Gebruik in de avond zo min mogelijk stroom: die oproep wordt nadrukkelijk gedaan aan de inwoners van Oekraïne. De problemen met de elektriciteit in het land stapelen zich op, nu Rusland de energiecentrales blijft aanvallen. Oekraïne slaagt er niet meer in om voldoende stroom te kunnen genereren en dus neemt het land nu noodmaatregelen.
"Op allerlei manieren merk je hier dat de stroomproblemen groter worden", vertelt Oekraïne-verslaggever Chris Colijn vanuit Kyiv. ''In meerdere grote steden valt de stroom 's avonds al vaker uit en je merkt dat iedereen hier zich daar ook steeds meer op voorbereidt.''
Powerbank thuis
Colijn: ''Nu er niet altijd meer stroom is, staan er behalve in ziekenhuizen ook in overheidsgebouwen, kantoren en restaurants noodaggregaten. Ook hebben heel veel mensen een powerbank in huis gehaald om zo in geval van nood apparaten te kunnen opladen. Je kunt er nu zelfs één huren voor een dag, ook dat is populair.''
Noodaggregaten en powerbanks zijn steeds vaker nodig omdat het energienet op sommige plekken flink is beschadigd of zelfs helemaal is verwoest. Al die aanvallen zorgen er nu voor dat er niet altijd meer stroom voor iedereen beschikbaar is.
Colijn: ''Elke keer moet Oekraïne na een aanval weer dingen repareren, maar het lukt nu niet meer. Voordat ze klaar zijn met de reparaties, is er alweer een volgende aanval die een ander deel van de centrale verwoest.''
Angst zaaien
De grootste energiecentrale in de regio Kyiv werd een paar weken geleden zelfs volledig verwoest door een Russische luchtaanval. Een woordvoerder van de centrale laat aan RTL Nieuws weten dat het nog jaren gaat duren voordat deze centrale helemaal hersteld is.
Nu er meer en vaker stroomproblemen zijn, heeft Rusland wat het wil, zegt Colijn.
''Rusland probeert al langere tijd om het Oekraïense energienet zoveel mogelijk te beschadigen. Enerzijds doen ze dat om angst te zaaien onder de bevolking. Het geeft een eng gevoel dat je constant het risico loopt dat je zonder stroom komt te zitten. Dat betekent ook dat je minder makkelijk vrienden en familie kunt bereiken om te checken of ze oké zijn.''
Daarnaast legt Rusland met de aanvallen ook de industrie plat. Nu de stroomvoorziening veel minder goed werkt, hebben fabrieken moeite om voluit te kunnen draaien. "Daardoor komt bijvoorbeeld ook de voor Oekraïne belangrijke wapenproductie onder druk te staan", zegt Colijn.
Wijken 'uitzetten'
Om zowel de mensen thuis als de industrie van stroom te kunnen voorzien, wordt er nu ook gewerkt met geplande stroomstoringen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de stad Charkiv. Inwoners kunnen daar per wijk online zien wanneer ze worden afgesloten van elektriciteit (de rode blokken, zie afbeelding hieronder) en wanneer ze die wel kunnen gebruiken
Op elk moment staan er dus een paar wijken 'uit'. Door de stroom te verdelen proberen de autoriteiten ervoor te zorgen dat de stroom niet in een keer overal uitvalt.
Maar naast de geplande stroomstoringen kijkt Oekraïne ook naar andere oplossingen.
Kernenergie
Zo wordt er bijvoorbeeld stroom geïmporteerd vanuit andere landen, vertelt Colijn. ''Het probleem daarbij is alleen dat je stroom beperkt kunt importeren, omdat je die niet in grote hoeveelheden kunt vervoeren.''
Daarom zet Oekraïne ook steeds meer zijn eigen kerncentrales in. Maar dat gebeurt niet van harte, legt Colijn uit. ''Oekraïne is het land van de kernramp in Tsjernobyl. Dat heeft zo'n trauma achtergelaten dat het land wil oppassen met de inzet van kernenergie.''
Colijn: ''De kerncentrales moeten boven alles veilig blijven. Het land heeft liever niet dat de centrales op volle toeren draaien, ook omdat Rusland de kerncentrales beschiet en het daardoor gevaarlijk kan worden.''
Tekort aan luchtafweersystemen
Het verdedigen tegen de aanvallen is voor de Oekraïners steeds lastiger. Het land kampt met een tekort aan luchtafweersystemen, waardoor ze niet meer alle Russische raketten en drones uit de lucht kunnen halen.
Er is dan ook voorlopig een nieuwe realiteit, zegt Colijn. ''Zolang de aanvallen van Rusland zo doorgaan, zullen miljoenen Oekraïners moeten wennen aan een leven met meer stroomuitval.''
Daarom wordt er creatief omgegaan met de elektriciteit die er is. De batterijen in oude vapes worden namelijk massaal omgebouwd tot powerbanks voor militairen. We maakten daar deze reportage over:
