Hamas ging akkoord met de deal. Maar niet met de deal die Israël voor ogen had

Eindelijk leken de wekenlange diplomatieke inspanningen van Egypte en Qatar iets te hebben opgeleverd. Maandagavond was daar het verlossende bericht: Hamas stemt in met een overeenkomst over een staakt-het-vuren met Israël, in ruil voor de vrijlating van gijzelaars.

Het nieuws werd maandagavond in Gaza kortstondig gevierd. Maar al snel liet Israël weten dat het voorstel waarmee Hamas akkoord ging niet aan de belangrijkste Israëlische eisen voldoet. Een Israëlische functionaris zei tegen persbureau Reuters dat delen van het voorstel „onacceptabel” zijn.

In plaats van een staakt-het-vuren staat Gaza daarom een grondoffensief in Rafah te wachten. Wel stuurde Israël dinsdag een delegatie naar Egypte voor onderhandelingen. Ook Hamas en bemiddelaar Qatar zouden dinsdag een delegatie hebben gestuurd.

Welke deal?

Welk voorstel voor een deal had Hamas nou precies goedgekeurd? Weigert Israël de deal om niet zwak te lijken, en omdat het allerminst de oorlog in Gaza wil beëindigen?

Een Egyptische functionaris en een westerse diplomaat vertelden aan persbureau AP dat de versie die Hamas accepteerde alleen kleine wijzigingen in de bewoordingen bevatte ten opzichte van een eerdere versie van het voorstel.

De VS zouden op die versie hebben aangedrongen, met goedkeurig van Israël. CIA-baas William Burns, die sinds afgelopen vrijdag in het Midden-Oosten is, zou de wijzigingen in het voorstel hebben goedgekeurd.

Israël zegt „totaal verrast” te zijn door het akkoord van Hamas, en vertegenwoordigers zeggen niet door de VS op de hoogte te zijn gesteld van het jongste, door Egypte en Qatar onderhandelde voorstel. Een Arabische diplomaat die sprak met nieuwswebsite The Times of Israel zei daarentegen dat Israël herhaaldelijk weigerde om een delegatie naar Egypte te sturen en daarmee de onderhandelingen belemmerde.

Foto's: Foto Hatem Khaled/Reuters, Foto Bashar Taleb

Dinsdag zei een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat de VS de reactie van Hamas op het voorstel aan het beoordelen zijn. De VS, Israëls belangrijkste bondgenoot en wapenleverancier, nemen deel aan de onderhandelingen, maar treden niet als bemiddelaar op.

Hamas-onderhandelaar Khalil al-Hayya zei eerder echter tegen Al Jazeera dat Hamas garanties heeft gekregen van de bemiddelende partijen dat de Amerikanen erop toezien dat het voorstel zou worden doorgevoerd wanneer de beweging het voorstel zou accepteren. Bovendien zei Hamas garanties te hebben van de bemiddelaars en de VS dat Israël na het einde van de deal geen nieuwe militaire operaties zou beginnen in Gaza.

De beëindiging van de oorlog vormt het grote knelpunt in de onderhandelingen. Hamas heeft steeds een einde aan de oorlog en de volledige terugtrekking van Israël uit Gaza geëist. Israëlische leiders, onder wie premier Netanyahu, hebben op hun beurt steeds gezegd dat het beëindigen van de oorlog geen optie is en dat het doel blijft om Hamas te „vernietigen”.

Een deal over de vrijlating van alle gijzelaars zonder dat Israël uiteindelijk de oorlog in Gaza beëindigt, lijkt onmogelijk. Doordat Israël steeds zegt de oorlog te willen voortzetten, wekt het de indruk niet te kiezen voor de vrijlating van alle gijzelaars.

Duurzame rust

Nadat Hamas het voorstel maandag had geaccepteerd, gaf het naar verluidt de tekst vrij waarmee het akkoord zou zijn gegaan. Volgens deze tekst zou de deal bestaan uit een gefaseerde vrijlating van de gijzelaars en terugtrekking van Israëlische troepen uit Gaza, eindigend met een „duurzame rust” en een „permanente beëindiging van militaire en vijandelijke operaties”.

De eerste fase zou bestaan uit een staakt-het-vuren van 42 dagen, waarin Hamas 33 gevangen burgers zou vrijlaten, inclusief vrouwen, ouderen en zieken, plus enkele vrouwelijke soldaten, in ruil voor honderden Palestijnse gevangenen.

Ook zouden Israëlische troepen zich oostwaarts terugtrekken uit bepaalde delen van Gaza, vooral dichtbevolkte gebieden, en ontheemden in Gaza kunnen terugkeren naar hun woonplaats. Vanaf de eerste fase zou er bovendien voldoende humanitaire hulp en brandstof worden toegelaten.

De partijen zouden volgens de gepubliceerde tekst nog tijdens de eerste fase onderhandelen over de tweede fase van opnieuw 42 dagen, waarin de rest van de gevangen mannelijke burgers en soldaten uit Israël worden vrijgelaten, en Israël zich zou terugtrekken uit de rest van Gaza. Tijdens de derde en laatste fase van 42 dagen moeten de lichamen van doden „aan beide zijden” worden uitgewisseld, een reconstructieplan worden gemaakt voor Gaza, en de belegering van de Gazastrook worden beëindigd.

Het is onduidelijk hoeveel gijzelaars er nog in leven zijn en wie er in aanmerking komen voor vrijlating. Israël drong er tijdens de onderhandelingen de afgelopen maanden tevergeefs op aan dat Hamas een lijst zou geven van de levende gijzelaars die in aanmerking zouden komen voor vrijlating.

In het voorstel staat dat indien er in de eerste fase minder dan 33 levende Israëlische gevangenen kunnen worden vrijgelaten, er in plaats daarvan lichamen worden vrijgegeven. Dit punt zou in strijd kunnen zijn met de Israëlische eisen.

Ook zou Israël mogelijk niet akkoord gaan met bepaalde Palestijnse gevangenen die in aanmerking zouden komen voor vrijlating, noch met de terugtrekking in de eerste fase uit de centrale wegen door de Gazastrook.

Positie van Netanyahu

Israëlische functionarissen, buitenlandse diplomaten en analisten zijn ondertussen sceptisch over premier Netanyahu’s bereidheid tot een deal. De premier lijkt vooral geïnteresseerd in het voortzetten van de oorlog om het voortbestaan van zijn eigen positie te garanderen. Hij realiseert zich dat een einde aan de oorlog in Gaza snel nieuwe verkiezingen zal inluiden.

De Israëlische militaire overname op dinsdag van de Palestijnse kant van de Rafah-grensovergang kan niet los gezien worden van de onderhandelingen. Doet Israël dit om militaire druk uit te oefenen op Hamas, een gepropageerde strategie die ook door Netanyahu’s ultrarechtse coalitiepartners wordt verkozen boven een deal?

Tot nu toe is die strategie weinig succesvol gebleken voor de bevrijding van de gijzelaars. Hamas liet weten dat de Israëlische aanval op de Rafah-grensovergang de onderhandelingen over een staakt-het-vuren zou ondermijnen.