Vijf jaar geleden zette corona alles op zijn kop – herinnering aan een onvoorstelbare wereldorde

In Beeld

Terugblik Angst, woede, eenzaamheid en verdriet. Een onzichtbaar nieuw virus blokkeerde het normale leven overal ter wereld.

Auteurs
Gepubliceerd op 7 maart 2025
Leestijd 13 minuten

Leeslijst

Nadat rond de jaarwisseling van 2019 op 2020 duidelijk was geworden dat er in de Chinese stad Wuhan mensen in het ziekenhuis belandden met een nieuwe infectieziekte, breidden de besmettingen zich snel uit. Het mondde uit in een pandemie, een epidemie die de hele wereld overging.

Bij gebrek aan effectieve medicijnen en een vaccin zagen landen zich genoodzaakt ingrijpende maatregelen te nemen om de verspreiding van het virus af te remmen. De samenleving stond op zijn kop. Desondanks maakte de ziekte die bekend werd als Covid-19 veel slachtoffers. Corona heeft een diep spoor achtergelaten in het collectieve geheugen.

Het begin van de pandemie: veel onduidelijkheid over de nieuwe werkelijkheid van corona

Het begin van de pandemie leidde op veel plaatsen in de wereld tot paniek onder de bevolking. Met totale lockdowns in het vooruitzicht begonnen mensen massaal levensmiddelen en toiletpapier te hamsteren, wat leidde tot lege schappen in de supermarkten. Zo goed en zo kwaad als het ging probeerden mensen zichzelf te beschermen tegen besmetting, vaak met zelfgemaakte hulpmiddelen.

Met veelbekeken persconferenties en informatiecampagnes probeerden overheden de bevolking een nieuwe, virusveilige levenswijze aan te leren. Omdat er nog geen vaccin of medicatie bestond tegen corona, probeerden overheden door gebouwen en straten te ontsmetten te voorkomen dat het virus zich zou verspreiden – vergeefs.

Lege supermarkten in maart 2020. Een klant in een supermarkt in Harpenden, Groot Brittannië, probeert wanhopig nog wat van haar gading te vinden.
Foto Peter Cziborra / Reuters

Een winkelmedewerker voert een nieuwe voorraad toiletpapier aan voor een supermarkt in het Spaanse Malaga in maart 2020.
Foto Jorge Zapata / EPA

Premier Mark Rutte (VVD) en minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (CDA) tijdens een persconferentie over maatregelen die nodig zijn om het coronavirus in toom te houden.
Foto Bart Maat / ANP

Een man die zich helemaal heeft ingepakt op straat in Beijing op 26 januari 2020. Op die dag begon het Chinese Nieuwjaar en zou het normaal gesproken heel druk zijn op straat, maar nu waren de straten uitgestorven.
Foto Anthony Wallace / AFP

Reizigers op een treinstation in de Chinese stad Shanghai proberen zich begin februari 2020 met mondkapjes en plastic zakken te beschermen tegen infectie met het coronavirus.
Foto Aly Song / Reuters

Vrouw met een mondkapje loopt in juli 2020 langs een muurschildering in Kibera, de grootste sloppenwijk van de Keniaanse hoofdstad Nairobi.
Foto Yasuyoshi CHIBA / AFP

Tekening op de stoep in de Indiase stad Bangalore, april 2020.
Foto Jagadeesh NV / EPA

Man ontsmet in juni 2020 een klaslokaal in Denpasar op het Indonesische eiland Bali.
Foto Made Nagi / EPA

Voorafgaand aan de heropening van het Teatro Amazonas in augustus 2020 in de Braziliaanse stad Manaus, spuit een man in een beschermend pak ontsmettende vloeistof op het interieur.
Foto Bruno Kelly / Reuters

Een sproeimachine van Japanse makelij ontsmet de straten van New Delhi tijdens een lockdown in april 2020 in India.
Foto EPA

Iedereen blijft thuis

Overal ter wereld werden massabijeenkomsten afgelast om de verspreiding van het virus te remmen. Toen dat niet voldoende hielp grepen veel landen naar ongekend drastische maatregelen: schoolsluitingen, lockdowns en avondklokken.

Horeca en winkels moesten hun deuren sluiten, online onderwijs en thuiswerken werden de norm. De straten van drukke steden waren verlaten, en het werd zo rustig dat er steeds meer wilde dieren werden gespot in de stad.

