Israëlische leger zegt meer dan 150 Iraanse doelen te hebben getroffen, Iran kondigt nieuwe aanvallen aan

Volg voor de laatste ontwikkelingen in het Midden-Oosten ons nieuwe blog.

Woordvoerder en brigadegeneraal van het Israëlische leger (IDF) Effie Defrin zei tijdens een persconferentie dat de Israëlische luchtmacht sinds het begin van de aanval op Iran op vrijdagochtend vroeg (lokale tijd), al meer dan 150 doelen heeft geraakt. Het afgelopen etmaal richtte het leger zich vooral op doelen in Teheran.

Volgens hem wordt vanuit Teheran „het moorddadige terreurregime aangestuurd, dat een bedreiging vormt voor de hele westerse wereld”. Hij voegde daaraan toe dat „Teheran niet langer immuun” is.

Eerder zei de Israëlische luchtmacht tegen de media dat ze alle luchtafweersystemen rond Teheran had uitgeschakeld. Gevechtsvliegtuigen zouden zo’n 40 doelen rond de stad hebben aangevallen. Hierdoor kan Teheran niet meer goed verdedigd worden bij toekomstige luchtaanvallen. Volgens Iraanse staatsmedia zijn de luchtverdedigingssystemen geactiveerd rond de strategische havenstad Bandar Abbas en de hoofdstad Teheran.

Verschillende plekken getroffen

De Israëlische aanvallen troffen zaterdag naast Teheran ook de Iraanse havenstad Kangan. Daarbij werd een raffinaderij geraakt, melden Iraanse media. Er zou een grote explosie zijn geweest, waarna brand uitbrak.

Ook troffen Israëlische luchtaanvallen vier cruciale gebouwen bij het nucleaire complex in Isfahan. Onder meer de uraniumconversiefaciliteit en een fabriek voor de productie van brandstofplaten werden geraakt, meldt de Internationale Atoomenergieorganisatie (IAEA) op X.

Het IAEA liet eerder weten dat ook nucleaire faciliteiten in Natanz en Fordo zijn aangevallen. „Net als in Natanz, wordt geen toename van straling buiten de locatie verwacht”, aldus de IAEA in een bericht op X.

De Israëlische luchtmacht bombardeerde zaterdag ook een ondergrondse wapenfaciliteit in West-Iran, aldus IDF-woordvoerder Defrin. Volgens het Israëlische leger werd de locatie door Iran gebruikt voor de opslag én lancering van tientallen ballistische- en kruisraketten. Gevechtsvliegtuigen van de Israëlische luchtmacht troffen zowel de ondergrondse installatie als de lanceerinrichtingen.

De Iraanse staatstelevisie meldt dat „zware en verwoestende” vergeldingsaanvallen op Israël binnen enkele uren worden verwacht.

Netanyahu

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu dreigde zaterdag in een videoboodschap dat zijn land nog veel meer doelen in Iran zal aanvallen. Ook zei hij dat het nucleaire programma van Iran zwaar is getroffen door de Israëlische aanvallen en mogelijk zelfs jaren is teruggedraaid.

In de video zei Netanyahu dat Israël „alle doelen van het ayatollahregime” zal treffen, en dat „wat ze hebben gevoeld niets is vergeleken met wat ze in de komende dagen over zich heen krijgen”.

Een Israëlische functionaris zei eerder op zaterdag dat het omverwerpen van het Iraanse regime momenteel niet het doel is van de Israëlische aanvallen, maar dat „alle opties op tafel liggen als Teheran grenzen overschrijdt en burgers blijft aanvallen”.

Zoom in

In de Gazastrook hebben Israëlische aanvallen op zaterdag zeker 45 Palestijnen gedood. Dat melden internationale persbureaus op basis van medici ter plaatse. Veel van de aanvallen waren in de buurt van distributiepunten voor voedsel van de door de Verenigde Staten gesteunde Gaza Humanitarian Foundation, laten lokale gezondheidsautoriteiten weten.

Medici van de Al-Awda en Al-Aqsa ziekenhuizen in centraal Gaza, waar de meeste slachtoffers naartoe zijn gebracht, melden dat minstens 15 mensen omkwamen toen ze probeerden de hulppost van de GHF nabij de Netzarim-corridor te bereiken.

Echter, de GHF stelt dat geen van de distributiecentra zaterdag geopend was: „Geen van onze distributiecentra was vandaag open en er waren geen incidenten op onze locaties omdat ze gesloten waren”, aldus de GHF in een schriftelijke reactie aan Reuters.

Schending humanitaire principes

De omstreden GHF begon eind mei met de distributie van voedselpakketten in Gaza, nadat Israël een bijna drie maanden durende blokkade gedeeltelijk had opgeheven. Tientallen Palestijnen zijn sindsdien om het leven gekomen bij bijna dagelijkse massaschietpartijen bij de distributiepunten van de door Israël gecontroleerde hulporganisatie.

Het ministerie van Volksgezondheid van Gaza meldde zaterdag in een verklaring dat er tot nu toe minstens 274 mensen zijn gedood en meer dan 2.000 gewond zijn geraakt in de buurt van hulpcentra sinds de GHF haar operaties in Gaza begon.

Vorige week waarschuwde het Israëlische leger Palestijnen om tussen 18.00 en 06.00 uur lokale tijd niet in de buurt te komen van wegen die naar de GHF-locaties leiden. Deze wegen werden omschreven als afgesloten militaire zones.

De Verenigde Naties verwerpen het door Israël gesteunde nieuwe distributiesysteem en noemen het ontoereikend, gevaarlijk en een schending van de principes van humanitaire onpartijdigheid.

Zoom in

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi heeft tegenover Al Jazeera bevestigd dat de volgende ronde van nucleaire onderhandelingen tussen Iran en de Verenigde Staten, die gepland stond voor zondag in Oman, is geannuleerd. Het zou de zesde ronde zijn in een reeks nucleaire onderhandelingen tussen de twee landen.

De Omaanse minister van Buitenlandse Zaken Badr Albusaidi bevestigde de annulering niet veel later ook. „Diplomatie en dialoog blijven de enige weg naar duurzame vrede”, schreef Albusaidi in een bericht op sociale media. Oman zou bij het gesprek optreden als bemiddelaar.

Eerder op zaterdag had Iran al duidelijk laten doorschemeren dat het weinig voelde voor een voortzetting van de onderhandelingen zolang de Israëlische aanvallen aanhielden, meldde de Iraanse staatsmedia op basis van uitspraken van Buitenlandminister Araghchi.

Teheran noemde de gesprekken over het nucleaire programma „zinloos”, nadat Israël in de nacht van donderdag op vrijdag begon met het bombarderen van verschillende doelen in Iran. Een aanval waaraan Teheran de Verenigde Staten medeplichtig acht.

„De andere partij [de VS, red.] heeft zich zó gedragen dat dialoog zinloos is geworden. Je kunt niet beweren te onderhandelen en tegelijk toe te staan dat het zionistische regime Israël, red.] Iraans grondgebied aanvalt”, zei de woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken Esmaeil Baghaei.

Verenigde Staten hopen op gesprek

De Verenigde Staten hebben laten weten nog steeds in gesprek te willen gaan met Iran over een atoomdeal, zegt een anonieme functionaris tegen persbureau AFP. „We hopen nog steeds op gesprekken”.

De VS hebben de Iraanse beschuldigingen dat ze medeplichtig zouden zijn aan de Israëlische aanvallen ontkend. Toch noemde de Amerikaanse president Donald Trump de Israëlische aanvallen op Iran „uitstekend”, nadat hij de Israëlische premier Benjamin Netanyahu eerder had gewaarschuwd geen actie te ondernemen die de nucleaire gesprekken in gevaar zou brengen.

De Verenigde Staten en Iran zijn al meer dan drie maanden in gesprek over een nieuwe nucleaire overeenkomst. De VS willen de ontwikkeling van de Iraanse kerncapaciteit beperken. Zo mag Iran van Trump geen uranium verrijken op eigen grondgebied. Teheran weigert akkoord te gaan met deze eisen.

Zoom in

Iran had niet verwacht dat Israël zou aanvallen vóór de geplande gespreksronde met de Verenigde Staten over de nucleaire deal, die zondag zal plaatsvinden. Dat lieten Iraanse officieren vrijdag weten aan The New York Times. Hierdoor sloegen Iraanse leiders de waarschuwingen voor een Israëlische aanval in de wind. Volgens de officieren werden deze als Israëlische propaganda geïnterpreteerd, bedoeld om Iran onder druk te zetten bij het sluiten van een atoomdeal met de VS.

De Amerikaanse krant sprak met een half dozijn hoge Iraanse functionarissen en twee leden van de Revolutionaire Garde. Allen wilden anoniem blijven.

Volgens de officieren negeerden hoge militaire commandanten in de nacht van de Israëlische aanval de geplande voorzorgsmaatregelen voor een dergelijke aanval. In plaats van in beveiligde schuilplaatsen verbleven ze allemaal in hun eigen huis, wat hen een makkelijk doelwit maakte. Generaal Amir Ali Hajizadeh, de commandant van de lucht- en ruimtevaarteenheid van de Revolutionaire Garde, en zijn hoge staf negeerden een richtlijn die het samenkomen op één locatie verbood. Ze hielden een spoedberaad op een militaire basis in Teheran en werden gedood toen Israël de basis aanviel.

Besef

Pas vrijdagavond daalde volgens de officieren het besef van de omvang van het Israëlische offensief in bij de Iraanse regering. Israël had zeker 15 locaties in Iran getroffen, en een groot deel van haar defensiecapaciteit uitgeschakeld. Ook had het Iraanse radars en luchtafweer vernietigd, de toegang tot het Iraanse arsenaal aan ballistische raketten lamgelegd, en meerdere hoge militaire bevelhebbers gedood. Bovendien raakte het bovengrondse deel van een grote nucleaire verrijkingsfabriek in Natanz zwaar beschadigd, cruciaal voor het ontwikkelen van atoomwapens.

In privéberichten tussen functionarissen die met The New York Times werden gedeeld, werden berichten gestuurd als: „Waar is onze luchtverdediging?” en „Hoe kan Israël zomaar aanvallen, onze hoogste commandanten doden, en zijn wij niet in staat het te stoppen?” Ze stelden ook de grote tekortkomingen op het gebied van de Iraanse inlichtingen en defensie ter discussie.

Israël heeft decennialang geheime operaties in Iran uitgevoerd tegen militaire en nucleaire doelen en gerichte moordaanslagen gepleegd op kernwetenschappers als onderdeel van de schaduwoorlog met Iran. Volgens Hamid Hosseini, lid van de energiecommissie van de Kamer van Koophandel van het land die nauwe banden heeft met de regering, wekt de meervoudige aanval echter de indruk dat de Israëlische infiltratie nog verder gaat dan voorheen het geval was.

„De Israëlische aanval verraste de leiders volledig [..]. Het legde ook ons ​​gebrek aan goede luchtverdediging bloot en hun vermogen om onze kritieke locaties en militaire bases zonder weerstand te bombarderen”, aldus Hamid Hosseini, in een telefonisch interview met The New York Times vanuit Teheran.

Zoom in

De Iraanse staatsomroep meldt zaterdagochtend dat zestig mensen zijn gedood bij een Israëlische aanval op een wooncomplex in de hoofdstad Teheran. Twintig van de dodelijke slachtoffers zouden kinderen zijn.

