Zwaarst beveiligde Eurovisie Songfestival ooit: een muziekfeest onder politieke hoogspanning

Boven het oude centrum van Malmö hangt een politiedrone. Langs de etalages met kaneelbroodjes en elandmutsen patrouilleren agenten met strakke gezichten. Allen zijn ze, zeer uitzonderlijk in Zweden, zwaar bewapend.

Wie 5 kilometer naar het zuiden reist, treft rondom de Malmö Arena – doorgaans de thuisbasis van ijshockeyclub Malmö Redhawks – een kilometerslang netwerk van roadblocks, ijzeren hekken en ander traliewerk. In de lucht cirkelt een helikopter.

Deelname van Israël

Alle maatregelen zijn onderdeel van een omvangrijk beveiligingsplan dat van deze editie van het Songfestival de zwaarst beveiligde ooit maakt. Terwijl het Eurovisiespektakel met uitvoeringen in Tel Aviv (2019) en Kyiv (2017) toch best wat gewend is, staat dit festival onder politieke hoogspanning. De deelname van Israël splijt het Songfestival – ooit symbolisch gewonnen door Nicole met haar lieflijke wens voor Ein Bisschen Frieden (een beetje vrede) – binnen en buiten de Malmö Arena in voor- en tegenstanders.

De discussie speelt zich af op vele fronten. Voor aanstaande donderdag, wanneer Israël optreedt in de tweede halve finale, is een grote pro-Palestinademonstratie gepland in de binnenstad van Malmö De organisatie zegt te rekenen op 20.000 tot 40.000 demonstranten. Voor de onaangekondigde, en potentieel minder vreedzame, protesten krijgt de Zweedse politie hulp van collega’s uit Noorwegen en Denemarken.

Weigeren

De spanning is volledig terug te leiden naar het besluit van songfestivalorganisator European Broadcasting Union (EBU) om Israël niet uit te sluiten vanwege de oorlog in Gaza. Volgens het Eurovisiehandvest blijft het festival altijd apolitiek. Dit betekent volgens directeur Martin Österdahl dat geen landen op basis van politieke keuzes kunnen worden geweigerd. De Israëlische omroep KAN heeft simpelweg aan alle voorwaarden voor deelname voldaan.

Critici wijzen echter op de afwezigheid van Rusland en Belarus, beide sinds de Russische inval in Oekraïne absent. De EBU stelt slechts dat beide omroepen vanwege ‘het verspreiden van desinformatie over de inval in Oekraïne’ zijn geschorst als lid. En wie geen lid is van de EBU kan per definitie niet deelnemen.

Joost Klein

Toch blijft het Songfestival een barometer van de onderlinge, geopolitieke verhoudingen. Zo duurt de spanning tussen de delegaties van Armenië en Azerbeidzjan gewoon voort en zullen Cyprus en Griekenland ook dit jaar de punten gebroederlijk uitwisselen. Over Israël zijn de meningen verdeeld. In Zweden steunden meer dan 1000 artiesten – onder wie zangeres Robyn en het folkduo First Aid Kit – een oproep Israël van het festival te weren.

Toen duidelijk werd dat de EBU bij zijn standpunt zou blijven, richtte de kritiek zich op individuele deelnemers. In april vroegen 250 Nederlandse kunstenaars in een open brief aan Nederlandse deelnemer Joost Klein om zich terug te trekken. Die weigerde. Hij vond het ‘een te groot probleem om bij één kleine artiest neer te leggen’.

Boycot

Eerder ondertekenden 9 deelnemers, onder wie de Britse zanger Olly Alexander, een open brief waarin werd opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza. Tegelijk stelden ze te geloven in de verbindende kracht van muziek. Met andere woorden: ze zouden een boycot van het festival verder naast zich neerleggen. Vooral Alexander lag in eigen land onder vuur.

Ook online was de sfeer uiterst grimmig. Niet alleen de Israëlische deelneemster Eden Golan was het slachtoffer, ook de twee non-binaire kandidaten (Bambi Thug namens Ierland en Nemo uit Zwitserland) kregen herhaaldelijk te maken met haatberichten. Het leidde tot een officiële oproep tot kalmte van de EBU.

Knevels

Voor Golan, pas 20 jaar oud, is het een erg treurige editie van het festival. Vanwege bedreigingen is ze bij geen enkel promotiemoment aanwezig en verblijft ze voornamelijk op haar hotelkamer. Overigens moest zij de tekst van haar oorspronkelijke inzending October Rain wijzigen, omdat dat te duidelijke verwees naar de aanval van Hamas op 7 oktober. Golan treedt nu aan met Hurricane, een keurig liefdeslied.

Ook over de act was discussie, aldus kostuumontwerper Alon Livne in de Israëlische media. Hij stelde door de EBU te zijn geïnstrueerd om voorstellen waarin gehavende kleding en knevels werden gebruikt te herzien. De Israëlische omroep KAN reageerde overigens niet op herhaalde oproepen om mee te werken aan dit artikel.

Songfestivalwalhalla

Als het Eurovisiecircus zijn tenten opzet in een stad heerst er normaal een jubelstemming, maar in Malmö is de sfeer niet zo vrolijk als gebruikelijk. De tabloid Expressen sprak schande van een incident bij het zogeheten Eurovision Village, een klein Songfestivalwalhalla voor fans, gesitueerd in een geliefd stadspark. Bij de ingang werd zondag een 4-jarig meisje gevraagd haar snoepzakje te laten onderzoeken door politie-agenten. ‘Is dit het allemaal waard?,’ vroeg de krant zich retorisch af.

Aan de andere kant lijkt de donkere situatie op het wereldtoneel juist extra behoefte op te wekken aan een verbindend muziekfeest dat overeenkomsten in plaats van verschillen benadrukt. Österdahl gaat ervan uit dat het Eurovisiefestijn de storm doorstaat. ‘Welk probleem ook, we lossen het op. Dat heeft het Songfestival altijd gedaan.”

Over de auteur: popmuziek- en mediaverslaggever Stefan Raatgever volgt het Songfestival op de voet voor Het Parool. Sinds 2014 was hij acht keer aanwezig bij het Eurovisiespektakel. Dit jaar doet hij verslag vanuit Malmö.