Februari 2020 tijdens een volledige lockdown in de Chinese stad Wuhan. Middenop een lege ringweg laden twee mannen kratten over met groenten, bestemd voor een ziekenhuis.
Foto AFP

Een verlaten Eiffeltoren in Parijs aan het begin van de pandemie in maart 2020.
Foto Marc Piasecki / Getty

Eenzame voorbijganger op Hollywood Boulevard in de Amerikaanse staat Californië, april 2020.
Foto Allen J. Schaben / Los Angeles Times / Getty

Een uitgestorven vismarkt in Venetië tijdens een lockdown in het voorjaar van 2020.
Foto Roberto Silvino / Getty

Werkloze cruiseschepen liggen aangemeerd ion de haven van het Turkse Izmir in oktober 2020.
Foto Umit Bektas / Reuters

Een coyote waagt zich tijdens een lockdown in stedelijk gebied in San Francisco bij de Golden Gate Bridge, april 2020.
Foto Shannon Stapleton / Reuters

Berggeiten wandelen op hun gemak door de uitgestorven straten van het stadje Llandudno in Wales.
Foto Christopher Furlong/Getty Images

Een Hilversumse basisschool tijdens de lockdown. Een leraar basisonderwijs geeft online les. Sommige leerlingen komen wel naar school als hun ouders een vitaal beroep hebben, of leerlingen in kwetsbare posities.
Foto Sander Koning / ANP

Wielrenner van vereniging West-Frisia fietst een wedstrijd op zijn hometrainer. Hij doet online mee vanaf een dak in het centrum van Amsterdam.
Foto Ramon van Flymen

Plekje op de eerste rang: de driejarige Brit Merlin Coles en zijn hond Mistress volgen het paardenrennen van Royal Ascot bovenop de rug van Mr Glitter Sparkles.
Foto Paul Childs / Reuters

Demonstraties wereldwijd

De strenge maatregelen die nodig waren om het virus in te dammen riepen overal ter wereld protesten op van mensen die zich door de overheid in hun vrijheid beperkt voelden. Het wakkerde ook een anti-vaccinatiesentiment aan, waarbij actievoerders zich keerden tegen de nieuwe vaccins tegen corona.

Honderden mensen verzamelen zich in Denver, Colorado om te demonstreren tegen het Amerikaanse thuisblijfbeleid. Zorgmedewerkers voeren in werkkleding een tegenprotest.
Foto Alyson McClaran / Reuters

Sekswerkers demonstreren op 2 maart tegen het feit dat zij als enige contactberoep worden uitgesloten van de versoepelingen die op 3 maart 2021 ingaan voor andere beroepsgroepen.
Foto Niels Wenstedt / BSR Agency / Getty

,,Geen dictatuur”, staat op een papieren vel op een jas. Ondanks het demonstratieverbod rond het Duitse parlementsgebouw in Berlijn, protesteren burgers op 18 november 2020 tegen de lockdownmaatregelen. Sinds 2 november zijn alle restaurants, bars, culturele locaties, fitnessstudio’s, bioscopen en sporthallen vier weken lang gesloten.
Foto Filip Singer / EPA

„Ongevaccineerd” staat er op de gele armband. Op 23 januari 2022 loopt er door Washington DC een mars van mensen die niets moeten weten van mondkapjes en vaccinaties.
Foto Kent Nishimura / Los Angeles Times / Getty

Overbelaste ziekenhuizen, code zwart dreigt

De grote toestroom van ernstig zieke patiënten tijdens de begindagen van de pandemie zorgden ervoor dat ziekenhuizen al snel overvol raakten. In China werden in allerijl speciale coronaziekenhuizen uit de grond gestampt.

Door de grote toestroom van patiënten dreigde in veel landen en ziekenhuizen ‘code zwart’, het moment waarop mensen niet meer geholpen kunnen worden. Overal ter wereld raakte zorgpersoneel overbelast en was er al snel een tekort aan allerlei medische hulpmiddelen zoals beademingsapparatuur en zuurstofflessen.