Eerder op de ochtend bevestigde Iran de dood van twee belangrijke generaals. Het gaat ten eerste om Gholamreza Mehrabi, plaatsvervangend hoofd inlichtingen van het leger. Ook Generaal Mehdi Rabbani, plaatsvervangend ‘hoofd operaties’ werd „tot martelaar gemaakt”, klonk het volgens The Times of Israel op de Iraanse staatsomroep.

Bij Iraanse aanvallen op Israël, in reactie op de grootschalige Israëlische raketaanvallen op Iran, zijn in de nacht van vrijdag op zaterdag in Israël zeker drie mensen gedood. Minstens zeventig mensen raakten gewond. Dat melden Israëlische media op basis van hulpverleners.

In de stad Risjon Letsion, ten zuidoosten van Tel Aviv, kwamen bij een raketaanval op een woongebouw een man van in de veertig en een vrouw van in de zestig om, meldt The Times of Israel. Zeker negentien anderen raakten gewond. Eerder in de nacht werd er al een vrouw gedood bij een aanval op Ramat Gan, een buitenwijk van Tel Aviv.

In diezelfde wijk werden meerdere gebouwen verwoest. In totaal vuurde Iran volgens de Israëlische krant Haaretz in de nacht van vrijdag op zaterdag 150 raketten af op Israël. De aanvallen gaan ook zaterdagochtend door.

In Iran zijn, volgens de VN-ambassadeur van het land, bij de Israëlische aanvallen al zeker 78 mensen gedood. 320 mensen raakten erbij gewond.

Zoom in

Volgens Iran zijn besprekingen over een atoomdeal „zinloos” geworden, nadat Israël een grootschalige aanval op het land uitvoerde. Dat heeft een woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken tegen een Iraans persbureau gezegd, meldt persbureau Reuters zaterdag. De zesde bijeenkomst in de nucleaire onderhandelingen tussen Iran en de VS zou zondag plaatsvinden in Oman.

Iran beschuldigt de VS ervan medeplichtig te zijn aan de aanvallen van Israël, al ontkent Washington dat. Een woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde: „De andere kant [de VS] handelde op een manier die elke dialoog zinloos maakt. Je kunt niet beweren te onderhandelen en tegelijkertijd […] toestaan ​​dat het zionistische regime [Israël] het Iraanse grondgebied aanvalt.”

De VS zeiden eerder tegen Iran dat het „verstandig” was om te praten over het nucleaire programma. De Amerikaanse president Donald Trump liet aan Reuters weten dat de VS wisten dat de Israëlische aanvallen eraan kwamen, maar dat de regering nog steeds mogelijkheden ziet voor een nucleaire deal. Volgens Trump moet Iran de aanvallen als een „tweede kans” zien om verdere vernietiging te voorkomen, „voordat er niks meer van Iran over is”.

De crisis in het Midden-Oosten is fors geëscaleerd na de grootschalige aanval van Israël vrijdagochtend vroeg op het nucleaire arsenaal van Iran. Dit zijn de belangrijkste ontwikkelingen van gisteravond en vannacht.

• Iran vuurde vrijdagavond en later ook in de loop van de nacht meerdere golven raketten af op Tel Aviv en Jeruzalem. Daarbij kwam voor zover nu bekend een vrouw om het leven en raakten zo’n veertig mensen gewond.
• Op het internationale vliegveld Mehrabad in de Iraanse hoofdstad Teheran zijn in in de nacht van vrijdag op zaterdag explosies gehoord en is brand uitgebroken. Volgens het Iraanse staatspersbureau Fars is het vliegveld geraakt door twee projectielen, die vermoedelijk zijn afgevuurd door Israël.
• Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het reisadvies voor heel Israël aangepast naar rood. „De veiligheidssituatie in Israël is onvoorspelbaar en gevaarlijk„, schrijft het ministerie.
• Volgens de Iraanse ambassadeur bij de Verenigde Naties zijn er bij de Israëlische aanvallen op Iran van vrijdag 78 mensen omgekomen, van wie het overgrote deel burgers, onder wie vrouwen en kinderen. Ook raakten ruim 320 mensen gewond.
• Rafael Grossi, het hoofd van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA), heeft tijdens de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gezegd dat de Israëlische aanvallen op de Iraanse kerncentrale Natanz tot chemische en radiologische besmetting heeft geleid. Maar volgens Grossi is de besmetting beheersbaar met „passende maatregelen”.
• Het Amerikaanse leger heeft meegeholpen met het uit de lucht schieten van Iraanse raketten die op weg waren naar Israël, melden Amerikaanse regeringsvertegenwoordigers op anonieme basis aan internationale persbureaus. Een Iraanse functionaris zei tegen CNN dat Iran militaire bases gaat aanvallen van landen die Israël helpen.
  

Iran is van plan haar aanvallen op Israël op te voeren en militaire bases in de regio aan te vallen van landen die Israël proberen te beschermen, zei een Iraanse regeringsvertegenwoordiger vrijdagavond tegen de Amerikaanse nieuwszender CNN.

„Iran behoudt zich het recht voor onder internationaal recht om daadkrachtig te reageren op dit regime”, zei hij. „Elk land dat probeert het regime te verdedigen tegen de Iraanse operaties, zal op zijn beurt zien dat zijn regionale bases en posities nieuwe doelen worden.”

Amerikaanse regeringsbronnen meldden eerder dat het Amerikaanse leger vrijdagavond heeft geholpen Iraanse raketten te onderscheppen die op Israël waren afgevuurd. Volgens een Israëlische bron hebben ook andere landen in de regio de Israëlische luchtverdediging gesteund.

Op het internationale vliegveld Mehrabad in de Iraanse hoofdstad Teheran zijn explosies gehoord en is brand uitgebroken, melden internationale persbureaus.

Volgens het Iraanse staatspersbureau Fars is het vliegveld geraakt door twee projectielen, die vermoedelijk zijn afgevuurd door Israël. Op de luchthaven bevinden zich Iraanse gevechtstoestellen en transportvliegtuigen.

Vrijdagavond waren er ook meldingen van Israëlische aanvallen op het zuiden van Teheran en werden explosies gehoord bij de nucleaire faciliteit in Fordow.

Iran heeft in de nacht van vrijdag op zaterdag een nieuwe golf raketten afgevuurd op Israël, melden internationale persbureaus. Er waren zowel in Jeruzalem als Tel Aviv sirenes en explosies te horen, mogelijk van de Israëlische luchtafweer.

Het Israëlische leger had burgers opgeroepen te schuilen voor de nieuwe aanval. Over mogelijke schade of slachtoffers van de tweede golf raketten is nog niks bekend.

Bij de eerste golf raketten van vrijdagavond raakten volgens meerdere media zo’n veertig mensen gewond. Volgens The Times of Israel is er ook een vrouw overleden aan haar verwondingen.

Kort na middernacht waren er ook in de Iraanse hoofdstad Teheran explosies te horen.

Zoom in

Hoewel Israël met zijn aanvallen wil voorkomen dat Iran een kernwapen krijgt, kan het daar juist het tegenovergestelde mee bereiken. Volgens Midden-Oosten expert Jonathan Panikoff van de Amerikaanse denktank Atlantic Council kunnen de bombardementen nu net het zetje geven aan de leiders in Teheran om te kiezen daadwerkelijk „snel voor een bom te gaan, of het risico te lopen er nooit een te krijgen”.

Lees ook de hele analyse

Israëls aanval op Irans nucleair programma is een gok

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het reisadvies voor Israël aangepast naar rood, vanwege de aanvallen over en weer tussen Israël en Iran.

„Wat uw situatie ook is: reis er niet heen”, schrijft het ministerie. „De veiligheidssituatie in Israël is onvoorspelbaar en gevaarlijk en in het hele land is een verhoogde kans op raketaanvallen.”

Nederlanders die zich in Israël bevinden wordt aangeraden het land te verlaten als dat op een veilige manier kan. In januari had het ministerie het reisadvies voor grote delen van Israël nog veranderd van rood naar oranje.

KLM besloot vrijdagochtend al tot in elk geval 1 juli niet meer op de Israëlische stad Tel Aviv te vliegen. Het luchtruim boven Israël was vrijdag gesloten.

Voor Iran gold sinds de Hamas-aanvallen op Israël op 7 oktober 2023 al code rood.

Zoom in

Bij de Israëlische aanvallen van vrijdag op Iran zijn 78 mensen omgekomen, zei de Iraanse VN-ambassadeur Amir Iravani vrijdagmiddag lokale tijd tegen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in New York. Meer dan 320 mensen raakten gewond. Iraanse media meldden eerder op vrijdag al vergelijkbare aantallen.

Iravani spreekt van „een barbaarse en criminele aanval” die weliswaar was gericht op hoge militaire commandanten en nucleaire wetenschappers, maar waarbij „de overgrote meerderheid” van de slachtoffers burgers waren, onder wie vrouwen en kinderen. Zijn claims zijn niet onafhankelijk te verifiëren door NRC.

De VN-veiligheidsraad is op verzoek van Iran bijeengekomen voor overleg over de Israëlische aanvallen op Iran.

Zoom in

Rond de verschillende toegangspoorten van de ommuurde Oude Stad van Jeruzalem staan tientallen Israëlische soldaten en afzethekken. Normaal gesproken is het druk op vrijdagavond – het begin van het weekend.

Nu is de stad volledig afgesloten; alleen bewoners van de Oude Stad mogen erin, wie van buiten komt wordt weggestuurd. Sinds de ochtend heeft Israël de toegang tot de al-Aqsa moskee geblokkeerd.

Lees ook de hele reportage

In stil Jeruzalem wordt af en toe bezorgd naar de lucht gekeken

Het Amerikaanse leger heeft vrijdagavond meegeholpen Iraanse raketten die op weg waren naar Israël uit de lucht te schieten, melden Amerikaanse regeringsvertegenwoordigers aan internationale persbureaus.

De Amerikaanse onderscheppingen vonden plaats vanaf de grond en er zijn volgens de regeringsvertegenwoordigers tot dusver nog geen Amerikaanse gevechtsvliegtuigen en oorlogsschepen ingezet.

De Verenigde Staten hebben Patriot-luchtverdedigingssystemen en THAAD-luchtdoelraketten in de regio die in staat zijn ballistische raketten neer te halen.

Iran zegt vrijdagavond „honderden raketten” te hebben afgevuurd op Israël, maar volgens het Israëlische leger waren het er „minder dan honderd”.

Na de Iraanse raketaanval zijn veertig mensen opgenomen in Israëlische ziekenhuizen, melden meerdere media. Twee van hen verkeren in kritieke toestand.

Rafael Grossi, het hoofd van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) heeft tijdens de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gezegd dat de Israëlische aanvallen op de Iraanse kerncentrale Natanz tot chemische en radiologische besmetting heeft geleid. Volgens Grossi is de besmetting beheersbaar met „passende maatregelen”.

Het nucleaire complex in Natanz is een belangrijke uraniumverrijkingsfaciliteit voor Iran. Het beschikt over zowel een ondergrondse en bovengrondse verrijkingsfabriek. De Israëlische aanvallen van vrijdagochtend hebben een bovengrondse fabriek verwoest. Mogelijk zijn centrifuges beschadigd door de aanval.

