Heus, echt waar: de digitale versie van de klanken van het orgel van de Laurenskerk in Rotterdam is wereldwijd een van de populairste online plug-ins op orgelgebied. Iedere organist wil zo klinken. Dat heeft de Laurenskerk, het enige overgebleven middeleeuwse gebouw in de binnenstad, toch maar mooi voor elkaar.

Alleen: zoals het orgel nu nog klinkt, zo klinkt het straks niet meer. Dat kan ook niet, want ieder ingrijpen zorgt voor een nieuwe klank. En ingegrepen wordt er.

Het oeroude Duitse bedrijf Hermann Eule Orgelbau, bekend van het orgel in de Basilica van Constantijn in Trier, gaat het in 1973 in gebruik genomen orgel renoveren. Deze renovatie en vernieuwing van de 23 meter hoge ‘rode reus’, zoals het orgel vanwege zijn enorme behuizing wordt genoemd, blijkt een ingrijpende klus.

Goed luisteren

Het budget van de reparatie van het grootste mechanische orgel van Europa loopt in de miljoenen. De komende twee jaar staat het orgel op bepaalde momenten in de steigers. Om het juiste geluid te kunnen waarborgen, wordt door de Duitse bouwer, begonnen in 1872, goed geluisterd naar andere orgels uit dezelfde bouwjaren, zoals het orgel in de Dom van Linz.

„Destijds werd er na de ingebruikname hier eerst nogal kritisch gesproken over het nieuwe orgel”, weet huisorganist Hayo Boerema. „Veel mensen vonden het geluid maar hard en blikkerig.” Maar die kritiek verstomde al snel. „Het orgel was na een paar jaar wat ouder geworden, wat stoffiger misschien, en dus zachter gaan klinken.”

Tegenwoordig wordt dat bijna romige Rotterdamse orgelgeluid dus bejubeld. Ook online. Maar het pronkstuk van de wederopbouw is na dik vijftig jaar verouderd geraakt. „Er zijn bijvoorbeeld orgelpijpen verzakt”, vertelt de directeur van de kerk, Elles van Vegchel, als ze boven bij het orgel staat.

Twee jaar

Een deel van deze pijpen wordt voor restauratie naar Duitsland vervoerd. Het orgel wordt bovendien uitgebreid. Voer voor de kenner: in een nieuwe zwelkast komt een nevenwerk, met daarin bijvoorbeeld een Bourbon 16, Salicionaal 8 en een Flûte Harmonique 8.

Het door het Deense Marcussen gebouwde orgel komt nu en dan in de steigers te staan, metershoog, en het werk gaat twee jaar duren. „Maar de kerk blijft al die tijd open”, zegt directeur Van Vegchel. „Hier vinden iedere zondag drie diensten plaats.”

Om het hoofd boven water te houden, heeft de Stichting Grote of Sint-Laurenskerk, die de kerk exploiteert én de opdrachtgever is van de renovatie, ook plek gemaakt voor andere activiteiten. Van rollerdisco tot studentenfeest. Huisorganist Boerema heeft zich daarbij neergelegd. Om zaalhuurders niet dwars te zitten, repeteert hij vaak ’s nachts. Als hij nu speelt, zit hij hoog, verscholen achter houtwerk van het orgel. Straks is het ook mogelijk het orgel te bespelen op een digitale speeltafel, beneden, tussen het publiek. Moderne tijden in orgelland?

„De registers van het orgel, met al die ingewikkelde knoppen, worden ook elektrisch”, zegt Andries Ponsteen, de secretaris van de Stichting Grote of Sint-Laurenskerk.

Moderne tijden in Rotterdam? De operatie wordt deels bekostigd met geld van Droom & Daad, dat de stad onlangs ook het nieuwe museum Fenix schonk. „Het moet een keer gebeuren”, zegt organist Boerema. „En omdat we de boel opengooien, is dat ook het moment om er nieuwe dingen in te bouwen. Anders gebeurt dat nooit meer. Op deze manier kunnen we weer vijftig jaar verder.”