Inlichtingendiensten: Rusland smeedt plannen voor gewelddadige sabotageacties in Europa

Een nieuwe escalatie dreigt in het conflict over Oekraïne. Europese inlichtingendiensten hebben hun regeringen gewaarschuwd dat Rusland plannen smeedt voor gewelddadige sabotageacties in Europa. Dat meldde de Financial Times eerder deze week op basis van analyses uit drie Europese landen.

Het zou gaan om agressievere sabotage dan de cyberaanvallen en desinformatie- en beïnvloedingscampagnes die Rusland de laatste jaren al uitvoerde. De Britse krant noemt brandstichtingen, bomaanslagen en het vernielen van infrastructuur.

Rusland reageerde daags erna ontkennend. Volgens het Kremlin zijn de beweringen ‘ongegrond’. Maar Europese landen zagen zich de laatste tijd al geconfronteerd met een reeks zorgwekkende incidenten.

Zo pakten de Duitse autoriteiten vorige maand in Beieren twee Russen op die worden verdacht van het beramen van sabotageacties tegen Amerikaanse legerbases en transporten voor Oekraïne. In Groot-Brittannië werden onlangs twee mannen aangeklaagd voor het stichten van brand in een loods waar hulpgoederen voor Oekraïne lagen. Volgens de Britse justitie werkten de twee voor de Russische regering. Naar een brand bij een grote munitiefabriek in Wales, waar munitie voor Oekraïne wordt geproduceerd, loopt nog een onderzoek.

Ook in Tsjechië en Zweden signalen van sabotage

Volgens de Tsjechische regering heeft Rusland ook geprobeerd het seinsysteem van de Tsjechische spoorwegen te saboteren. In Zweden onderzoeken veiligheidsdiensten een reek ontsporingen van treinen, die mogelijk het gevolg zouden zijn van sabotage.

Navo-landen rond de Baltische Zee waarschuwen dat Rusland de afgelopen weken steeds agressiever de gps-navigatie in het gebied verstoort, wat gevaar oplevert voor de burgerluchtvaart.

Enkele passagierstoestellen moesten zelfs al halverwege hun vlucht terugkeren omdat het te riskant werd, en luchtvaartmaatschappij Finnair annuleerde vorige week om veiligheidsredenen alle vluchten naar de Estse stad Tartu. “Als iemand je koplampen uitdoet terwijl je in het donker rijdt, wordt het gevaarlijk”, verklaarde de Litouwse buitenlandminister Gabrielius Landsbergis.

Nederland potentieel doelwit

Hier in Nederland hebben de Russen, voor zover bekend, nog geen fysieke sabotage gepleegd. Maar de algemene veiligheidsdienst AIVD en de militaire inlichtingendienst MIVD waarschuwen in hun laatste jaarverslagen, die afgelopen maand verschenen, dat Nederland vanwege zijn steun aan Oekraïne wel een potentieel doelwit is. Nederland is ook een draaischijf voor militair materieel dat richting Oekraïne en de oostflank van de Navo gaat.

Hierbij wijst de MIVD erop dat een verdacht Russisch onderzoeksschip al meermaals rondvoer in het Nederlandse deel van de Noordzee. Het schip zou belangrijke maritieme infrastructuur, zoals internetkabels, gaspijpleidingen en stroomkabels, in kaart hebben gebracht met het oog op eventuele toekomstige sabotage. Tijdens zijn verdachte manoeuvres werd het Russische vaartuig geschaduwd door Nederlandse marineschepen.

Daarnaast meldde Pointer, een onderzoeksprogramma van KRO-NCRV, afgelopen zaterdag dat er sterke aanwijzingen zijn voor Russische spionage in de Eemshaven. Dit zou gebeuren via Russische koelschepen van het visserijbedrijf Norebo, die geregeld aanleggen in de Groningse haven. De Russen zouden vooral belangstelling hebben voor de Eemshaven omdat pal ernaast een militair terrein ligt, vanwaar terreinwagens, pantservoertuigen en ander legermaterieel worden verscheept.

Diverse agenten ontmaskerd

Volgens deskundigen moeten de Russische diensten bij hun sabotageacties momenteel waarschijnlijk een beetje pionieren. Want na de grootscheepse Russische invasie in Oekraïne van begin 2022 zetten Europese landen zo’n 600 Russische diplomaten uit. Van circa 400 werd vermoed dat ze in werkelijkheid inlichtingenmensen waren. Ook werden verscheidene ‘illegalen’, agenten zonder diplomatieke dekmantel, ontmaskerd. Dit verstoorde de Russische spionagenetwerken in Europa behoorlijk.

Maar de Russische diensten lijken hun Europese capaciteit weer op te bouwen. Volgens een recent rapport van het Royal United Services Institute, een gezaghebbende Britse denktank, heeft de Russische militaire veiligheidsdienst GROe voor zijn zogenoemde ‘onconventionele oorlogvoering’, waaronder de sabotage valt, een Dienst voor Speciale Activiteiten opgezet.

Studenten en gangsters gerekruteerd

Om aan nieuwe agenten te komen, rekruteert de GROe volgens de Britse denktank onder andere buitenlandse studenten aan Russische universiteiten. Ook zou worden geworven onder Russische studenten in andere landen, Russische ballingen in het buitenland, en leden van Russische misdaadbendes in Europa.

Het voordeel van gangsters zou zijn dat zij makkelijk collega-criminelen kunnen inschakelen voor gewelddadige acties, zonder dat die hoeven te weten ‘dat ze onder Russische controle handelen’. Dit maakt het voor Moskou mogelijk ‘betrokkenheid te ontkennen’.

Voor westerse veiligheidsdiensten is het tegengaan van de sabotageplannen een evenwichtsoefening. Aan de ene kant willen zij de acties zoveel mogelijk vóór zijn, bijvoorbeeld door vermoede geheim agenten op te pakken of uit te zetten. Vaak brengen ze verijdelde plannen ook actief naar buiten, om mensen waakzamer te maken. Maar aan de andere kant willen ze niet te veel paranoia veroorzaken. Voorkomen moet worden dat overheden en burgers, zoals de Britse experts het verwoorden, ‘achter schaduwen aangaan’.

Lees ook:

Nederland is doelwit, dus bereid je voor, waarschuwen experts aan Tweede Kamer

De samenleving is weerbaar, maar de voorbereiding op een militaire dreiging kan beter, betoogden experts in de Tweede Kamer. “Probeer eens uit om voor een dag je elektriciteit uit te schakelen.”

De Koude Oorlog herleeft: Duitsland pakt twee Russen op die mogelijk spioneerden

De aanhouding van twee Russen in Duitsland is typisch voor het kat-en-muisspel dat Russische en westerse inlichtingendiensten spelen.