„De Iraanse autoriteiten informeren ons over aanvallen op twee andere faciliteiten”, aldus Grossi. Namelijk de verrijkingsinstallatie in Fordow en die in Isfahan, die vrijdag ook doelwit waren van Israëlische raketten. Het is niet bekend of de aanvallen voor kritieke schade in andere fabrieken hebben gezorgd. Grossi: „Op dit moment hebben we niet voldoende informatie, behalve dat daar ook militaire activiteiten hebben plaatsgevonden.”

Er is nog veel tegenstrijdige informatie over de Iraanse vergeldingsaanval op Israël van vrijdagavond. Iran zegt drie „golven” van in totaal „honderden” raketten te hebben uitgevoerd. Israël zegt daarentegen dat er „minder dan honderd” raketten op het land zijn afgekomen, waarvan de meeste zouden zijn onderschept.

Journalisten van AP meldden explosies toen de Iraanse raketten de stad Tel Aviv raakten. Medische bronnen in de stad zeggen tegen AP dat vijf mensen gewond raakten. Er waren ook explosies te horen in Jeruzalem. De Israëlische krant Haaretz meldt veertig gewonden in Israël op basis van informatie van hulpdiensten. Twee mensen, een oudere man en vrouw, zouden ernstig gewond zijn. Op persbeelden is te zien hoe hulpdiensten in het centrum van Tel Aviv aanwezig zijn.

De Israëlische minister van Defensie Israel Katz heeft gezegd dat Iran met de vergeldingsaanval voor de Israëlische aanvallen op Iraanse doelen „een rode lijn is overschreden”. „Teheran zal een zware prijs betalen”, aldus Katz volgens persbureau Reuters.

Intussen mogen Israëlische burgers hun schuilplekken weer verlaten, nadat zij eerder op de avond een oproep hadden gekregen dat Iraanse raketten in aantocht waren.

Zoom in

De internationale aandacht voor de aanval van Israël op Iran komt Netanyahu niet slecht uit, in een week waarin zijn eigen regering wankelde en de aanvallen op Gaza in alle hevigheid doorgaan.

Lees hier het hele artikel.

Lees ook

Netanyahu’s lang gekoesterde aanval op Iran is ook een welkome bliksemafleider

Het Israëlische leger meldt dat vrijdagavond tientallen Iraanse raketten onderweg zijn naar het land, terwijl Iraanse staatsmedia melden dat er momenteel „honderden” ballistische raketten op Israël worden afgevuurd. Dat betekent dat Iran een vergeldingsaanval heeft ingezet.

In Jeruzalem en in Tel Aviv zouden explosies te horen zijn, melden internationale persbureaus en Israëlische media. Internationale media tonen beelden van grote rookpluimen in Tel Aviv. Ook lijken een aantal Iraanse raketten te zijn neergehaald door het luchtafweersysteem. De Israëlische krant Haaretz meldt zeven gewonden nabij Tel Aviv.

Op meerdere plekken in Israël klinkt het luchtalarm na de vergeldingsaanval van Teheran. De opperste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, heeft in een toespraak op de Iraanse staatstelevisie wraak tegen Israël gezworen. „Denk niet dat ze kunnen toeslaan en dat het dan voorbij is”, zei hij over de aanvallen die Israël op Iran uitvoert sinds vrijdagochtend. „Nee. Zij [Israël] zijn met het werk begonnen en hebben de oorlog ontketend.”

Zoom in

Zoom in

De Russische president Vladimir Poetin heeft vrijdagavond afzonderlijk met de Iraanse president Masoud Pezeshkian en met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu gebeld. Dat melden internationale persbureaus op basis van een verklaring van het Kremlin.

Poetin zei tegen Pezeshkian de Israëlische aanvallen op Iran te veroordelen en uitte zijn medeleven voor de doden. Tegen Netanyahu benadrukte de Russische leider „het belang van een terugkeer naar het gespreksproces en een oplossing van alle kwesties met betrekking tot het Iraanse nucleaire programma, uitsluitend via politieke en diplomatieke middelen”. Volgens de verklaring van het Kremlin zal Poetin nauw contact onderhouden met beide leiders.

Het Israëlische leger heeft vrijdagavond Israëlische burgers opgeroepen om in de buurt van schuilplaatsen te blijven en zo veel mogelijk van openbare plekken vandaan te blijven. Dat blijkt uit een noodoproep die verschillende AFP-journalisten in Israël op hun telefoon ontvingen. Het leger vraagt ​​in de boodschap „inwoners in het hele land om in de buurt van beschermde gebieden te blijven”.

Het bericht is een waarschuwing voor Iraanse vergeldingsaanvallen. Israël zet de luchtaanvallen op Iran in een gestaag tempo voort na de eerste golf van bombardementen op vrijdagochtend. Tot nu toe komen er vanuit Iran wel drones en raketten in het luchtruim van Israël, maar die werden door het luchtafweersysteem neergehaald.

Israël heeft Iran vrijdagavond opnieuw onder vuur genomen. Iraanse staatsmedia melden „enorme explosies”, onder meer in de buurt van de kerncentrale Fordow, ten zuiden van Teheran. De Israëlische luchtmacht liet eerder weten verschillende doelen op Iraans grondgebied aan te vallen, met twee videobeelden als bewijs daarvan. Het is onduidelijk waar de bombardementen precies plaatsvinden en NRC kan deze beelden niet verifiëren.

The New York Times meldt op basis van door de krant geverifieerde beelden dat Israël de provincie Kermanshah nu als doelwit heeft. Kermanshah ligt in het westen van Iran. Op de beelden stijgen verschillende, forse rookwolken op uit het berggebied. Dat gebeurde vermoedelijk in hetzelfde gebied waar ook een raketbasis gevestigd zit. Ook bevinden zich een Iraanse luchtmachtbasis en andere faciliteit van de Iraanse Revolutionaire Garde in dezelfde buurt.

BBC meldt verschillende explosies in Teheran. De Britse omroep heeft een video geverifieerd van een bombardement op de hoofdstad, waarin iemand de lokale tijd noemt en daarna roept: „Dit is Garmdareh [een stadsdeel ten westen van Teheran]. Nu hoor ik explosies en zie je de rook.”

Zoom in

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft vrijdag in een videoverklaring gezegd dat hij oorspronkelijk de aanval op Iran had gepland voor eerder dit jaar in april. Hij zou in november 2024 al een richtlijn hebben uitgevaardigd aan zijn veiligheidschef met de opdracht het Iraanse nucleaire programma te vernietigen.

De aanval vond om verschillende redenen niet plaats in april. De premier weidde zich verder niet uit over de redenen. Netanyahu beweert dat Israël „geen andere keuze” heeft dan in actie komen. „Als Iran een kernwapen heeft, bestaan wij gewoon niet”, aldus de premier in zijn toespraak.

Ook zei Netanyahu dat de Verenigde Staten van te voren op de hoogte waren van Israëls plannen. „Ik laat het Amerikaanse standpunt aan de Amerikanen over. We hebben hen van tevoren op de hoogte gesteld. Ze wisten van de aanval”, aldus de premier. De Amerikaanse president Donald Trump zei eerder op vrijdag al tegen The Wall Street Journal dat de VS „op de hoogte waren” van de aanvallen.

Zoom in

Terwijl de Israëlische aanvallen op Iran wereldwijd de aandacht trekken, valt het Israëlische leger ook Gaza nog steeds dagelijks aan. Nieuwszender Al Jazeera meldt dat Israël sinds zonsopgang vrijdag zeker dertig Palestijnen heeft gedood.

Elf inwoners van Gaza waren in Gaza-Stad op weg naar een voedseldistributiepunt toen ze werden gedood. Sinds kort laat Israël weer minimale humanitaire hulp toe; de omstreden door Israël en de VS gesteunde organisatie Gaza Humanitarian Foundation (GHF) heeft enkele distributiecentra opgezet in Gaza. Het Israëlische leger, dat de omgeving van de GHF-punten controleert, schiet bijna dagelijks op uitgehongerde Palestijnen die op de distributiecentra afkomen voor voedsel. Woensdag nog schoten Israëlische militairen 31 Palestijnen dood bij een distributiepunt in Gaza-Stad.

Volgens een verslaggever van Al Jazeera zijn vrijdag de plekken Deir el-Balah, Jabalia en Maghazi aangevallen. Sinds de Hamas-aanval van 7 oktober 2023 heeft Israël al meer dan 54.000 Palestijnen in Gaza gedood.

Zoom in

Iran voerde vrijdag een vergeldingsaanval uit op Israël. Zo’n honderd drones werden afgevuurd richting Israëlisch grondgebied. Naar verwachting heeft geen van de projectielen Israël daadwerkelijk bereikt. Dankzij de ‘Iron Dome’ werden ze onschadelijk gemaakt. Vorig jaar publiceerden we dit artikel over de werking van de Israëlische luchtafweer:

Lees ook

Dit schreef NRC vorig jaar, na een eerdere aanval van Iran, over Israëls ‘Iron Dome’

De Amerikaanse president Donald Trump heeft het Israëlische offensief op Iran „uitstekend” genoemd tegen Amerikaanse media. Ook kondigde Trump aan dat er „veel meer” aan zit te komen. Op de vraag van een ABC News-verslaggever of de Verenigde Staten betrokken waren bij de aanval, wilde de president niet ingaan. Tegen The Wall Street Journal liet hij eerder wel weten dat de VS „op de hoogte waren”.

Eerder op de dag leek de Amerikaanse president een verband te suggereren tussen het uitblijven van een nucleair akkoord tussen Iran en de VS en de Israëlische aanval. Zo zou Trump Teheran een ultimatum van zestig dagen hebben opgelegd voor een deal over het atoomprogramma en vrijdag „is dag 61”, had hij gezegd. De VS zijn de belangrijkste internationale bondgenoot van Israël.

De Verenigde Staten en Iran zijn al meer dan drie maanden in gesprek over een nieuwe nucleaire overeenkomst. De VS willen de ontwikkeling van de Iraanse kerncapaciteit beperken; zo mag Iran van Trump geen uranium verrijken op eigen grondgebied. Teheran weigert tot op heden, in vijf gespreksrondes, akkoord te gaan met deze eisen.

Lees ook

VS en Iran blijven om elkaar heen draaien, hoe graag ze ook een atoomdeal willen

Gesprekken tussen Trump en Netanyahu

Dat Trump zich vrijdagmiddag positief uitlaat over de Israëlische aanval op Iran, is in tegenspraak met zijn eerdere uitspraken. Hij zou zijn Israëlische collega Benjamin Netanyahu in eerdere gesprekken op het hart hebben gedrukt om Iran niet aan te vallen, beweerde Trump. Een Israëlische aanval zou de Amerikaanse atoomonderhandelingen, die toch al moeizaam verliepen, verder kunnen traineren. 

Ook beklemtoonde Trump donderdag dat hij „een conflict graag wilde voorkomen”, omdat „we best dicht bij een redelijk akkoord zijn” en hij wilde niet dat de Israëliërs dat zouden „verknallen”. Nu de Israëlische aanval er toch is gekomen, lijkt Trump deze aan te grijpen als stok om Iran aan de onderhandelingstafel te houden.

De Israëlische aanval brengt een nucleair akkoord tussen de VS en Iran echter verder weg dan ooit. Minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio reageerde weinig enthousiast op het nieuws en sprak van een „unilaterale actie” van Israël. Hij weersprak enige Amerikaanse betrokkenheid bij de aanval, iets waarover Trump zich vrijdag niet uitsprak.

