Poetin daagt bij vijfde beëdiging het Westen uit

„Ik zweer de grondwet van de Russische Federatie te respecteren”, zei Poetin. Even na klokslag 12.00 uur Moskouse tijd legde hij dinsdag zijn presidentiële eed af. Met zijn rechterhand op een rode, gebonden editie van de grondwet, die hij in 2020 liet herschrijven om deze ceremonie mogelijk te maken. Het boek werd samen met de ambtsketting door leden van de presidentiële garde plechtig naar de katheder gemarcheerd.

Meer dan 2.500 gasten stonden opgesteld langs de rode loper die door drie imposante zalen voerde. Opvallende aanwezigen waren de Amerikaanse acteur Steven Seagal en de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov, die recent het onderwerp was van geruchten over zijn gezondheid. De steun voor Poetin is onomstotelijk, leek het beeld te willen zeggen. En met Poetin, die nonchalant alle officiële handelingen afliep, gaat het goed. Als hij zijn vijfde termijn van zes jaar weet vol te maken, heeft hij Rusland langer geleid dan Jozef Stalin (1924-1953).

Op de Russische staatstelevisie werd nog wel besproken dat het teleurstellend was dat de meeste westerse staten afwezig waren. Zowel de VS als veel Europese landen hadden geen gezant naar de inauguratie gestuurd. Slechts zes EU-landen, waaronder Hongarije, Slowakije en Frankrijk, waren aanwezig. Rusland zou juist uit zijn op dialoog, verklaarden verschillende aanwezigen voorafgaand aan de ceremonie op de Russische staatstelevisie.

Jarenlange druk

Op zoek naar de Kremlin-definitie van dialoog is het raadzaam tussen de regels door te lezen. Poetin schetste de keuze van de westerse bondgenoten als volgt: „Zijn ze van plan de ontwikkeling van Rusland te beperken en het agressiebeleid met hun jarenlange druk op ons land voort te zetten, of willen ze op zoek naar samenwerking en vrede?” Een handreiking die zich laat vertalen als: leg ons geen strobreed in de weg.

Deze handreiking werd bovendien ondersteund door stevige dreigementen. Nog geen vierentwintig uur eerder maakte Rusland bekend te gaan trainen met de inzet van tactische kernwapens – kernwapens voor de korte en middellange afstand. Aan de militaire oefening doen onder meer de luchtmacht en de marine mee.

Lees ook Na Poetins vijfde inauguratie wacht Rusland meer repressie – en mogelijk een nieuwe mobilisatie

Rusland controleert regelmatig de paraatheid van zijn kernwapens, maar het gebeurt zelden dat Rusland een dergelijke oefening van tevoren aankondigt. Het Kremlin heeft al vaker gezegd dat Rusland bereid is kernwapens in te zetten. Na het stationeren van nucleaire wapens op het grondgebied van Wit-Rusland is het weer een manier voor het Kremlin om te demonstreren dat Rusland bereid is kernwapens niet te schuwen, als het wordt tegengewerkt.

De oefening vindt plaats in opdracht van Poetin. Volgens Moskou is het oefenen van de kernprotocollen een reactie op „de provocatieve uitlatingen en bedreigingen van verschillende westerse hoogwaardigheidsbekleders.”

Dat gaat onder meer over de Franse president Emmanuel Macron, die gesuggereerd heeft dat Europa militairen naar Oekraïne zou kunnen sturen om te helpen in de verdediging van het land. En de Britse minister David Cameron, die heeft gezegd dat Oekraïne het recht heeft de door Londen geleverde wapens te gebruiken op militaire doelen op Russisch grondgebied.

Oppositie

Rusland is onder Poetins afgelopen termijn steeds repressiever geworden. De meeste oppositieleden, mensenrechtenvoorvechters en journalisten zitten ofwel in het buitenland, ofwel in de cel. Wel maakten sommigen van de dag gebruik om hun afkeer te uiten. „De mot vloog naar zijn vijfde termijn”, schreef Ivan Zjdanov van het Russische anticorruptiefonds FBK, opgericht door Kremlincriticus Aleksej Navalny, op sociale media. „Ik hoop dat het kort duurt en de laatste is.”

„In elk van zijn termijnen wordt alles alleen maar erger, en het is angstaanjagend om te bedenken wat er nog meer gaat gebeuren”, zei Joelja Navalnaja in een videoverklaring. „Voor mij persoonlijk waren de afgelopen zes jaar Poetin de jaren waarin mijn man Aleksej Navalny, een eerlijk en moedig man, een ware patriot, vervolgd werd en vergiftigd met een chemisch wapen, veroordeeld, drie jaar lang gemarteld in de gevangenis en vervolgens vermoord. Poetin heeft dat ook gedaan.”

Lees ook Joelia Navalnaja belooft werk van haar man voort te zetten: ‘Poetin wilde met hem ook onze hoop vermoorden’

Navalnaja is na de dood van haar man het gezicht geworden van zijn oppositiecollectief. Zijn anticorruptiefonds FBK onthulde jarenlang corruptiepraktijken in de hoogste regionen van de macht. De dag nadat Navalny bij terugkeer in Rusland gearresteerd werd, publiceerde het een video met daarin de plattegrond en plannen voor een privépaleis voor Poetin, ‘Ruslands grootste steekpenning’.

Huiskerkje

Deze dinsdag onthulde het onafhankelijke medium Project dat de bouwplannen sindsdien zijn aangepast. In een publicatie met 3D-visualisaties en plattegronden laten ze zien dat waar eerder een club met strippaal en een casino ingetekend stonden, nu onder meer een ‘huiskerkje’ is ingericht. Poetin „is niet dezelfde persoon als hij afgelopen jaren was”, concluderen de journalisten. „Voorheen was hij geïnteresseerd in werelds entertainment zoals striptease, casino's en speelkamers. Nu omringt hij zich met iconen en schilderijen van de dood.”

Verwijzend naar de onvrije en naar alle waarschijnlijkheid sterk beïnvloede verkiezingen, lobbyt onder meer Oekraïne ervoor om het presidentschap van Poetin als illegitiem te beschouwen. „Oekraïne ziet geen wettelijke grond om hem te erkennen als democratisch gekozen en legitieme president van de Russische Federatie”, staat in een verklaring van het ministerie van Defensie. „Wij roepen het buitenland, internationale organisaties en het publiek op om dit voorbeeld te volgen.”

Nederland overweegt op dit moment niet zich daarbij aan te sluiten, laat het ministerie van Buitenlandse Zaken desgevraagd weten. Alleen een staat als geheel kan wel of niet erkend worden, stelt de woordvoerder, en niet individuele regeringsleiders. Het ministerie stelt dat het contact met de Russische regering op dit moment zeer beperkt is.