Decennialang bereidde Israël zich voor op een confrontatie met Iran. Vooral sinds het moment dat het regime in Teheran besloot om een atoomprogramma in het leven te roepen.

„Sinds het moment dat Iran een kernmacht wilde worden, volgde Israël de ontwikkelingen op de voet”, zegt Danny Citrinowicz, voormalig hoofd van de afdeling Iran van de Israëlische militaire inlichtingendienst. Tegenwoordig is hij verbonden aan het Institute for National Security Studies aan de Universiteit van Tel Aviv en aan het Midden-Oostenprogramma van de Atlantische Raad.

„Iran heeft altijd hoog op de agenda van Israël gestaan. Natuurlijk zijn er ups en downs geweest. De dreiging was niet altijd zo acuut. Maar we hebben Teheran altijd goed in de gaten gehouden. En altijd scenario’s getraind om militair op te kunnen treden mocht dat nodig zijn.”

Kwam de aanval van 13 juni desondanks als een verrassing voor u?

„Ik heb in november 2024 al geschreven dat in het komende jaar een beslissend moment zal komen als het om Iran gaat. Dat er iets dramatisch gaat gebeuren. Toch was de timing van het Israëlische offensief een verrassing voor me. De Verenigde Staten hadden zestig dagen uitgetrokken voor onderhandelingen. Op dag 61 vielen we aan. Dat had ik niet zo snel aan zien komen.”

Waarom moest Israël nu juist actie ondernemen?

„Dat had te maken met een combinatie van factoren. In de eerste plaats vanwege de operationele mogelijkheden. We hadden niets te vrezen van Hezbollah, nadat we die vorig jaar effectief hebben uitgeschakeld. Lange tijd waren we bang dat Iran de capaciteit van de Libanese terreurbeweging tegen ons zou inzetten als het ooit tot een confrontatie zou komen.

Dankzij onze vergeldingsacties na de directe Iraanse aanvallen op Israël van vorig jaar en de verdere uitschakeling van de luchtverdediging van Iran in de eerste dagen van de oorlog, lag de weg naar Teheran voor ons open. En de Amerikaanse president Donald Trump gaf ons groen licht.

Maar belangrijker nog: Iran had een rode lijn overschreden. Het nucleaire programma was in een stroomversnelling geraakt en er waren plannen om het arsenaal ballistische raketten enorm uit te breiden. Is dat een acute dreiging? Je kunt in dit soort situaties geen risico nemen. En de uitgelezen mogelijkheid deed zich voor.”

Premier Benjamin Netanyahu heeft al jaren gewaarschuwd voor de Iraanse dreiging. Was die de afgelopen decennia minder acuut?

„De bezorgdheid was al die tijd reëel. Maar ik denk dat Netanyahu vooral in 2003 bang was dat Amerika te druk was met Afghanistan en Irak om Israël bijstand te bieden als dat nodig was. Iran had destijds ook niet het politieke besluit genomen om een atoombom te bouwen. Maar ze waren wel hard bezig om de omstandigheden te creëren om een nucleaire macht te worden. Dat was alarmerend genoegd.”

Hoe succesvol waren de Israëlische en de Amerikaanse aanvallen op de atoominstallaties van Iran?

„Ik kan daar geen zwart-witantwoord op geven. Je kunt nucleaire ambities niet zomaar vernietigen. Er werken honderden Iraanse wetenschappers aan. Maar ik denk wel dat het atoomprogramma ernstige schade is toegebracht en dat de inspanningen om een kernwapen te verwerven grote vertraging hebben opgelopen.”

Hoe lang zal die vertraging duren?

„Iran kan zijn nucleaire faciliteiten herbouwen. Met een kleine installatie kan het land in enkele maanden weer genoeg uranium verrijken om een atoombom te maken. En ze willen een kernwapen hebben, daarvan ben ik overtuigd.”

De ideologie om Israël te vernietigen is nog steeds aanwezig.

„Zeker. Deze oorlog is met een gedwongen staakt-het-vuren geëindigd. We moeten niet raar opkijken als dit conflict met Iran alsnog op een langdurige uitputtingsoorlog uitloopt. Aan de andere kant moeten we ook onze successen in ogenschouw nemen. De nucleaire dreiging is voorlopig afgewend. Het arsenaal ballistische raketten van Iran is fors uitgedund. En de sjiitische As rond Israël –Hamas, Syrië, Hezbollah en Jemen– is gebroken.”

Reden tot optimisme?

„Nee, laten we niet euforisch zijn, maar vooral heel voorzichtig. De dreiging van Iran is zeker niet voorbij. Ondanks al het wensdenken over een wisseling van de wacht in Teheran, is dat niet gebeurd. En ik denk dat het ook niet realistisch is om dat te verwachten.”

Was Iran de laatste vijand van Israël?

„Vooropgesteld: Iran is nog altijd de grootste vijand van Israël. Maar ik sluit niet uit dat Turkije weleens de volgende dreiging voor ons kan zijn. Ankara is niet te vergelijken met Teheran. Maar de Turkse president Recep Tayyip Erdogan is zeer antizionistisch. Hij steunt Hamas, heeft grote invloed in Syrië en beschikt over een formidabele militaire macht.”