Lees ook

Trump presenteerde zich als vredestichter: in het Midden-Oosten valt die pose verder in duigen

Het aantal slachtoffers in Iran als gevolg van de Israëlische bombardementen is opgelopen tot zeker 70 doden. Ook zijn er meer dan 320 gewonden gemeld. De dodentallen zijn vrijdagmiddag gemeld door twee Iraanse media: Nour en Fars.

Eerstgenoemde meldt 70 doden, terwijl Fars spreekt van 78 dodelijke slachtoffers. Internationale media als Al Jazeera en The New York Times brengen het nieuws eveneens op gezag van de Iraanse media. De aantallen zijn niet onafhankelijk te verifiëren door NRC.

Zoom in

De Franse president Emmanuel Macron heeft ook gereageerd op de Israëlische aanval op Iran. Macron schrijft vrijdagmiddag op X dat Israël het „recht heeft zichzelf te verdedigen” om de eigen veiligheid niet in gevaar te brengen. Verder herhaalt hij zijn westerse collega’s die zeggen dat stabiliteit in het Midden-Oosten nu het meest strevenswaardige principe is.

Marcron heeft inmiddels contact gehad met de kroonprins van Saoedi-Arabië, de koning van Jordanië, de president van de Verenigde Arabische Emiraten, de emir van Qatar, de Duitse bondskanselier, de Britse premier en de Amerikaanse president Donald Trump.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft eveneens gereageerd. Hij noemde de Israëlische aanval een „duidelijke provocatie” die de stabiliteit in de regio ernstig dreigt te ondermijnen. „De aanvallen van Netanyahu, die onze regio en de rest van de wereld in brand zetten, moeten worden voorkomen”, aldus Erdogan.

De al langer oplopende spanningen tussen Israël en Iran ontaardden vrijdagochtend in de vorm van een grootschalige Israëlische aanval op het nucleaire arsenaal in Iran. Daarnaast doodde Israël een aantal prominente militairen en nucleair experts. Iran voerde vrijdag een vergeldingsaanval uit. Een overzicht van de laatste ontwikkelingen:

• In het begin van de middag heeft Iran Israël ervan beschuldigd nieuwe aanvallen te hebben uitgevoerd. Volgens de Iraanse staatsomroep waren er explosies te horen in het noordwesten van het land, waar ook een nucleaire faciliteit staat.
• Bij de Israëlische aanval van vrijdagochtend zijn zeker twintig prominente legerfunctionarissen gedood, meldt persbureau Reuters. Eén van hen is de hoogste militair van Iran, generaal Mohammad Bagheri. Hij is in de Iraanse hiërarchie de tweede hoogste man na ayatollah Ali Khamenei.
• Israël beweert ook de leider van het raketprogramma van de Iraanse Revolutionaire Garde te hebben gedood. Teheran heeft dat nog niet bevestigd.

Lees ook

Wie zijn de Iraanse militairen en geleerden die werden gedood door Israël?

• Vrijdagmiddag heeft Israël de opdracht gegeven voor een tijdelijke sluiting van het grootste gasveld in het land, zo heeft de minister van Energie laten weten. De sluiting is een voorzorgsmaatregel vanwege een dreigende vergeldingsaanval van Iran.
• Iran heeft vrijdagochtend een vergeldingsaanval uitgevoerd met zo’n honderd drones. Voor zover bekend zijn de meeste daarvan onderschept door Israël en Libanon. Uit voorzorg sloten Israël, Irak, Libanon en Jordanië eerder wel het luchtruim.
• Verschillende westerse leiders, onder wie NAVO-chef Mark Rutte, de Britse premier Keir Starmer en de Nederlandse demissionair premier Dick Schoof hebben opgeroepen tot de-escalatie van het conflict en het streven naar stabiliteit in het Midden-Oosten.
• De toon van de Amerikaanse president Donald Trump is een stuk minder diplomatiek. Hij dreigde richting Iran dat het land akkoord moet gaan met de VS over het beperken van het Iraanse atoomprogramma. „Iran moet nu een deal sluiten, voor er niks meer van over is. Doe het, voor het te laat is,” aldus Trump vrijdagmiddag.
• Later voegde Trump daaraan toe dat hij Iran een ultimatum van zestig dagen heeft opgelegd om een akkoord te sluiten. „Vandaag is dag 61.”
• China heeft aangeboden om te bemiddelen tussen beide landen. Het land onderhoudt een goede relatie met het regime in Teheran en is de belangrijkste handelspartner van Iran.

Lees ook

Vrees voor verdere escalatie na massale Israëlische aanval op Iraanse nucleaire en militaire doelen

De schade in Iran is groot na de Israëlische aanvallen van afgelopen nacht. Meerdere gebouwen in de hoofdstad Teheran zijn getroffen, brandweerlieden proberen branden in gebouwen te blussen.

Zoom in

Zoom in

Zoom in

Zoom in

Het lijkt er op dat Israël vrijdag aan het begin van de middag nieuwe aanvallen heeft uitgevoerd in Iran. De Iraanse staatsomroep meldt dat er opnieuw explosies te horen waren in de provincie Oost-Azerbeidzjan, in het noordwesten van het land, waar eerder op de dag ook al doelen door Israël werden bestookt. In de regio staat een nucleaire faciliteit, in de buurt van de stad Tabriz.

De Amerikaanse president Donald Trump heeft in dreigende bewoordingen de druk richting Iran opgevoerd om een akkoord te sluiten over het kernprogramma. De VS en Iran zijn daar al maanden over in onderhandeling. Op zijn eigen platform Truth Social schreef Trump zojuist dat Teheran „kans op kans” heeft gehad. „Iran moet nu een deal sluiten, voor er niks meer van over is. Doe het, voor het te laat is”, besluit hij het bericht.

Al drie maanden zijn de Verenigde Staten en Iran verwikkeld in onderhandelingen over het kernprogramma. De VS willen de ontwikkeling van het Iraanse nucleaire capaciteit beperken. Zo mag Teheran in ogen van Washington geen uranium verrijken op eigen grondgebied. De Iraanse ayatollah Ali Khamenei wil daar vooralsnog niet aan. Vijf gespreksrondes om beide landen toch bij elkaar te brengen, hebben tot dusver niks concreets opgeleverd.

Deze ochtend heeft Israël, dat de VS als belangrijkste bondgenoot heeft, een reeks aanvallen uitgevoerd op het nucleaire arsenaal in Iran. Daarbij werden tientallen militaire doelen en een verrijkingsfabriek voor uranium aangevallen. Een bevelhebber van de Revolutionaire Garde en verschillende nucleaire experts aan Iraanse zijde werden gedood de aanvallen. Benjamin Netanyahu, premier van Israël, kondigde aan net zo lang door te gaan met de aanvallen als hij nodig acht. Volgens Netanyahu zijn die nodig omdat de nucleaire dreiging van Iran „het pure overleven van Israël” bedreigt.

Ter vergelding van de Israëlische daad stuurde Iran de afgelopen uren honderd drones richting Israël. Het is onduidelijk welke gevolgen het drone-offensief precies heeft. Vooralsnog lijkt het erop dat Israël en Jordanië een groot deel van de projectielen hebben kunnen onderscheppen. De Israëlische krijgsmacht heeft inmiddels ook het advies aan burgers om in schuilkelders te blijven ingetrokken.

Lees ook

Vrees voor verdere escalatie na massale Israëlische aanval op Iraanse nucleaire en militaire doelen

Bij de aanval op Iran bestookte Israël niet alleen nucleaire en militaire installaties. Tijdens de actie werden ook de bevelhebber van de Revolutionaire Garde en verschillende nucleaire deskundigen gedood. Wat we nu weten over de aanvallen en de consequenties daarvan, lees je hier.

Lees ook

Vrees voor verdere escalatie na massale Israëlische aanval op Iraanse nucleaire en militaire doelen

Behalve de aanvallen op installaties die volgens Israël cruciaal waren voor Irans nucleaire programma, werden in de nacht van donderdag op vrijdag ook gerichte aanvallen op personen uitgevoerd. Dit zijn de belangrijkste slachtoffers:

Generaal Mohammad Bagheri

De hoogste militair van Iran, de tweede man in het land na de opperste leider ayatollah Ali Khamenei. Bagheri was eerder een hoge commandant geweest in de Iraanse Revolutionaire Garde, de invloedrijke elite-eenheid van het leger. In 2016 werd hij in de defensiestaf belast met inlichtingen en operaties. In 2022 legde de Amerikaanse regering Bagheria sancties op omdat ze hem verantwoordelijk hield voor Iraanse militaire steun aan Rusland.

Generaal Hossein Salami

Sinds 2019 de hoogste commandant van de Iraanse Revolutionaire Garde. Op dat moment had hij al een lange militaire carrière achter de rug, die begon toen hij als student in 1980 dienst nam tijdens de Irak-Iranoorlog. Een maand geleden waarschuwde hij nog dat Teheran “de poorten van de hel” zou openen als Israël of de VS het land zou aanvallen.

Zoom in

Generaal Gholam Ali Rashid

Lid van de defensiestaf. Nam al een belangrijke leidinggevende positie in ten tijde van de Irak-Iranoorlog, die vrijwel de volledige jaren 80 duurde. Volgens persbureau Tasnim, nauw gelieerd aan het Iraanse bewind, kwam Rashid bij de Israëlische aanval samen met zijn zoon om het leven.

Fereydoun Abbasi-Davani

Stralingsdeskundige, hoogleraar aan de Shahid Behesti universiteit in Teheran. Abbasi was van 2011 tot 2013 hoofd van het Iraanse nucleaire programma. Hij overleefde een aanslag in 2010. In 2007 legde de VN-Veiligheidsraad hem sancties op omdat hij ervan werd verdacht te ijveren voor de ontwikkeling van kernwapens in Iran.

Mohamad Mehdi Tehranchi

Hoogleraar theoretische natuurkunde en universiteitsbestuurder. Er zijn hardnekkige berichten over zijn betrokkenheid bij een Iraans project uit het begin van de eeuw voor de ontwikkeling van kernwapens. In 2020 werd een aanslag op zijn leven gepleegd.

Zoom in

Het Israëlische leger (IDF) heeft het merendeel van de honderd Iraanse drones die onderweg waren naar Israël inmiddels onderschept. Dat schrijft The Times of Israel. Israël zou zodoende „controle over de situatie” hebben. Vooralsnog zijn er geen berichten dat drones Israël hebben bereikt.

Iran stuurde de drones naar Israël als reactie op de grootschalige aanval van Israël van afgelopen nacht. Israël trof onder meer de nucleaire locatie in Natanz en doodde vooraanstaande Iraanse militairen en geleerden.

Israël zou de Iraanse drones boven Irak en Jordanië hebben onderschept, de twee landen die tussen Israël en Iran liggen. Ook heeft de Jordaanse luchtmacht met straaljagers en luchtafweersystemen meerdere drones neergeschoten, meldt het Jordaanse staatspersbureau Petra.

Nu bekend is dat de meeste drones zijn onderschept, heeft Israël het advies aan Israëlische burgers om in de buurt van schuilkelders te blijven opgeheven. De krijgsmacht raadde dat aan vanwege de verwachte reactie van Iran op de Israëlische aanvallen.

Secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte heeft opgeroepen tot de-escalatie in het Midden-Oosten. „Het is nu cruciaal voor veel NAVO-landen, de VS inbegrepen, om op ditzelfde moment te werken aan de-escalatie”, zei hij vrijdag.

