Oud-moderamen Christelijke Gereformeerde Kerken: Wij hebben geen verstand van scheuren
Nooit meer zullen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) een synode hebben zoals deze week. En zoals zij die ruim een eeuw kenden. Maar bestaat dit kerkverband nu ook niet meer? Het oud-moderamen geeft toelichting.
Voor leken valt het moeilijk te peilen. Jawel, de synodevergadering van de CGK, dinsdag en woensdag in Nunspeet, eindigde in mineur. En op een of andere manier heeft dat iets te maken met het feit dat de afgevaardigden geen zogeheten roepende kerk konden aanwijzen. Waardoor er ook geen nieuwe synode meer kan komen.
Duidelijk is dus dat er, als gevolg van verdeeldheid over vrouwelijke ambtsdragers, sprake is van een diepe impasse. Maar wat nu precies de situatie is, waar het met het kerkverband heengaat en wat plaatselijke kerken te doen staat, is voor velen onduidelijk. Het oud-moderamen (ook wel deputaten vertegenwoordiging genoemd) gaf woensdag –ds. A.D. Fokkema was verhinderd– na sluiting van de synode een toelichting aan de pers.
Bestaan de CGK niet meer?
Ds. A. van der Zwan: „Met het besluit om geen roepende kerk aan te wijzen, is inderdaad, na 133 jaar, het einde van ons kerkverband aangebroken. Let wel: dit is niet het einde van onze kerken. Die 180 gemeenten bestaan nog, die functioneren, die houden zondag en maandag hun pinksterdiensten. Maar het verband waarin ze zich tot nu toe hadden georganiseerd, heeft opgehouden te bestaan.”
Ds. W.J. van Gent: „Het meest basale niveau van een kerkverband zijn de plaatselijke kerken. Als synode hebben wij de verantwoordelijkheid die wij van hen hadden gekregen, bij hen teruggelegd. Die plaatselijke kerken moeten zich nu dus gaan bezinnen op de vraag hoe ze zich tot elkaar willen verhouden.”
Toch zijn er nog steeds classes en particuliere synodes. Wat is nu eigenlijk het moment dat je kunt zeggen: Nú bestaat het kerkverband niet meer?
Ds. J. Oosterbroek: „Dat weet niemand.”
Ds. Van der Zwan: „We leven nu in een soort vacuüm.”
Ds. P.D.J. Buijs: „Ik denk dat de realiteit dat we geen kerkverband meer zijn pas echt zichtbaar wordt als er bepaalde initiatieven komen vanaf het grondvlak. Zover is het nu nog niet.”
Ds. Van der Zwan: „Ons speelt daarbij parten dat wij als CGK, als enige protestantse kerk in Nederland, in de hele 20e eeuw geen scheuringen hebben meegemaakt. Dus voor ons is dit ook allemaal ”terra incognita” (onbekend terrein, red.). Wij hebben geen verstand van scheuren.”
Als kerken zich vanaf het grondvlak gaan organiseren, zich met elkaar gaan verbinden en zeggen: Wij zetten nu, onder duidelijke voorwaarden, de CGK voort, krijg je dan niet allerlei discussies, bijvoorbeeld over wie de naam CGK mag dragen? Misschien wel tot rechtszaken toe?
Ds. Oosterbroek: „Die kans is reëel. Je hoopt dat de mensen zich normaal en fatsoenlijk blijven gedragen en zaken onderling goed regelen, zonder een rechter.”
Ds. Buijs: „Heel moeilijk kan het gaan worden in zogeheten middengemeenten. Als een deel van de gemeente de ene kant op wil en een deel de andere kant. Dan kun je plaatselijk heel lastige situaties krijgen.”
Ds. Van Gent: „Dat is misschien wel de ergste schade die er na deze synode kan gaan ontstaan.”
De aller-, allerlaatste reddingsboei leek te zijn om nóg een keer te stemmen over het plan om de CGK in te delen in een A- en een B-deel, het plan dat in maart werd weggestemd. Maar een meerderheid van de synode wilde hier dinsdag niet meer aan beginnen. Vonden jullie dat jammer?
Ds. Van Gent: „Dat ligt voor ieder van ons verschillend. Op dit punt hebben we elkaar ook vrijgelaten, zodat we als moderamenleden verschillend konden stemmen.”
Ds. Oosterbroek: „Het voordeel van dat plan was dat we als CGK dan tenminste nog enigszins gecontroleerd en beheerst uiteen zouden gaan. Nu dit geen kans meer kreeg, kunnen allerlei krachten los gaan breken, waarvan je niet weet waar die toe leiden. Dat doet bij mij wel pijn, moet ik zeggen.”
Ds. Buijs: „Terugblikkend op deze synode hebben we als moderamen het gevoel dat we een jaar lang op zoek zijn geweest naar een vierkante cirkel. Het was, achteraf bezien, een onmogelijke opdracht. Waarachter ik me overigens niet wil verschuilen. We hebben als synode en als moderamen gefaald. Ik zie dat ook als schuld tegenover God.”
Ds. Van der Zwan: „We kwamen er niet meer uit. Iemand zei weleens: „In de CGK is de gewetensnood van de een onderdeel geworden van de gewetensnood van de ander.” Dat maakte de situatie heel complex.”
Wie de synode vanaf de start, in juni 2024, van nabij volgde, snapt het wel zo’n beetje. Maar hoe leg je het uiteenvallen van de CGK eenvoudig uit naar buitenstaanders? Of naar kinderen?
Ds. Van der Zwan: „Als je het heel simpel zegt, gaat het om het je houden aan gemaakte afspraken. Nog los van wat je zelf vindt van de hete hangijzers van vrouw en ambt of van homoseksualiteit. Kerkelijk samenleven is alleen mogelijk als je je houdt aan afspraken.”
Ds. Buijs: „Dat is niet gebeurd. En al te lang hebben in ons kerkverband mensen langs elkaar heen geleefd, zonder van hart tot hart met elkaar te spreken.”
Ds. Oosterbroek: „Een groot probleem is dat we in onze kerken verschillend in de cultuur staan en verschillend aankijken tegen het Schriftverstaan. Dat lijkt mij nog belangrijker dan het maken van afspraken.”
Al vanaf het zogeheten convent, in april 2024, klinkt binnen de CGK de zorg om gezamenlijk gedragen projecten, zoals de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) en de zending. Lopen die, nu het kerkverband gaat omvallen, gevaar?
Ds. Buijs: „Deze week is door de synode besloten dat deputaten vertegenwoordiging een commissie mogen instellen met deskundigen op financieel, juridisch en procesmatig vlak. Samen met die commissie gaan we naar dit soort thema’s kijken.”
Ds. Van Gent: „Gelukkig krijgen wij uit allerlei hoeken het signaal dat gemeenten het vaste voornemen hebben hun financiële bijdragen gewoon te blijven leveren.”
Ds. Buijs: „De begroting die we als synode hebben vastgesteld, geldt tot en met 2027. Dat betekent onder meer dat mensen die voor deputaatschappen werken of voor ons Dienstenbureau in Veenendaal voorlopig niet bang hoeven te zijn hun baan te verliezen.”
Jullie gaan nog een brief schrijven aan alle kerkenraden?
Ds. Buijs: „Ja, daarmee gaan we zo snel mogelijk aan de slag.”
Ds. Van Gent: „We zien het als onze taak om zo helder mogelijk uit te leggen wat er op deze synode gebeurd is. Al te veel duiden kunnen we het niet, omdat synodeleden alles wat er gebeurd is nu eenmaal weer verschillend uitleggen.”
