Glansrijk doorstaan de Europese lijsttrekkers de StemWijzer, nu is het aan de kiezers

Waar staat de BoerBurgerBeweging voor bij de komende Europese verkiezingen? Het lijkt een simpele vraag. Toch schakelt Cees Meeldijk, nummer 7 op de BBB-lijst, versterking in. ‘Mannen, waar staan wij voor?’, vraagt hij de partijgenoten die hem omringen. ‘Minder migratie en... een beter landbouwbeleid’, probeert er eentje. Meeldijk knikt instemmend. ‘Zo. Daar heb je het al. Dát zijn onze belangrijkste stokpaarden.’

In het Huis van Europa in Den Haag, waar ProDemos kantoor houdt, zijn woensdag de kandidaten van zestien partijen aanwezig bij de presentatie van de StemWijzer. Dat moment wordt volgens projectleider Anne Valkering ‘stiekem ook wel gezien als de kick-off van de campagne voor de Europese verkiezingen’.

De StemWijzer – veruit de meest gebruikte stemhulp van Nederland – is populair: bij de Europese Parlementsverkiezingen van 2019 werd de stemhulp bijna 1,7 miljoen keer volledig ingevuld. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen zelfs 9,1 miljoen keer. Belangrijke Europese thema’s als migratie, klimaatbeleid en defensie komen dit keer aan bod. Partijen hebben zelf hun standpunten toegelicht, zodat gemakkelijk te zien is waar hun partij voor staat en gebruikers standpunten met elkaar kunnen vergelijken.

Bij de vorige Europese verkiezingen, in 2019, liep de lancering van de StemWijzer vertraging op toen bleek dat GroenLinks en de PvdA exact dezelfde antwoorden hadden gegeven op de stellingen. Voordat de stemhulp kon worden gepubliceerd, moesten daarom nieuwe stellingen worden bedacht. Het droeg bij aan de overtuiging binnen de partijen dat ze nauwer samen moesten optrekken. Dit keer doet GroenLinks-PvdA mee met een gezamenlijke kieslijst en één verkiezingsprogramma.

Hachelijk moment

Aan hoge tafels staan de lijsttrekkers woensdag geduldig te wachten tot zij, met publiek, een poging mogen wagen. Altijd een hachelijk moment, want wie na het invullen van alle stellingen niet uitkomt bij z’n eigen partij heeft toch wat uit te leggen. Zo kwam lang geleden een nog jonge Mark Rutte bijvoorbeeld tot zijn schrik uit bij D66, wat hem nog lang werd nagedragen.

Even doet de zaal dan ook denken aan een gymzaal waar examenklassen zich diep geconcentreerd buigen over hun toetsen, maar de stilte maakt al snel plaats voor rumoer. Reinier van Lanschot en Anna Strolenberg, de nummer 1 en 2 van Volt, zijn bijna als eersten klaar. ‘100 procent Volt’, klinkt het opgelucht.

Strolenberg geeft eerlijk toe dat zij vooraf had willen oefenen voor dit moment, maar dat ze, na het zien van de stellingen, dat niet meer nodig vond. Van Lanschot voegt toe: ‘We werken al jarenlang mee aan een heel uitgebreid beleidsprogramma. Dat is de grootste voorbereiding.’

Ook Anja Haga, lijsttrekker voor de ChristenUnie, is uitgekomen bij haar eigen partij. ‘Ik had geen tijd om de stellingen van tevoren door te lezen, dus ik heb de stemhulp met gezond verstand ingevuld. Het is toch altijd een beetje spannend, je zal maar bij een andere partij uitkomen... Maar dat is gelukkig niet gebeurd.’

Lage opkomst

Haga is sinds september Europarlementariër. Ze vindt onbegrijpelijk dat de opkomst bij Europese verkiezingen zo laag is. ‘Wat in Europa gebeurt, raakt jou ook. Iedereen heeft nu bijvoorbeeld een mening over migratie, dan moet je echt gaan stemmen. Dat wordt namelijk geregeld op Europees niveau.’

Ook BBB’er Meeldijk benadrukt het belang van Europese politiek. ‘De opkomst is altijd een groot probleem. Wij proberen onze kiezers te motiveren: jongens, het is echt heel belangrijk – zeker bij landbouwbeleid en migratie, dat zijn belangrijke thema’s voor onze achterban. Europese politiek speelt daarin een grote rol.’

Volgens projectleider Valkering is de StemWijzer niet de enige manier om je als kiezer te informeren. Ook Mohammed Chahim, nummer twee op de lijst GroenLinks-PvdA, waarschuwt kiezers om zich niet alleen te beroepen op stemhulpen om tot hun keuze te komen. ‘Ik vraag me af of iets ingewikkelds als politiek wel gereduceerd kan worden tot dertig stellingen. Ik zou zeggen: het is een goede eerste stap. Kijk dan naar je topdrie en verdiep je in die partijen. Uiteindelijk wil je als kiezer op iemand stemmen die de juiste beslissingen neemt op basis van een politieke visie die verder gaat dan dertig stellingen.’

De grote afwezige is Sebastiaan Stöteler, die als PVV-lijsttrekker voor de Europese verkiezingen kans maakt om straks als aanvoerder van de grootste Nederlandse delegatie naar Brussel te gaan. Niet alleen Stöteler, niemand van de PVV is deze middag aanwezig in het Huis van Europa. Valkering wil er niet te lang om treuren. ‘Jammer, maar het is geen verplichting. Het was wel een heel mooi moment geweest om hun programma hier te presenteren.’