Ook EU-buitenlandchef Kaja Kallas heeft opgeroepen tot terughoudendheid in de regio. Op X schrijft ze dat alle partijen in het Midden-Oosten „verdere escalatie moeten voorkomen”. Ze noemt de situatie in de regio „gevaarlijk”. Kallas: „Diplomatie blijft de beste weg vooruit en ik sta klaar om alle diplomatieke inspanningen gericht op de-escalatie te ondersteunen.”

De Britse premier Keir Starmer roept eveneens op tot terughoudendheid. „Aan escalatie heeft de regio niets, stabiliteit in het Midden-Oosten moet de prioriteit zijn.”

China, de belangrijkste handelspartner van Iran, heeft aangeboden te bemiddelen tussen Iran en Israël. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zegt „diep bezorgd te zijn over de ernstige gevolgen die zulke daden mogelijk zullen hebben”. Het land onderhoudt nauwe banden met het regime in Teheran. „De Chinese kant is bereid een constructieve rol te spelen in het verlichten van de situatie”, aldus het ministerie vrijdag.

De Israëlische geheime dienst Mossad heeft vanuit Iran de Israëlische aanval op dat land voorbereid. Dat schrijft onder meer de Israëlische nieuwssite The Times of Israel op basis van informatie van een anonieme veiligheidsfunctionaris. Ook persbureau Reuters en de Amerikaanse nieuwssite Axios schrijven dat op basis van veiligheidsbronnen.

The Times of Israel schrijft dat de aanvallen jarenlang nauwkeurig zijn gepland door het Israëlische leger en de Mossad. Israël zou onder meer wapens hebben geplaatst in open gebieden in de buurt van Iraanse raketlanceerinstallaties. Ook zou het een dronebasis hebben opgezet rond de Iraanse hoofdstad Teheran en de Iraanse luchtafweer hebben gesaboteerd.

De anonieme functionaris stelt dat „speciale eenheden in het hart van Iran opereerden, terwijl ze zich totaal onttrokken aan de blik van de lokale inlichtingendiensten”.

De internationale olieprijzen zijn vrijdagochtend de lucht in geschoten, in reactie op de Israëlische aanvallen op Iran, en de Iraanse tegenaanvallen daaropvolgend. De prijs van een vat Brent-olie, de in Europa meest gebruikte olieprijs, steeg in korte tijd met maar liefst 10 procent, naar ruim 77 dollar. De prijs van WTI-olie, de in de Verenigde Staten meest gebruikte olieprijs, steeg met een navenant hoog percentage. Het zijn de scherpste prijsstijgingen binnen één dag sinds Rusland in 2022 een energiecrisis ontketende in Europa.

Schommelingen van de olieprijzen hebben een grote (zij het vertraagde) invloed op de prijzen van tal van voor consumenten en bedrijven belangrijke producten. Niet alleen die van benzine, diesel en kerosine, maar ook die van producten waarin plastic is verwerkt (van bh’s tot sportschoenen tot lipstick). Plastic wordt gemaakt van aardolie en het zit vrijwel overal in. Stijgende olieprijzen jagen dus de inflatie aan.   

De onrust komt voort uit zorgen bij oliehandelaren over een mogelijke ontwrichting van de mondiale oliemarkten als gevolg van een verder escalerend conflict tussen Israël en Iran. Niet alleen is Iran zelf een van de grootste olieproducenten van de wereld, en zouden aanvallen op olie-installaties in het land voor verstoringen kunnen zorgen (ondanks alle sancties waar het land onder is bedolven, weet Iran toch een aanzienlijk deel van zijn olie te exporteren, met name naar China). Het land grenst ook aan de Straat van Hormuz, een zeestraat waarlangs zo’n 20-25 procent van alle olie in de wereld wordt vervoerd. Sommige oliehandelaren vrezen voor mogelijke tegenaanvallen van Iran op olie-infrastructuur en olieschepen in de Straat van Hormuz bij een uitdijend conflict, of zelfs een regelrechte blokkade.

Alternatieve olie kopen

Voorlopig zijn er nog geen concrete verstoringen. Als Irans eigen export stil zou komen te liggen, treft dat in eerste instantie vooral China. Iran verkoopt vrijwel al zijn olie aan China. Maar andere landen, ook in het Westen, kunnen vervolgens ook geraakt worden. Als China alternatieve olie probeert te kopen, is er meer concurrentie om de schaarse overgebleven olie en stijgen de prijzen, ook in Europa en de VS (al is die laatste grotendeels zelfvoorzienend sinds het vijftien jaar geleden op grote schaal schalieolie is gaan winnen in eigen land). Europa importeert juist het leeuwendeel van zijn olie, onder andere uit andere Midden-Oosterse landen. Als die stromen worden verstoord, bijvoorbeeld door een blokkade van Iran, heeft Europa een extra probleem.

Zelfs landen die hun eigen olie hebben kunnen dus geraakt worden, als gevolg van stijgende prijzen. In de VS heeft de Amerikaanse president Trump steeds gezegd dat hij wil dat de olieprijzen in zijn land gaan dalen. In dat opzicht heeft hij geen belang bij een verder conflict.

Iran heeft er zelf ook belang bij om de olievaart in de Straat van Hormuz niet (ernstig) te verstoren. Vrijwel al zijn olie wordt via die zeestraat vervoerd, ook die naar China dus, zijn belangrijkste klant. De inkomsten uit die handel met China zijn goed voor de helft van het overheidsbudget van Iran, en zijn samen goed voor 6 procent van het bbp. Als Iran een blokkade zou opwerpen, riskeert het ook een conflict met de VS. Saoedi-Arabië, de derde grootste olieproducent ter wereld, heeft overigens alternatieve exportroutes, via een eigen pijpleiding die naar de Perzische Golf loopt, waar het met tankers alsnog kan exporteren.

De olieprijzen zijn inmiddels weer iets gekalmeerd. Brent en WTI stonden rond tien uur ’s ochtends beide nog ‘maar’ 5 procent hoger. Handelaren lijken te willen afwachten hoe het conflict verder verloopt. Op de oliemarkten wemelt het overigens van de speculanten, waardoor prijsschommelingen vaak flink versterkt worden. Ook de internationale gasprijzen stegen vrijdagochtend. Veel gas komt eveneens uit het Midden-Oosten en wordt via de Straat van Hormuz vervoerd.

Het demissionaire kabinet „betreurt” het dat Israël tot luchtaanvallen in Iran is overgegaan. Dat heeft minister Ruben Brekelmans (Defensie, VVD) gezegd bij de inloop van de ministerraad. „Wij vinden het van belang dat het nu niet verder escaleert”, voegde hij daaraan toe.

Ook premier Dick Schoof roept op X „in het belang van de stabiliteit in de regio” op tot „onmiddellijke de-escalatie”. „Nederland roept alle partijen op om de rust te bewaren en zich te onthouden van verdere aanvallen en vergeldingen.” Buitenlandminister Caspar Veldkamp (NSC) deed uitspraken van soortgelijke strekking: „Duurzame stabiliteit kan alleen bereikt worden door onderhandelingen.”

Zoom in

De Duitse regering is kort van tevoren op de hoogte gesteld van de Israëlische aanvallen op Iran. Dat meldt het Duitse Der Spiegel vrijdagochtend. Bondkanselier Friedrich Merz wilde vrijdagochtend niet ingaan op de berichtgeving, schrijft persbureau Reuters.

Volgens Der Spiegel belde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu rond 02.30 uur ’s nachts Nederlandse tijd met Merz. De bondskanselier zegt juist dat hij op vrijdagochtend met Netanyahu heeft gebeld. Daarmee laat hij in het midden of hij van tevoren is ingelicht of niet. Wel benadrukt Merz dat Israël „het recht heeft om zichzelf te verdedigen”, maar hij riep beide kanten ook op niet verder te escaleren.

Eerder zei Danny Danon, de Israëlische vertegenwoordiger bij de VN, al tegenover CNN dat zijn land „voortdurend” overleg heeft met de belangrijkste bondgenoot, de VS. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio zei afgelopen nacht dat de VS niet betrokken waren bij de aanvallen.

Zoom in

Israël heeft in de nacht van donderdag op vrijdag luchtaanvallen uitgevoerd op een groot aantal locaties in Iran. In Tabriz trof Israël militaire doelen, terwijl de aanvallen op Teheran waren gericht op flatgebouwen. In Natanz werd een uraniumverrijkingsfaciliteit getroffen. Daar zouden vooralsnog geen verhoogde stralingsniveaus zijn gemeten. Het is nog onduidelijk hoeveel mensen door de aanvallen zijn gedood.

Meerdere Tweede Kamerleden hebben vrijdag hun zorgen uitgesproken over de escalatie in het Midden-Oosten. D66-partijleider Rob Jetten spreekt van een „buitengewoon zorgelijke” situatie. Hij roept de internationale gemeenschap op om snel in actie te komen om verdere escalatie te voorkomen. Volgens Jetten zijn er bij „grootschalige aanvallen van zowel Israël als Iran niets dan verliezers.”

VVD-leider Dilan Yesilgöz waarschuwt voor de gevolgen van de aanvallen: „We staan aan de rand van een nieuwe regionale oorlog – en dat zal ook Europa raken.” De PVV en SGP spreken zoals verwacht hun steun uit aan Israël. PVV-leider Geert Wilders stelt dat Iran en zijn nucleaire ambities „een existentiële bedreiging voor Israël en de hele vrije wereld” vormen. Tweede Kamerlid Diederik van Dijk (SGP) noemt het „goed” dat Israël „het Iraanse nucleaire programma op kiese wijze ontmantelt.”

Israël, Irak, Iran en Jordanië hebben hun luchtruim gesloten, na de Israëlische luchtaanvallen op Iran. Dat meldt persbureau Reuters. Ook boven Libanon en Syrië wordt inmiddels niet meer gevlogen, is te zien op Flightradar24. Vluchten van en naar de Perzische Golf worden massaal omgeleid via het noorden van Saoedi-Arabië.

Meerdere luchtvaartmaatschappijen hebben laten weten alle vluchten van en naar Iran, Irak, Jordanië en Libanon voorlopig te annuleren. Dit geldt voor onder meer Emirates Airlines, Lufthansa en KLM.

Op het moment van de Israëlische aanval op Iran vlogen enkele commerciële toestellen door het Iraanse luchtruim. Air India zegt meerdere vluchten op dat moment te hebben omgeleid of teruggestuurd naar het vertrekpunt, waaronder vluchten vanuit New York, Chicago en Londen.

Zoom in

De Israëlische luchtaanvallen op Iran hebben onder meer in de hoofdstad Teheran flinke schade toegebracht. De aanvallen vonden plaats in verschillende wijken in de stad. Het is nog onduidelijk hoeveel slachtoffers daar zijn gevallen door de aanvallen.

Zoom in

Zoom in

Zoom in

Zoom in

Het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) van de VN heeft in een verklaring laten weten dat er vooralsnog geen verhoogde stralingsniveaus zijn gemeten op de door Israël aangevallen nucleaire locatie in Natanz. Die ligt deels bovengronds en deels ondergronds, en bevat meerdere hallen met centrifuges waarin uraniumgas wordt verrijkt voor het nucleaire programma van Iran.

De IAEA laat wel weten de situatie in Iran „nauwlettend” in de gaten te houden. Het agentschap staat in contact met de Iraanse autoriteiten over de stralingsniveaus en zou ook contact onderhouden met eigen inspecteurs in Iran.

