De langst regerende dynastie van Afrika blijft zitten, nog meer onrust bedreigt de Sahel
Na een verkiezingsoverwinning en de invoering van controversiële hervormingen lijkt niets president Gnassingbé meer in de weg te staan om aan de macht te blijven, ook na het einde van zijn termijn.
Geen militaire staatsgreep in het West-Afrikaanse land Togo, maar volgens de oppositie wel een institutionele. Na de parlementsverkiezingen van vorige week en een controversiële grondwetswijziging die maandag door president Faure Gnassingbé ondertekend is, lijkt de weg vrij voor de langst regerende dynastie in Afrika om haar heerschappij voort te zetten.
Vanwege onrust over de grondwetshervorming, die het parlement in april goedkeurde, werden de verkiezingen tweemaal uitgesteld. De nieuwe grondwet bepaalt dat de president niet langer gekozen wordt door het volk, maar door het parlement. De presidentiële rol wordt ceremonieel.
President levert geen macht in
Dat betekent niet dat de zittende president Gnassingbé macht inlevert. De macht verschuift naar de voorzitter van de ministerraad, een positie die wordt bekleed door de leider van de grootste partij in het parlement. En het parlement wordt gedomineerd door Gnassingbés partij Unie voor de Republiek (Unir).
De oppositie vreest dat Gnassingbé, die al negentien jaar aan de macht is, dankzij het nieuwe systeem de macht in handen kan houden zolang zijn partij de meerderheid heeft. Onder de vorige grondwet kon hij zich nog maar één keer kandidaat stellen voor het presidentschap.
De oppositie heeft de ‘institutionele staatsgreep’ aangevochten bij de rechtbank van het regionale blok Ecowas. “De tijd heeft ons geleerd dat de grootste zorg van het regime is om de macht op welke manier dan ook te behouden”, zei Nathaniel Olympio, voorzitter van de oppositiepartij Parti des Togolais, voorafgaand aan de verkiezingen tegen persbureau AFP. Het 57-jarige Togolese staatshoofd wijzigde de grondwet in 2019 ook, zodat hij zich kandidaat kon stellen voor twee extra ambtstermijnen.
Klimaat van angst en geweld
Gnassingbé volgde in 2005 zijn vader Étienne Eyadéma Gnassingbé op, die Togo bijna 38 jaar leidde. De familie is met 57 jaar de langst regerende dynastie in Afrika. President Gnassingbé werd door de jaren heen in vier afzonderlijke verkiezingen verkozen. Die werden door oppositiegroepen en activisten als gebrekkig bestempeld omdat ze plaatsvonden in een klimaat van angst, intimidatie en geweld. Tijdens protesten na Gnassingbés eerste overwinning in 2005 vonden zo’n 500 mensen de dood.
In aanloop naar de verkiezingen van 2018 gingen duizenden mensen de straat op om het einde van de heerschappij van de Gnassingbés te eisen. Mobiele- en internetcommunicatie werden afgesloten, de politie vuurde traangas af en zeker één demonstrant werd gedood. Oppositieleiders of burgers die verdacht werden de oppositie te steunen werden lastiggevallen, gearresteerd en soms tijdens hun hechtenis gemarteld.
Medio vorige maand riep de oppositie op tot twee dagen protest tegen de nieuwe grondwetshervorming, maar de autoriteiten verboden dat. Een aantal oppositieleden werd gearresteerd. Ook de Franse journalist Thomas Dietrich werd opgepakt, naar verluidt mishandeld en gedeporteerd. Buitenlandse media mochten geen verslag doen van de verkiezingen.
Oproep tot protesten
Volgens regionale waarnemers van Ecowas verliepen de verkiezingen van vorige week naar behoren, al benadrukte oppositieleider Olympio dat er minder dan zeventig waarnemers in het land waren. Gnassingbés Unir-partij behaalde een ruime meerderheid; 108 van de 113 zetels.
61 procent van de stemgerechtigden ging naar de stembus, maakte het hoofd van de Togolese verkiezingscommissie bekend, al zat er veel verschil in de opkomst in verschillende plaatsen. Zo was de opkomst in de hoofdstad Lomé 33 procent, terwijl in regeringsbolwerken in het noorden soms wel 97 procent van de stemgerechtigden naar de stembus ging.
Een groep van ongeveer twintig maatschappelijke organisaties in Togo heeft opnieuw opgeroepen tot protesten om de grondwet te herstellen. Zij willen volgend jaar alsnog presidentsverkiezingen houden. Als inwoners massaal de straat op durven te gaan en de regering hard optreedt, leidt dat vermoedelijk tot nieuwe spanningen in een regio, die toch al op scherp staat door verschillende staatsgrepen in Sahellanden.
Lees ook:
Een verontrustende trend in Afrika: presidenten zijn steeds langer aan de macht
Het is geen onbekende trend, maar de laatste vijf jaar steekt hij weer de kop op: Afrikaanse leiders blijven langer zitten, bijvoorbeeld door de grondwet te veranderen. Kritiek van de buurlanden blijft bovendien uit.