”

“Ik denk dat je eerst moet begrijpen dat het menselijke wezens zijn,” aldus Potter. “En probeert te begrijpen wat hen motiveert om van daaruit tot een gemeenschappelijke basis te komen. Proberen relaties op te bouwen en dagelijks effectief te communiceren.”

Psychologie van spelers en selecties

Potter denkt minstens zoveel uit de psychologie van spelers en selecties te kunnen halen als uit tactiek en techniek. Dat zal technisch adviseur Louis van Gaal hebben bekoord tijdens hun recente onderhoud. Alex Kroes, als technisch directeur weer in genade aangenomen, was bij een rondgang langs Engelse clubs eerder al onder de indruk geraakt van Potter. Bij Ajax zijn ze tot de conclusie gekomen dat de club best weer een maniakale trainer kan gebruiken. Niet eentje die bezeten langs de zijlijn stuitert, maar die bezeten is van voetbal en alles uit de kast trekt om beter te worden.

Dat lukte hem zonder meer bij Östersunds FK, dat hij zeven jaar onder zijn hoede had. Potter bracht de club van het vierde naar het hoogste niveau in Zweden. Hij bezorgde Östersunds de eerste prijs uit de clubgeschiedenis en verraste met een Europa Leaguezege bij Arsenal.

Potter ging vervolgens aan de slag bij Swansea City. Daar kon hij na één seizoen een flink verbeterd contract tekenen, maar de oud-verdediger koos voor Premier Leagueclub Brighton. En daar flikte hij het kunstje opnieuw. Brighton was degradatiekandidaat, maar werd onder Potter een subtopper.

“We stonden vandaag tegenover de beste Engelse manager,” zei Manchester Citytrainer Pep Guardiola na een van hun onderlinge ontmoetingen. “Als toeschouwer hou ik ervan naar zulke teams te kijken. Brighton is zo’n team, ik herken het. Als ik zelf nog voetballer was, zou ik het geweldig vinden in dat team te spelen.”

De tactische flexibiliteit en dynamiek

Wat er zo speciaal aan was? De tactische flexibiliteit en dynamiek. Het is niet dat Ajax voor Potter valt omdat hij de Amsterdamse huisstijl tot kunst heeft verheven, eerder omdat hij altijd wil aanvallen. Voor Potter is 4-3-3 niet heilig, maar slechts één van de vele systemen die hij kan hanteren.

Zo begon Brighton weleens in 4-4-2, speelde het halverwege 4-2-3-1 en eindigde het met drie verdedigers. Welk strijdplan hij ook koos: door de vele positiewisselingen zat er vrijwel altijd dynamiek in. Het is meteen de reden waarom hij graag werkt met spelers die op verschillende posities uit de voeten kunnen. Zo transformeerde hij bij Brighton een linksbuiten tot rechtsback. “De speelstijl zorgt er niet voor dat je wedstrijden wint, de uitdaging is spelers te hebben die geloven dat het werkt,” zei Potter.

Oud-Feyenoorder Henrik Larsson ondervond als trainer in Zweden hoe lastig het was om je in te stellen op Potters elftal. “Welke tactiek hij ook hanteert, de spelers weten precies wat ze moeten doen.”

Uit op revanche

Een garantie voor succes is dat nog niet: Potter kreeg Chelsea niet aan de praat. De timing van die overstap was ook niet geweldig; Potter volgde Thomas Tuchel op nadat de club de Champions League had gewonnen. Dat hij aanvankelijk weinig tijd had om te trainen en te bouwen, brak hem op. Net als het feit dat het ontbrak aan een trefzekere aanvaller. Chelsea trok voor honderden miljoenen euro’s spelers aan, maar een goalgetter zat er niet bij.

Hij overleefde het niet. Op Stamford Bridge kreeg hij niet alleen door de slechte resultaten kritiek: was de welbespraakte Potter wel streng genoeg voor zijn spelers? Qua karakter heeft hij wel iets van de huidige Ajax-trainer John van ’t Schip. Zo was Potter bij Chelsea ook open over de keerzijde van het trainersvak: het was voor hem een uitputtingsslag. Vooral door de druk, die werd opgevoerd door de miljoenen die werden uitgegeven op de transfermarkt.

Een gedwongen sabbatical kwam hem dan ook niet slecht uit, maar bij Potter jeukt het inmiddels weer. Net als Ajax, dat hem voor meerdere jaren wil vastleggen, aast hij op revanche.