De kerncentrale in Bushehr is volgens het agentschap niet aangevallen. Dat zei IAEA-directeur Rafael Grossi vrijdag in een verklaring, op basis van informatie van de Iraanse autoriteiten. Ook de locatie in Isfahan zou niet zijn getroffen.

Verschillende scholen in de dichtbevolkte wijken van Zuid-Beiroet hebben vanochtend hun leerlingen gevraagd thuis te blijven, melden enkele Libanese media waaronder Al Jadeed. De voorzorgsmaatregel is ingesteld nadat Israël vannacht begon met het aanvallen van tientallen plekken in Iran.

Als reactie daarop stuurt Iran nu drones richting Israël. Zuid-Beiroet, ook wel Dahiye genoemd, is de afgelopen anderhalf jaar het doelwit geweest van veel Israëlische bombardementen. Er zijn zorgen dat Israël ook nu doelwitten van Hezbollah in de stad of in Zuid-Libanon zal raken.

Iran zal zondag niet deelnemen aan het geplande nucleaire overleg met de Verenigde Staten in Oman. Dat maakte het regime bekend via de staatstelevisie. Teheran liet weten zich tot nader order terug te trekken uit de onderhandelingen. De VS zijn Israëls belangrijkste bondgenoot en zijn goed voor zo’n 3,8 miljard dollar aan militaire steun per jaar, volgens de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations.

De Amerikaanse Midden-Oosten-gezant Steve Witkoff had vrijdagochtend nog aangegeven bereid te zijn af te reizen naar Oman voor een ontmoeting met Iraanse vertegenwoordigers, zo melden internationale persbureaus.

Oman, dat als bemiddelaar optreedt in de gesprekken tussen de twee landen, zou zondag gastheer zijn van een ontmoeting tussen Witkoff de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken.

De Israëlische krijgsmacht meldt vrijdagochtend dat Iran reageert op de Israëlische aanval door zo’n honderd drones op Israël af te sturen. De Israëlische luchtafweer zou bezig zijn om die te onderscheppen.

„Onze piloten hebben aangevallen en zijn nog steeds bezig met het aanvallen van militaire doelen en doelen die gerelateerd zijn aan het nucleaire programma in verschillende gebieden in Iran”, stelt een woordvoerder van het Israëlische leger.

Ondertussen blijkt ook de Iraanse generaal Mohammad Bagheri, de stafchef van het Iraanse leger, vrijdagochtend bij een Israëlische aanval te zijn gedood. Dat meldt de Iraanse staatstelevisie vrijdag, zonder verdere details te geven. Eerder meldden Iraanse staatsmedia al de dood van andere hoge militairen, waaronder de leider van de Revolutionaire Garde, Hossein Salami.

Zoom in

De Israëlische aanval op Iraanse doelen, waaronder nucleaire installaties, heeft wereldwijd geleid tot ongeruste en kritische reacties van regeringen en internationale instellingen. Persbureau Reuters verzamelde reacties uit onder meer Australië, Japan, Oman en de Verenigde Naties.

De Verenigde Naties reageerden via een woordvoerder van secretaris-generaal António Guterres. Die stelde dat „de secretaris-generaal elke militaire escalatie in het Midden-Oosten veroordeelt”. Guterres is „bijzonder bezorgd over Israëlische aanvallen op nucleaire installaties in Iran, terwijl gesprekken tussen Iran en de Verenigde Staten over het Iraanse nucleaire programma aan de gang zijn”. Hij riep op tot „maximale terughoudendheid” en waarschuwde dat verdere escalatie „een situatie creëert die de regio zich nauwelijks kan veroorloven”.

De Nieuw-Zeelandse premier Christopher Luxon noemde de ontwikkelingen in het Midden-Oosten „bijzonder ongewenst”. Volgens hem is „het risico op misrekeningen groot” en heeft de regio „geen verdere militaire acties nodig, noch het risico dat daarmee gepaard gaat.”

Ook Japan toonde zich bezorgd. Regeringssecretaris Yoshimasa Hayashi benadrukte dat zijn land „alle nodige diplomatieke inspanningen” blijft leveren om escalatie te voorkomen.

Oman, dat een bemiddelende rol speelt in de nucleaire onderhandelingen tussen Iran en de VS, veroordeelde de Israëlische aanval als „een gevaarlijke, roekeloze escalatie en een flagrante schending van het VN-Handvest en de principes van het internationaal recht”. Het Sultanaat houdt Israël verantwoordelijk voor de situatie en roept de internationale gemeenschap op „krachtig en ondubbelzinnig op te treden om deze gevaarlijke koers te stoppen”.

Ook Saoedi-Arabië spreekt zijn „krachtige veroordeling en afkeuring uit van de flagrante Israëlische agressie tegen de broederlijke Islamitische Republiek Iran, die haar soevereiniteit en veiligheid ondermijnt en een duidelijke schending vormt van internationale wetten en normen”.

• Het Israëlische leger heeft vrijdagochtend (lokale tijd) meerdere luchtaanvallen uitgevoerd in Iran. Dat meldt de Israëlische minister van Defensie Israel Katz. De aanvallen waren gericht op „militaire en nucleaire doelen”, zegt het leger, omdat Irans nucleaire programma een „essentiële bedreiging vormt voor Israël”.
• De operatie, genaamd ‘Rising Lion’, zal meerdere dagen duren, meldt een woordvoerder van het leger aan The Times of Israel. „Aan het einde van de operatie zal er geen nucleaire dreiging meer zijn.”
• Volgens Iraanse staatsmedia zijn er meerdere doden gevallen nadat appartementen in de Iraanse hoofdstad Teheran werden getroffen door Israëlische luchtaanvallen. Om hoeveel slachtoffers het gaat is niet duidelijk.
• Bij de luchtaanvallen is een belangrijk uraniumverrijkingscomplex in het midden van Iran meerdere keren geraakt. Het complex bevat meerdere hallen met centrifuges waarin uraniumgas wordt verrijkt voor het nucleaire programma van Iran.
• Iraanse staatsmedia hebben bevestigd dat de commandant van de Revolutionaire Garde, Hossein Salami, is gedood bij de aanvallen. De Revolutionaire Garde is het Iraanse militaire elitekorps.
• In een verklaring van het Witte Huis schrijft de Amerikaanse minister voor Buitenlandse Zaken Marco Rubio dat Israël een „eenzijdige actie” heeft ondernomen tegen Iran. „Wij zijn niet betrokken bij de aanvallen op Iran en onze hoogste prioriteit is het beschermen van Amerikaanse troepen in de regio.”
• De hoogste leider van Iran, ayatollah Khamenei, heeft gereageerd op de aanval van Israël. Hij schrijft onder meer dat Israël kan rekenen op een „zware straf” en „moet rekenen op zware vergeldingen”.
• De Israëlische vertegenwoordiger van Israël bij de Verenigde Naties Danny Danon heeft in een interview met CNN laten weten dat zijn land in „voortdurende dialoog is met Washington”, maar dat de beslissing om Iran aan te vallen een onafhankelijke Israëlische beslissing was.

De hoogste leider van Iran, ayatollah Khamenei, heeft via een geschreven verklaring gereageerd op de aanval van Israël. Zo schrijft hij onder meer dat Israël kan rekenen op een „zware straf” en „moet rekenen op zware vergeldingen”.

„Het zionistische regime heeft vandaag bij het aanbreken van de dag zijn vuile en bloedige hand uitgestoken naar een misdaad in ons geliefde land en heeft zijn kwaadaardige aard meer dan ooit getoond door woonwijken aan te vallen”, aldus Khamenei.

Ook bevestigde hij dat verschillende commandanten en wetenschappers bij de aanvallen zijn gedood, maar „hun opvolgers en collega’s zullen hun taken onmiddellijk hervatten”.

De brigadegeneraal Abolfazl Shekarchi, woordvoerder van de Iraanse strijdkrachten, zei op de Iraanse staatstelevisie eerder al dat Israël en de Verenigde Staten een „hoge prijs” zullen betalen voor de aanval op Iran.

Zoom in

De Israëlische vertegenwoordiger van Israël bij de Verenigde Naties Danny Danon heeft in een interview met CNN laten weten dat zijn land in „voortdurende dialoog is met Washington”, maar dat de beslissing om Iran aan te vallen een onafhankelijke Israëlische beslissing was.

Toen hem werd gevraagd of hij verwacht dat de Verenigde Staten zullen bijspringen bij een mogelijke Iraanse reactie, zei hij dat hij niet wil „ingaan op speculaties”.

In een verklaring van het Witte Huis schrijft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio dat Israël een „eenzijdige actie” heeft ondernomen tegen Iran. „Wij zijn niet betrokken bij de aanvallen op Iran en onze hoogste prioriteit is het beschermen van Amerikaanse troepen in de regio.”

President Donald Trump zal vrijdagochtend een vergadering van de Nationale Veiligheidsraad houden om de Israëlische aanvallen op Iran te bespreken.

Bij de Israëlische luchtaanvallen op Iran is een belangrijk uraniumverrijkingscomplex in het midden van het land meerdere keren geraakt, zo meldt de Iraanse staatstelevisie. „De verrijkingsfaciliteit in Natanz is meerdere keren getroffen”, aldus de zender, die beelden toonde van dikke rook die opstijgt van het terrein.

Hoe groot de schade precies is, blijft onduidelijk — de staatstelevisie liet slechts kort livebeelden zien met een verslaggever ter plaatse. Deze beelden zijn niet door NRC te verifiëren.

Natanz ligt deels bovengronds en deels ondergronds, en bevat meerdere hallen met centrifuges waarin uraniumgas wordt verrijkt voor het nucleaire programma van Iran. Premier Benjamin Netanyahu verklaarde eerder dat Israël dit complex doelbewust had gekozen als doelwit van de luchtaanvallen.

Zoom in

Volgens Iraanse staatsmedia zijn er meerdere doden gevallen nadat appartementen in de Iraanse hoofdstad Teheran werden getroffen door Israëlische luchtaanvallen. Om hoeveel slachtoffers het gaat is niet duidelijk.

„Verscheidene gebouwen in Teheran zijn het doelwit geweest van aanvallen”, meldde het officiële persbureau IRNA, waarbij verschillende wijken in de hoofdstad werden genoemd.

Daarnaast hebben Iraanse staatsmedia bevestigd dat de commandant van de Revolutionaire Garde, Hossein Salami, is omgekomen bij de aanvallen. De Iraanse Revolutionaire Garde is een van de belangrijkste machtscentra binnen Iran. Daarnaast heeft het de controle over het ballistische rakettenarsenaal van het land.

Ook zouden twee Iraanse nucleaire wetenschappers, Mohammad Mehdi Tehranchi en Fereydoun Abbasi, om het leven zijn gekomen bij de Israëlische aanvallen, meldt het Iraanse persbureau Tasnim.

Zoom in

Het Israëlische leger heeft vrijdagochtend (lokale tijd) meerdere luchtaanvallen uitgevoerd in Iran. Dat meldt de Israëlische minister van Defensie Israel Katz. De aanvallen waren gericht op „militaire en nucleaire doelen”, zegt het leger, omdat Irans nucleaire programma een „essentiële bedreiging vormt voor Israël”.

De operatie, genaamd ‘Rising Lion’, zal meerdere dagen duren, meldt een woordvoerder van het leger aan The Times of Israel. „Aan het einde van de operatie zal er geen nucleaire dreiging meer zijn.”

