Russische doorbraak dreigt in noorden van Charkiv: ‘Wie niet wil sterven, moet nu met mij meegaan’

‘Wie niet wil sterven, moet nu met mij meegaan’, zegt de in legerkleding gestoken politieagent Serhi Charkivsky zondag in een videoreportage van de Oekraïense krant The Kyiv Independent. Vanwege het oprukkende Russische leger moeten duizenden inwoners in de provincie Charkiv in allerijl hun huis verlaten. Aan Charkivsky de taak om de veelal oudere achterblijvers over te halen na ruim twee jaar oorlog alsnog te vertrekken.

Vrijdagochtend staken Russische soldaten in alle vroegte in het noorden van Charkiv de grens over. Drie dagen later hebben zij ongeveer 100 vierkante kilometer aan Oekraïens grondgebied in handen. Anderhalf jaar nadat Oekraïne dit gebied had bevrijd, zien inwoners van de grensstreek nu opnieuw Russische soldaten opdoemen in hun straten.

Zware gevechten rondom Vovtsjansk

Het zwaartepunt van de gevechten ligt momenteel rondom het dorp Vovtsjansk, ongeveer 70 kilometer ten noordoosten van Charkiv en dicht bij de grens met Rusland. Met aanvallen vanuit het westen, noorden en oosten probeert Rusland het dorp te omsingelen, schrijft de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW).

Vovtsjansk is voor Rusland een interessant doelwit vanwege de ligging nabij de rivier de Donets. De rivier biedt bescherming tegen eventuele Oekraïense tegenaanvallen vanuit het westen. Vervolgens kan Rusland richting het oosten proberen op te rukken naar de stad Koepjansk, al is het landschap – veel akkers en ander open terrein – volgens ISW voor een dergelijk offensief ongunstig.

Het waarschijnlijke kortetermijndoel van het Russische offensief is het veiligstellen van een strook land rond de Russisch-Oekraïense grens. Het Kremlin zegt zo’n ‘bufferzone’ te willen creëren om de grensprovincie Belgorod te beschermen. Oekraïne voert de laatste maanden geregeld aanvallen uit op militaire en industriële doelen in deze provincie. In sommige gevallen vallen daarbij ook burgerdoden: afgelopen weekeinde kwamen zeker vijftien personen om toen een door Rusland neergehaalde Oekraïense raket een appartementencomplex trof.

Charkiv in gevaar

Met het oog op deze bufferzone is ook het westelijker gelegen dorp Lyptsi voor de Russen een doelwit. Een Russische inname van dit dorp zou slecht nieuws zijn voor de inwoners van Charkiv: Rusland lijkt voornemens de inwoners het leven zo zuur mogelijk te maken. Vanuit Lyptsi kan de Russische artillerie Charkiv gemakkelijker treffen, terwijl Belgorod buiten bereik van de Oekraïners raakt.

Om de inwoners te informeren over het dreigende gevaar, rijden de autoriteiten met auto’s door de gehavende straten van Vovtsjansk. Via luidsprekers kondigen ze de evacuatie af. Maandagmiddag hebben bijna zesduizend personen aan de oproepen tot vertrek gehoor gegeven. Volgens de lokale autoriteiten verblijven nu nog enkele honderden mensen in het dorp.

Kritiek

Het plotselinge succes van de Russen komt deels door onmacht aan Oekraïense zijde. Hoewel de Oekraïense legerleiding wist dat Rusland al langere tijd bezig was een troepenmacht aan de grens op te bouwen, kon ze weinig uitrichten. Veel westerse landen hebben Oekraïne namelijk verboden de door hen geleverde wapens op Russisch grondgebied in te zetten. Bovendien had Oekraïne zijn soldaten en schaarse wapens en munitie elders aan de meer dan duizend kilometer lange frontlinie nodig.

Toch klinkt in Oekraïense gelederen ook kritiek op de gebrekkige verdediging. Een in het gebied actieve commandant hekelt tegenover de Britse zender BBC het ontbreken van een gedegen loopgravenlinie op Oekraïens grondgebied. ‘De Russen kwamen gewoon binnen’, zegt de commandant. ‘Toen we dit terrein in 2022 terugveroverden, verloren we duizenden manschappen. En nu verliezen we weer mensen omdat er geen vestingwerken zijn gebouwd.’

Hoe dicht de Russen hun dorpen ook naderen, voor sommige inwoners is een vertrek onbestaanbaar. ‘Als ik hier nodig ben, laat God mij dan hier beschermen’, zegt een oudere vrouw die bij haar vee wil blijven tegen The Kyiv Independent. Ze richt haar ogen ten hemel. ‘En als ik daar nodig ben, laat Hem mij dan meenemen.’