Zorgverleners zwaaien en klappen vanaf een straat in Barcelona. Inwoners uiten hun dankbaarheid vanuit de raamkozijnen.
Foto Sergi Reboredo / VWPics / Science Photo Library / ANP

Verpleeghuis Pniël te Rotterdam: buiten speelt de koningsdagfanfare. De bewoners genieten mee vanuit het raam.
Foto David van Dam

Een telefoongesprek met een glasplaat ertussen: Audrey Mazzola bezoekt haar grootvader in het verzogingstehuis. Hier zal ze trouwen, zodat hij er ook bij kan zijn.
Foto Craig F. Walker / The Boston Globe / Getty

In tien dagen tijd werd het in de Chinese Wuhanregio het Huoshenshan ziekenhuis uit de grond gestampt. Op 2 februari 2020 is het noodcomplex bijna afgebouwd.
Foto Stringer / Getty

13 februari 2020: de Wuhan sporthal zal fungeren als opvang van 1.100 patiënten met milde COVID-19 symptomen.
Foto Xiao Yijiu / Xinhua News Agency / ANP

In beschermend isolatiepak verzorgen medewerkers de patiënten van een intensivecare-afdeling nabij Wuhan.
Foto China Daily / Reuters

Er is een beddentekort in een ziekenhuis in de Indiase stad New Delhi. Patienten liggen zij aan zij met zuurstofmaskers.
Foto Danish Siddiqui / Reuters

Door de innovatieve ‘bubbelhelm’ hoeft deze Braziliaanse patient geen beademingsbuis door zijn luchtpijp.
Foto Daniel Marenco/EPA

Een patiënt op de IC-afdeling van het Italiaanse Cremonaziekenhuis. De buikligging helpt de longen beter te ontplooien doordat de borstkas en het hart geen druk uitoefenen op de longen.
Foto Marco Mantovani / Getty

Mexico-Stad: Uitgeputte zorgverleners rusten uit na urenlange, onafgebroken zorg voor COVID-19-patiënten op de intensive care van het Juarez-ziekenhuis.
Foto Carlos Jasso / Reuters

Verpleegkundige Dilara Fahrioglu (Istanboel) met een beslagen veiligheidsbril na de behandeling van een intensivecarepatiënt. Besmettelijke lichaamssappen buiten, eigen zweet binnen.
Foto Umit Bektas / Reuters

Twee medische TGV-treinen staan klaar op1 april 2020 om 38 COVID-19-patiënten van ziekenhuizen rondom Parijs naar ziekenhuizen in Bretagne te evacueren. Dat verlaagt de druk op de overvolle afdelingen nabij de hoofdstad. Vanaf het perron aanschouwt een zorgverlener haar patiënt.
Foto Thomas Samson / EPA

11 juli 2021: Myanmar kampt met een tekort aan zuurstof voor de behandeling van COVID-19-patiënten. Een man staat bij zuurstoftanks die buiten een zuurstoffabriek worden bijgevuld,
Foto Lynn Bo Bo / EPA

Artsen en verplegend personeel van het Brabantse Jeroen Bosch ziekenhuis dragen stickers met hun gezicht erop, zodat patiënten hen kunnen herkennen ondanks de beschermende kleding.
Foto Ilvy Njiokiktjien

13 maart 2020, het Italiaanse Cremona ziekenhuis: een verpleegkundige troost een collega tijdens de dienstovername.
Foto Paolo Miranda / AFP

Alles op anderhalve meter afstand en in aparte hokjes

Anderhalve meter afstand werd een begrip tijdens de coronapandemie. Door fysiek afstand te houden van anderen en activiteiten in de buitenlucht te organiseren kon het besmettingsrisico beperkt worden en waren er toch weer bijeenkomsten mogelijk. Culturele activiteiten konden soms ook weer op voorwaarde dat mensen op corona getest waren of daartegen gevaccineerd waren.

23 maart 2020: lunchpauze voor de werknemers van een autofabriek in Wuhan.
Foto AFP

27 augustus 2021: Het vrijdaggebed in de Istiqlal Moskee in Jakarta. Sinds een paar dagen mogen er weer religieuze bijeenkomsten plaatsvinden. Deelnemers moeten wel een vaccinatiebewijs laten zien.
Foto Bagus Indahono / EPA

Ontspannen in het Dominopark in New York City. De cirkels tonen waar men mag plaatsnemen.
Foto Justin Lane / EPA

Een yogales in de buitenlucht van Toronto, maar dan toch binnen de eigen veilige ruimte.
Foto Carlos Osorio / Reuters

13 mei 2020: klanten eten alleen achter een plasticscherm. In Thailand mogen eetgelegenheden weer open, maar niet zonder maatregelen die gepaste afstand garanderen.
Foto Diego Azubel / EPA

The Grounds is een populaire openluchtbioscoop in Hong Kong. Hekken geven aan waar groepjes van maximaal vier personen kunnen zitten. Niet alle vakken zijn hetzelfde; er zijn VIP-vakken.
Foto Jerome Favre / EPA