Het Israëlische leger zei dat deze aanvallen pas „de eerste fase” van de aanvallen op Iran zijn. In die fase richt de luchtmacht zich op „Irans belangrijkste faciliteit voor uraniumverrijking in Natanz en op wetenschappers die aan de Iraanse atoombom werken”, zei de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in een videoverklaring. „Ook hebben we het hart van het Iraanse programma voor ballistische raketten geraakt.”

Het leger stelt dat Iran genoeg verrijkt uranium bezit om binnen enkele dagen vijftien kernbommen te bouwen, en dat het noodzakelijk is om op te treden tegen deze „dreiging”. De Israëlische premier Netanyahu heeft vanwege de aanvallen zijn kabinet bijeengeroepen.

Noodtoestand

Defensieminister Israel Katz heeft de noodtoestand uitgeroepen in Israël, uit vrees voor „spoedige” Iraanse vergeldingsaanvallen met raketten en drones. Volgens twee bronnen van persbureau Reuters zijn de Verenigde Staten niet betrokken bij de aanvallen en leveren ze geen assistentie.

Kort na de aanval gingen in heel Israël sirenes af. Dit was volgens het Israëlische leger een preventieve waarschuwing, omdat Iran mogelijk met een reactie zal komen. Ook werd een noodbericht gestuurd naar mobiele telefoons in Israël. In het bericht werd mensen opgeroepen dicht bij schuilkelders te blijven en zich zo min mogelijk in open gebieden te begeven.

Vorig jaar waren er ook luchtaanvallen over en weer tussen Israël en Iran. De laatste dagen liep de spanning opnieuw op vanwege de aanhoudende onenigheid over het Iraanse nucleaire programma.

Lees ook

Dreigementen over en weer, oplopende spanningen aan vooravond van nieuwe onderhandelingen over Irans nucleaire programma

Zoom in

In grote delen van Gaza is geen internet of telefonie meer beschikbaar. Dat melden Palestijnse autoriteiten donderdag, schrijft persbureau Wafa. De afgelopen dagen zouden Noord-Gaza en Gaza-Stad al zijn afgesloten. „Deze opzettelijke en gevaarlijke escalatie is gericht op de ontmanteling van de telecommunicatie-infrastructuur in Gaza”, stelt de Palestijnse autoriteit, die Israël verantwoordelijk houdt. Israël heeft nog niet gereageerd.

De Verenigde Naties bevestigen de uitval. „Er is een volledige internet-blackout, en telefoonnetwerken doen het nauwelijks”, zegt een woordvoerder van VN-secretaris-generaal António Guterres donderdag tegen persbureau Reuters. Contact tussen hulpdiensten, de coördinatie van de humanitaire operatie en de informatievoorziening voor Gazanen „zijn allemaal afgesneden”.

VN-organisatie UNWRA zegt op X dat het donderdagochtend „elk contact” met hulpverleners ter plaatse is „verloren”, sinds „de communicatie is afgesloten”.

Artsen zonder Grenzen (AzG) stelt dat het wegvallen van internet mensenlevens in gevaar brengt. Het maakt het „nog moeilijker voor medische teams om verplaatsingen van personeel en voorraden te coördineren, ambulances op te roepen en de veiligheid van onze teams te waarborgen in een van de dodelijkste oorlogsgebieden ter wereld”. Dat zegt noodhulpcoördinator van AzG José Mas tegen persbureau ANP.

Doden bij GHF-post

Intussen heeft Israël in de afgelopen 24 uur zeker 103 Palestijnen gedood bij aanvallen op verschillende plekken in Gaza. Dat meldt het Palestijnse gezondheidsministerie. Zeker 21 personen werden donderdagochtend door Israël gedood in de buurt van distributielocaties van de omstreden door Israël en de VS gesteunde noodhulporganisatie Gaza Humanitarian Foundation (GHF). Bij de uitgifteposten van GHF heeft Israël de afgelopen tijd meermaals Palestijnen gedood.

GHF meldt aan Reuters dat zeker acht medewerkers van de organisatie zijn gedood. Een bus met GHF-personeel zou woensdagavond laat op weg naar een hulppost onder vuur zijn genomen. Israël houdt Hamas verantwoordelijk voor de aanval, volgens Israël gaat het om Palestijnse medewerkers van de noodhulporganisatie.

Zoom in

Deelnemers aan ‘de mars naar Gaza’, een initiatief om door Egypte naar de grens met Gaza te lopen om aandacht te vragen voor het lijden van Palestijnen, zouden zijn opgepakt door de Egyptische autoriteiten. Die berichten zegt organisator Global March To Gaza te hebben ontvangen. In een verklaring op X roept de organisatie de Egyptische regering op om de arrestanten vrij te laten, zodat ze kunnen deelnemen aan de mars die aanstaande vrijdag moet beginnen.

Als startpunt van de mars heeft de organisatie de Egyptische stad El Arish aangewezen. Na een tocht van twee tot drie dagen door de Sinaï-woestijn zijn de deelnemers van plan aan te komen bij de grens met Rafah, een route van circa 48 kilometer. Volgens de organisatie zijn 35 verschillende nationaliteiten vertegenwoordigd en zijn circa 3.000 mensen afgereisd naar Egypte om deel te nemen.

Volgens persbureau ANP zijn er inmiddels ook Europese actievoerders per vliegtuig naar Istanbul gestuurd door Egyptische autoriteiten. Bij die uitzetting zouden tijdelijk telefoons en paspoorten zijn ingenomen. Een van hen is de zus van schipper Mark van Rennes, schrijft het persbureau. Haar broer was de kapitein van het activistenschip Madleen dat met hulpgoederen naar Gaza voer. Het zeilschip werd afgelopen zondag tegengehouden door het Israëlische leger en Van Rennes zit nog vast.

Lees ook

Kapitein tegengehouden activistenschip betreurt uitblijven Nederlandse steun: ‘Medeplichtig aan genocide’

Afgelopen woensdag riep de Israëlische minister van Defensie, Israel Katz, Egypte op om de aankomst van „jihadistische demonstranten”, zoals hij de deelnemers van de mars noemt, bij de grens te voorkomen. Volgens Katz brengen dergelijke acties „de veiligheid” van Israëlische militairen „in gevaar”. Volgens Global March To Gaza gaat het om een vreedzaam protest.

Sinds 2 maart blokkeerde Israël elf weken lang leveringen van noodhulp aan Gazanen, waardoor honderdduizenden Gazanen op het randje van uithongering belandden. Inmiddels laat de regering-Netanyahu mondjesmaat hulp toe, maar hulporganisaties zeggen dat dit lang niet voldoende is en internationaal wordt hiertegen veel geprotesteerd. Israël blijft Gaza ook bombarderen.

Lees ook

Chaos bij distributie hulpgoederen in Gaza

Zoom in

De Verenigde Staten schalen het aantal personeelsleden op de ambassade in de Iraakse hoofdstad Bagdad af, vanwege een „verhoogd veiligheidsrisico in de regio”. Het Pentagon haalt „niet-essentieel” ambassadepersoneel terug, maar ook familieleden van militairen uit het Midden-Oosten. De Amerikaanse president Donald Trump bevestigde woensdag dat Amerikaans personeel uit het Midden-Oosten verplaatst wordt, omdat het „een gevaarlijke plek zou kunnen zijn”.

Trump noemde specifiek Iran, dat grenst aan Irak, en zei dat het land „geen kernwapens mag hebben”. De spanningen tussen de VS en Iran zijn de afgelopen weken opgelopen. De regering-Trump poogt een nucleaire deal met Iran te sluiten, maar boekt tot op heden geen succes. Volgens persbureau Reuters dreigde de Iraanse minister van Defensie, Aziz Nasirzadeh, afgelopen woensdag dat zijn strijdkrachten, in geval van militaire escalatie, Amerikaanse bases in de regio zullen aanvallen.

De Amerikaanse president heeft in het verleden herhaaldelijk gedreigd Iran aan te vallen als een nucleaire overeenkomst mislukt, aldus persbureau Reuters. Afgelopen woensdag liet Trump blijken dat hij twijfelt aan de bereidheid van Iran om te stoppen met het verrijken van uranium, een kritieke eis van de Amerikaanse overheid.

Lees ook

VS en Iran blijven om elkaar heen draaien, hoe graag ze ook een atoomdeal willen

Toen Amerikaanse media doorvroegen over de precieze reden waarom een deel van het Amerikaanse ambassadepersoneel werd teruggetrokken, zei Trump: „Dat moeten jullie zelf uitzoeken”. De VS en Iran verbraken diplomatieke banden in 1979, tijdens de Iraanse revolutie. Sindsdien heeft het land geen ambassade meer in Iran. Amerikaanse media, waaronder The New York Times suggereerden dat het besluit komt door een mogelijke aanval van Israël op Iran.

Zoom in

Door „het opzettelijk doden” van Palestijnen die in onder meer scholen en moskeeën schuilen voor continue Israëlische aanvallen, maakt Israël zich schuldig aan de misdaad tegen de menselijkheid „uitroeiing”. Dat heeft een onafhankelijke internationale VN-commissie voor de bezette Palestijnse gebieden geconcludeerd in een dinsdag verschenen rapport. De experts spreken van een „wijdverbreide en meedogenloze aanval op het Palestijnse volk”.

Israël heeft meer dan negentig procent van alle school- en universiteitsgebouwen in Gaza beschadigd of vernietigd, stellen de onderzoekers. Ze verwijzen naar voortdurende luchtaanvallen, beschietingen, branden en gecontroleerde sloop door het Israëlische leger. Dit zou onderdeel zijn van een poging van Israël om het Palestijnse leven te „vernietigen”.

Ook op de bezette Westelijke Jordaanoever, met inbegrip van Oost-Jeruzalem, heeft de commissie vastgesteld dat de Israëlische autoriteiten zich cultureel erfgoed hebben „toegeëigend” en dat de Palestijnse inwoners uit die plaatsen zijn „verdreven”.

„Kinderen in Gaza hebben hun jeugd verloren”, zegt Navi Pillay, de voorzitter van de VN-commissie. „Zonder onderwijs worden ze gedwongen zich zorgen te maken over hun overleving te midden van aanvallen, onzekerheid, hongersnood en onmenselijke leefomstandigheden.”

De Israëlische afvaardiging bij de VN verwerpt het rapport van de onafhankelijke commissie. Volgens Israël heeft het rapport geen oog voor „Hamas’ wijdverbreide inbedding van militaire operaties en wapens in de civiele infrastructuur van Gaza voor terroristische doeleinden”. Ook zou Hamas inwoners van Gaza als „menselijk schild” gebruiken.

Zoom in

Het Israëlische leger heeft woensdagochtend zeker 31 Palestijnen doodgeschoten bij een door Israël opgezet distributiecentrum voor voedselhulp. Dat melden internationale persbureaus op basis van de Gazaanse burgerbescherming. De aanval vond plaats onder Gaza-Stad, bij een van de vier uitgifteposten van de omstreden voedseldistributiepartij Gaza Humanitarian Foundation (GHF).

Sinds de door de VS en Israël gesteunde organisatie voedsel uitdeelt in Gaza, schiet het Israëlische leger bijna dagelijks op uitgehongerde Palestijnen die op de distributiecentra afkomen. Israël controleert de omgeving van die punten. De VN en andere hulporganisaties beschuldigen Israël ervan noodhulp in te zetten als wapen. Afgelopen dinsdag hebben Israëlische militairen zeker zeventien Palestijnen gedood bij GHF-punten, zondag zou het om twaalf personen gaan.

