Gevierd schrijver, maar Román Fonseca Mora (1952 - 2024) werd vooral bekend als spil van de Panama Papers

Fonseca kon het proces volgens zijn advocaten niet bijwonen, doordat hij te ziek zou zijn geweest. De zakenman en jurist overleed donderdag aan de gevolgen van een longontsteking, meldde zijn dochter Raquel aan het Spaanse persbureau EFE. Hij werd 71 jaar.

Fonseca stond samen met zijn partner Jürgen Mossack terecht vanwege de oprichting van tienduizenden brievenbusfirma’s waarmee internationale beroemdheden, ondernemers, sporters en criminelen hun welvaart verborgen hielden voor de belastingen.

In 2015 stortte het juridische kaartenhuis met donderend geraas in elkaar toen een internationaal journalistencollectief een boekje opendeed over de handel en wandel van de firma Mossack Fonseca, op basis van elf miljoen documenten die een anonieme bron naar de buitenwereld had gelekt.

Van president Moebarak tot Lionel Messi

De Panama Papers, zoals het schandaal ging heten, zette tal van hun politieke leiders in hun hemd. Onder hen de toenmalige president van Argentinië, Mauricio Macri, premier Sigmundur David Gunnlaugsson van IJsland (die zou aftreden), oud-president Hosni Moebarak van Egypte en de toenmalige president van Oekraïne, Petro Porosjenko. Ook sporters, zoals voetballer Lionel Messi en Formule 1-coureur Rubens Barrichello bleken gebruik te maken van de constructies van Mossack en Fonseca.

Onder de Nederlanders tegen wie verdenkingen rezen in Trouw en Het Financieele Dagblad, de twee Nederlandse kranten die waren betrokken bij de Panama Papers, waren oud-voetballer Clarence Seedorf en Jaap van Oosterom, oprichter van automatiseringsbedrijf Volmac. De fiscus tof tijdens een onderzoek naar de Panama Papers de namen aan van 683 Nederlandse belastingplichtigen.

‘Hoe ouder, hoe materialistischer’

Al deze verdachten hadden hun lot in handen gelegd van een man die er ooit van droomde om priester te worden. Na studies in rechten en politieke wetenschappen aan de universiteit van Panama en de London School of Economics, ging Fonseca aan het werk bij de Verenigde Naties in Genève ‘om de wereld te verbeteren’. Dat idealisme bracht evenwel te weinig brood op de plank, zou hij later in een televisie-interview hebben gezegd. ‘Naarmate je ouder wordt, word je toch wat materialistischer.’

Hij richtte samen met Mossack een advocatenfirma op die zich specialiseerde in belastingrecht, en vooral de mazen in het internationale fiscale recht die klanten helpen hun rijkdom te verbergen voor hun belastingdienst. Op het hoogtepunt had Mossack Fonseca kantoren in ruim veertig landen en 600 werknemers.

De Panama Papers waren niet het enige schandaal dat de reputaties van Fonseca en Mossack zou bezoedelen. In 2017 werden ze gearresteerd vanwege mogelijke betrokkenheid bij een omkoopschandaal rond het Braziliaanse staatsoliebedrijf Petrobas. Ze kwamen pas na enkele maanden uit de gevangenis, na de betaling van een borgsom.

Prijswinnende romans

Tussen het witwassen van criminele opbrengsten door vond Fonseca nog tijd voor het schrijven van vier romans, toneelstukken en korte verhalen. Voor twee van zijn boeken werd hij onderscheiden met de Ricardo Miró-prijs, de hoogste onderscheiding voor literatuur in Panama, de eerste keer voor De Dans van de Vlinders uit 1994 en later voor Droomstad uit 1998. Fonseca was getrouwd en had zes kinderen.

In 2018 zou Mossack Fonseca zijn deuren sluiten. De oprichters hielden vol dat de onthullingen in de Panama Papers maar deels hadden geleid tot dat besluit. Pas afgelopen maand stonden de twee mannen terecht, samen met nog 27 andere verdachten, wegens het witwassen van zwart geld. De rechtszaak werd op 18 april afgesloten. Het wachten is nu op het vonnis.

In 2016 dacht Fonseca nog dat het zo’n vaart niet zou lopen. ‘Dit is als een tropische storm’, zei hij tegen het persbureau Reuters. ‘Steeds gaat na afloop de zon weer schijnen.’