Als in een eengezinswoning de cv-ketel vervangen moet worden of een verbouwing op stapel staat, is een warmtepomp plaatsen financieel zeer lucratief. De opbrengst van de energiebesparing is vrijwel altijd hoger dan de kosten van de hogere hypotheek of lening die nodig is voor de investering.

Dat blijkt uit een analyse door het Centraal Planbureau, TNO en het Planbureau voor de Leefomgeving. Ze berekenden voor liefst 5 miljoen huizen en hun bewoners het financiële effect van verduurzaming. Voor eigenaren en particuliere huurders kan de besparing gemiddeld ruim 300 euro per jaar zijn. Voor huurders in corporatiewoningen zelfs ruim 700 euro.

Kanttekening: het zijn gemiddelden, er is veel variatie tussen de huishoudens, en de onderzoekers willen uitdrukkelijk géén individueel advies geven.

90 procent beter af

De berekeningen zijn op basis van de huidige subsidieregelingen en afspraken. Zo is er subsidie voor isolatie, en de woningcorporaties verhogen bij isolatie niet de huur voor zittende huurders – isolatie is voor de huurders dus gratis. Van alle bewoners van eengezinswoningen gezamenlijk is 90 procent beter af met een (hybride) warmtepomp. Ook die laatste 10 procent zou mogelijk beter af zijn als ze bijvoorbeeld een klein beetje isoleren, maar die variant is niet onderzocht.

Het hangt van de situatie af of een huishouden de overstap kan maken naar een volledig elektrische warmtepomp, of naar een hybride variant – een warmtepomp die gecombineerd wordt met een gasgestookte cv-ketel die aanslaat als het echt koud is.

De duurste optie, alleen een warmtepomp en helemaal geen cv-ketel, is voor de helft van de eigenaren en particuliere huurders een geschikte optie. De andere helft kan dat niet goed terugverdienen, omdat daarvoor heel goede, en daarmee dure, isolatie nodig is.

Kleinere woningen komen voor deze variant het snelst in aanmerking, want het kost minder om die goed te isoleren. En voor corporatiehuurders is deze variant veruit de beste optie, omdat de corporaties de isolatie voor hun rekening nemen. Voor de warmtepomp moeten de huurders wel extra betalen, maar dus aanzienlijk minder dan ze besparen op energie.

Hybride gunstig in grotere woningen

In grotere woningen, of als zware isolatie heel duur zou uitpakken, is de hybride warmtepomp vaak een beter alternatief. Een hybride warmtepomp kost zo’n 5000 euro, een volledige warmtepomp minstens het dubbele. Voor zo’n 40 procent van de eigenaren van eengezinswoningen en particuliere huurders is hybride financieel de meest aantrekkelijke optie.

In het hypothetische geval dat de subsidies stoppen of corporaties niet meer ‘gratis’ kunnen isoleren, blijkt verduurzaming nog steeds voor 43 procent van de onderzochte huishoudens financieel aantrekkelijk. Alleen is dan in veel meer gevallen de hybride warmtepomp de meest lucratieve optie.

Dat bijna de helft van de huishoudens er dan geen voordeel meer uithaalt, laat zien dat de huidige stimulering van verduurzaming erg belangrijk is. Het rapport is daarmee een impliciete oproep de stimulering in stand te houden.

Van alle bewoners van eengezinswoningen gezamenlijk is 90 procent beter af met een (hybride) warmtepomp

In het model is rekening gehouden met zaken als de hoogte van de hypotheekrente, leenmogelijkheden voor lage inkomens, verwachte veranderingen in de huurtoeslag of het inkomen et cetera. Wat de verduurzaming doet voor de waarde van de woning is niet meegenomen. Ook het effect op wooncomfort en de gezondheidswinst wegen niet mee, net als de geopolitieke winst van minder afhankelijkheid van buitenlandse gasleveranciers.

Overheid heeft wel kosten

Er blijven ook aspecten buiten beschouwing die negatief kunnen uitwerken, zoals de netcongestie en het gebrek aan capaciteit bij installateurs. Ook blijft buiten beschouwing dat zo’n enorme verduurzamingsslag de overheid op twee manieren geld kost: vanwege de subsidies (hogere kosten) en het lagere energiegebruik (minder energiebelasting).

Maar, zeggen de bureaus, in het klimaatakkoord uit 2019 is afgesproken dat de gebouwde omgeving in 2050 CO₂-neutraal moet zijn. Vrijwel alle woningen in Nederland moeten dan van het gas af zijn, op dit moment is dat nog pakweg een op de vijf. Nu verduurzaming met de huidige regelingen financieel zo aantrekkelijk blijkt, kan het draagvlak daarvoor wel groter worden.

De onderzoekers tekenen verder aan dat mensen andere prioriteiten kunnen hebben. Of geen zin kunnen hebben in een verbouwing, of specifiek in klimaatmaatregelen. In die zin is het simulatie, geen beschrijving van de daadwerkelijke keuzes van huishoudens.

Concurrentie met warmtenetten

Een laatste pijnpunt is dat de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in februari constateerde dat de subsidies voor warmtepompen de komst van de efficiënte warmtenetten kunnen belemmeren. Wie zo’n pomp heeft, wil geen aansluiting meer op het warmtenet, en veel aansluitingen zijn juist nodig om die netten rendabel te krijgen. Mogelijk dat het beleid daarop wordt aangepast.

Dat beseffen de onderzoekers, maar de nadruk ligt hier op huishoudens in eengezinswoningen die op dit moment eigen keuze hebben – en bijna twee derde van de woningen in Nederland zijn eengezinshuizen. Voor bewoners in flats ligt de afweging hoe dan ook anders, ook omdat er in die woningen zelf vaak geen plek is voor een warmtepomp.