Ook elders in Gaza heeft Israël woensdag zeker een tiental Palestijnen gedood, schrijft Al Jazeera. Het gaat onder meer om een luchtaanval in de buurt van de stad Khan Younis, waarbij vijf personen zijn gedood. Sinds de Hamas-aanval van 7 oktober 2023 heeft Israël meer dan 54.000 inwoners van Gaza gedood, meldt het Gazaanse gezondheidsministerie.

Zoom in

Mike Huckabee, de Amerikaanse ambassadeur in Israël, heeft gesuggereerd dat „moslimlanden” grondgebied zouden moeten opgeven om een Palestijnse staat te vormen. Dat zei Huckabee dinsdag in een uitzending van de Britse publieke omroep BBC. Daarmee gaat de Amerikaanse diplomaat in tegen de internationale consensus van een tweestatenoplossing – een Palestijnse staat naast Israël.

Voorgaande Amerikaanse presidenten als Joe Biden pleitten juist voor een tweestatenoplossing. Hoe president Donald Trump over een tweestatenoplossing denkt, blijft vooralsnog vaag. Volgens The Guardian beschouwen Midden-Oostenexperts Huckabees uitspraken als een expliciete ideologische verschuiving, die echter niet als verrassing komt door Trumps uitspraken van de afgelopen vier maanden.

De Amerikaanse president Donald Trump opperde eerder om de Gazastrook over te nemen. Na een gedwongen vertrek van de Gazaanse bevolking pleitte hij ervoor om Gaza in een Midden-Oosterse Rivièra te veranderen. Onder meer VN-secretaris-generaal Antonio Guterres waarschuwde dat het plan in praktijk brengen zou neerkomen op etnische zuivering. 

Persoonlijke titel

Onduidelijk is waarop Huckabee doelt met de term „moslimlanden” en hoe zijn suggestie in de praktijk zou moeten worden uitgewerkt. Hij stelt dat „moslimlanden” beschikken over „644 keer de hoeveelheid land” waarover Israël beschikt. „Dus misschien, als er zo’n verlangen is naar een Palestijnse staat, zou iemand kunnen zeggen: we zouden het willen organiseren.”

De tweestatenoplossing noemt Huckabee een „ambitieus doel”. De Verenigde Staten streven niet langer een onafhankelijke Palestijnse staat na, zei de ambassadeur in een ander interview, met persbureau Bloomberg. Een woordvoerder van het Witte Huis liet daarop weten dat Huckabees uitspraak „op persoonlijke titel” was.

Volgens de BBC heeft Huckabee zich vaker achter het idee van een „groter Israël” geschaard, waarbij Israël de macht heeft over de Palestijnse gebieden.

Sancties

In dezelfde uitzending van de BBC bekritiseerde de Amerikaanse ambassadeur de sancties die het Verenigd Koninkrijk, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Noorwegen dinsdag aankondigden voor de extreemrechtse Israëlische ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich.

De politici krijgen reisverboden opgelegd en hun tegoeden worden bevroren. Volgens de vijf landen hebben Ben-Gvir en Smotrich zich schuldig gemaakt aan mensenrechtenschendingen en aanzetten tot „extremistisch geweld” jegens Palestijnen op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever.

Lees ook

Vertoont het Amerikaans-Israëlische bondgenootschap barsten?

Zoom in

Het Verenigd Koninkrijk, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Noorwegen gaan sancties opleggen aan de extreem-rechtse Israëlische ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich. Dat melden de landen dinsdag in een gezamenlijke verklaring. De twee zullen te maken krijgen met reisverboden en hun tegoeden worden bevroren.

Ben-Gvir is op dit moment minister van Nationale Veiligheid in het oorlogskabinet van premier Benjamin Netanyahu; Smotrich is minister van Financiën. De vijf landen beschuldigen de twee Israëlische ministers onder meer van aanzetten tot „extremistisch geweld” en mensenrechtenschendingen van Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever.

De landen schrijven dat de minister geweld aanwakkeren door „extremistische retoriek”, die „weerzinwekkend en gevaarlijk” is. Volgens de landen roept de retoriek van Ben-Gvir en Smotrich op „om Palestijnen uit hun huizen te verdrijven, geweld en mensenrechtenschendingen te plegen.”

Ook hebben de ministers zich uitgesproken tegen een tweestatenoplossing voor het conflict tussen Israël en Palestina. Volgens de vijf landen is dat „de enige manier om veiligheid en waardigheid voor Israëli’s en Palestijnen te garanderen en stabiliteit op lange termijn in de regio te garanderen.”

De Israëlische regering noemt de sancties in een reactie „onaanvaardbaar”.

Zoom in

Greta Thunberg is geland in Parijs. De Zweedse activist, opvarende van de Madleen, het schip van activistencollectief Freedom Flotilla, werd eerder dinsdag uitgezet door Israël. Dat heeft een woordvoerder van het het collectief dinsdag tegen The New York Times gezegd, nadat het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken hier eerder melding van maakte. De Madleen werd in de nacht van zondag op maandag door Israël tegengehouden en gedwongen de koers bij te stellen richting Israël.

Op een vliegveld in Parijs deed Thunberg een oproep aan Israël om de andere activisten vrij te laten, schrijven aanwezige persbureaus. „We werden ontvoerd in internationale wateren”, zegt ze. Naast de 22-jarige Thunberg zijn drie andere opvarenden het land uitgezet. Dat stelt de Israëlische mensenrechtenorganisatie Adalah, die de activisten vertegenwoordigt, in een verklaring aan media.

Of de anderen Israël daadwerkelijk hebben verlaten, heeft het activistencollectief nog niet bevestigd. De groep voer met de Madleen naar Gaza om hulpgoederen te leveren aan de noodlijdende bevolking en te protesteren tegen het Israëlische geweld.

Aanvechten uitzetting

Een van de drie andere uitgezette activisten, de Spaanse Sergio Toribio, heeft Israël in elk geval eveneens verlaten. Op beelden is te zien dat hij arriveert op het vliegtuig in Barcelona. De overige activisten vechten hun uitzetting aan, aldus Adalah. Zij wijzen erop dat het enteren van het schip in strijd is met internationaal zeerecht, omdat het schip zich destijds bevond op internationale wateren.

De boot kwam maandagavond onder begeleiding van de Israëlische marine aan in de haven van Ashdod, een stad in het westen van Israël. De activisten die hun uitzetting aanvechten, onder anderen het Franse Europarlementslid Rima Hassan, worden verplaatst naar een detentiecentrum in Ramla, in afwachting van hun rechtszaak, die naar verwachting dinsdag nog dient.

Opnieuw Israëlische beschietingen en doden bij hulpposten

Ondertussen zijn bij distributiepunten van de omstreden Gaza Humanitarian Foundation (GHF) opnieuw Palestijnen gedood door het Israëlische leger. Lokale autoriteiten melden zeker zeventien doden, schrijven internationale persbureaus. Zondagavond doodde het Israëlische leger volgens Palestijnse autoriteiten en getuigen zeker twaalf mensen bij een een GHF-punt.

Het door Israël en Amerika gesteunde initiatief krijgt veel kritiek. De VN weigeren samen te werken met GHF, omdat de organisatie niet in staat zou zijn om aan de voedselbehoeften te voldoen. Bovendien zou het Israël in staat stellen om humanitaire hulp als wapen te gebruiken, door selectief te zijn en mensen te dwingen ver te reizen naar distributiecentra. 

Lees ook

Hoe gaat het verder met de activisten op zeilschip Madleen, nu dat is geënterd door Israël?

Zoom in

Israël heeft maandag ruim zestig mensen gedood met aanvallen en bombardementen op de Gazastrook, melden lokale Palestijnse autoriteiten. Ook raakten tientallen mensen gewond.

Er werden onder meer tenten gebombardeerd die onderdak waren voor ontheemde gezinnen in Gaza-Stad. In de wijk Tuffah in het oosten van de stad kwamen drie ambulancemedewerkers om het leven die probeerden gewonden in veiligheid te brengen. Ook werd daar een journalist gedood.

Maandagochtend vroeg schoten Israëlische militairen en gelieerde schutters op een groep mensen bij een door Israël en de VS gesteund voedseldistributiecentrum in Rafah, melden ooggetuigen aan persbureau AP. Daarbij kwamen volgens de Palestijnse autoriteiten veertien mensen om het leven.

Volgens het Palestijnse persbureau Wafa hebben ziekenhuizen vanwege gebrek aan medische hulpmiddelen en brandstof grote moeite om zelfs maar basiszorg te bieden.

Zoom in

• Het schip van de Freedom Flotilla Coalition, met onder andere de bekende activist Greta Thunberg aan boord, werd in de nacht van zondag op maandag door Israël tegengehouden en gedwongen de koers bij te stellen richting Israël. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wil consulaire bijstand verlenen aan de Nederlandse kapitein Mark van Rennes die met het schip Madleen hulpgoederen naar Gaza wilde brengen.
• NRC hield tot vlak voor het Israëlisch ingrijpen contact met de Nederlandse kapitein van het schip Mark van Rennes (26).Voordat Israëlisch leger zondagnacht de opvarenden overmeesterde, stuurde Van Rennes om half twee Nederlandse tijd een laatste spraakbericht aan NRC waarin hij sprak van „verschillende drones die boven het schip vliegen”. 
• Het Israëlische leger heeft de afgelopen dagen meermaals Palestijnen beschoten en gedood bij distributiepunten met humanitaire hulp van de omstreden Gaza Humanitarian Foundation. Afgelopen vrijdag raakten volgens Al-Jazeera twintig Palestijnse burgers gewond.
• Israël heeft aangekondigd 22 nieuwe Joodse nederzettingen bouwen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Ook worden illegale nederzettingen gelegaliseerd die eerder zonder toestemming van de Israëlische autoriteiten zijn gebouwd. De Israëlische minister van Defensie, Israel Katz, zei dat hij een Joods-Israëlische staat wil bouwen op de bezette Westelijke Jordaanoever. 
• Voor het eerst heeft Israël publiekelijk toegegeven dat het samenwerkt met gewapende Palestijnse groeperingen in Gaza. In een video, gepubliceerd op sociale media, zei premier Benjamin Netanyahu dat zijn land “bendes” die gekant zijn tegen Hamas “activeert”. Volgens The New York Times gaat het onder andere over een bende onder leiding van Yasser Abu-Shabab. Vorig jaar zou hij met zijn gewapende bendeleden chaos hebben veroorzaakt door massaal VN-vrachtwagens met noodhulp te plunderen. 
• In Frankrijk heeft een vrouw aangifte gedaan van „moord, misdaden tegen de menselijkheid en genocide”, omdat haar twee Palestijns-Franse kleinkinderen in oktober 2023 zijn gedood in Gaza. De grootmoeder, die in Frankrijk woont, beschuldigt de Israëlische autoriteiten ervan verantwoordelijk te zijn voor de dood van de twee kinderen, die toen zes en negen jaar oud waren. 
• De Erasmus Universiteit Rotterdam bevriest per direct de bestaande samenwerkingen met drie universiteiten in Israël. Ook besloot de universiteit om geen nieuwe samenwerkingen op te starten, dat maakte het College van Bestuur donderdag bekend.

Lees hier het vorige blog terug.