Het najaar van 2021: Bezoekers van de Haarlemse Stadsschouwburg mogen alleen naar binnen als zij met de Corona Check App kunnen laten zien dat ze een negatieve testuitslag hebben of volledig gevaccineerd zijn.
Foto Olivier Middendorp

Eindelijk een knuffel: Dorival dos Santos (86) woont in een verzorgingstehuis in São Paulo. Vijf maanden lang mocht hij geen bezoek ontvangen. Een speciaal gemaakt plastic gordijn met mouwen brengt daar verandering in en stelt dierbaren in staat om dichtbij te komen. Een innige omhelzing met zijn schoonzoon.
Foto Mads Nissen / Politiken / Panos

Mevrouw Stubenitski wordt op 12 april 2020 honderd jaar oud. Daar wordt op geproost met de buren.
Foto Olivier Middendorp

Op de Street Light-school in Johannesburg geen digitaal onderwijs. Kinderen mogen naar school, op voorwaarde dat zij elke ochtend in de rij staan om hun handen en voeten te ontsmetten, mondkapjes en gezichtsschermen dragen, en dat het volledige interieur van de school ontsmet is.
Foto Kim Ludbrook / EPA

Outfitinspiratie uit het oude China: In Thailand dragen kinderen zelfgemaakte hoeden die lijken op die van Chinese hoflieden van ongeveer duizend jaar geleden. Zo houden zij een meter afstand van elkaar.
Foto Pongmanat Tasiri / EPA

Allemaal in de rij om te testen of te vaccineren

Mensen die besmet waren met het nieuwe coronavirus kregen het advies om in isolatie te gaan, om te voorkomen dat zij anderen zouden besmetten. Op veel plaatsen in de wereld werd aanvankelijk op afstand koorts gemeten om vast te stellen of iemand ziekteverschijnselen had. Later kon een besmetting nauwkeuriger vastgesteld worden met een wattenstaafje in de neus, gevolgd door een pcr-test.

Er kwamen teststraten waar mensen met klachten zich konden laten testen. Het was er vaak razend druk. Toen er eind 2020 eindelijk vaccins kwamen tegen het nieuwe virus, verschenen er ook vaccinatiestraten, waar mensen massaal werden ingeënt.

Gekleed in medische isolatiepakken haalt de Philipijnse politie een jongen die vermoedlijk COVID-19 heeft, uit zijn woning.
Foto Ezra Acayan / Getty

Braziliaanse zorgmedewerkers komen aan huis met een coronatest bij een mevrouw die op een eiland in de Amazonerivier woont.
Foto Tarso Sarraf / AFP

Van achter een wand met armgaten voert een Chinese medewerker een PCR-test uit op een jong meisje.
Foto Kevin Frayer / Getty

Teststraat in New York: de patient blijft in de auto zitten. Verpleegkundigen Deborah Beauplan en Kristal Vazquez doen de tests via het raam.
Foto John Paraskevas / Newsday / Getty

1 februari 2021: de scholen in Pakistan gaan weer open. Voordat ze naar binnengaan, laten de leerlingen één voor één hun lichaamstemperatuur meten.
Foto Bilawal Arbab / EPA

Indiase zorgverleners bezoeken coronapatiënten thuis om hun toestand te controleren.
Foto Divyakant Solanki / EPA

8 december 2020: Margaret Keenan (90) wordt met applaus onthaald in het Coventry & Warwick universiteitsziekenhuis. Zij is de eerste Britse burger die een Pfizer/BioNtech Covid-19-vaccin ontvangt.
Foto Jacob King / Getty

Los Angeles: met de auto in de rij voor een vaccinatie.
Foto Robert Gauthier / Los Angeles Times / Getty

Coronasterfte

Covid-19 was een nieuwe infectieziekte waartegen het menselijk afweersysteem nog geen enkele weerstand had opgebouwd. Met name daardoor veroorzaakte de nieuwe virusinfectie veel slachtoffers, voornamelijk onder mensen met een zwakke gezondheid.

De sterfte was soms zo overweldigend groot dat er lichamen op straat lagen, koeltrucks als mortuarium moesten worden in gezet in New York, en er massagraven gedolven moesten worden om alle slachtoffers een laatste rustplaats te geven.

Maar ook begrafenissen vormden een infectierisico, dus die waren noodgedwongen sober en met inachtneming van anderhalve meter afstand.