Met de inname van een grensovergang blokkeert Israël alle noodhulp voor Gaza. Is de grondinvasie van Rafah begonnen?

Met de inname van de grensovergang van Rafah naar Egypte heeft Israël dinsdag een tactische zet gedaan die veel vragen oproept.

1. Het humanitaire vraagstuk

Hoe moet het nu verder met de hulpverlening aan Gaza? De Israëlische tanks bij de grensovergang blokkeren die hulp, waarschuwt het VN-agentschap voor Palestijnse vluchtelingen UNRWA. En dat nadat het leger eerder in de week al een grensovergang naar Israël, Kerem Shalom, afgesloten had na een raketaanval van Hamas.

Israël heeft hiermee de twee hoofdslagaders voor humanitaire hulp „verstikt”, zei een woordvoerder van OCHA, het humanitaire bureau van de VN. Als brandstof voor enige tijd de enclave niet binnen kan, „zou dat een zeer effectieve manier zijn om de humanitaire operatie te begraven”.

Als de aanvoerroutes voor hulp- en brandstofvoorraden inderdaad onderbroken worden, zegt UNRWA, verergert dat de „catastrofale honger waarmee mensen, vooral in het noorden van Gaza, worden geconfronteerd”. Volgens een Palestijnse functionaris was er dinsdagochtend geen beweging bij de grensovergang waar te nemen.

2. Het militair-strategische vraagstuk

Is de overname van de grenspost het begin van de al weken aangekondigde grondinvasie van Rafah? Het heeft er de schijn van, zeker in combinatie met het Arabischtalige foldertje waarmee Israël de inwoners van enkele wijken in Oost-Rafah te verstaan heeft gegeven dat ze hun huizen moeten verlaten.

Lees ook Hondsdolheid, honger, één arts per zevenduizend mensen: wat betekent ‘veilig’, in Gaza?

Anderzijds spreekt een Israëlische functionaris tegenover diverse media van een „zeer beperkte” operatie, bedoeld om druk uit te oefenen op Hamas om in te stemmen met de Israëlische voorwaarden voor een staakt-het-vuren en de vrijlating van gijzelaars. De échte operatie zou daarmee nog niet begonnen zijn.

Dit semantische dispuut doet denken aan het begin van de Gaza-oorlog, kort na de terreuraanval van Hamas op 7 oktober, toen er dagelijks gespeculeerd werd wanneer de grondinvasie zou beginnen. Achteraf bleek dat Israël tijdens al die speculaties in feite al begonnen was; niet met één luidruchtige knal, maar stukje bij beetje, met kleinere bewegingen van troepen en tanks.

3. Het diplomatieke vraagstuk

Kan Israël echt de herhaaldelijke, urgente oproep negeren van de president van de belangrijkste bondgenoot, de VS, om Rafah niet binnen te vallen? Kan het de waarschuwing weerstaan van de baas van de VN dat zo’n grondinvasie „ondraaglijk” zou zijn? En is het bestand tegen de kritiek van buurland Egypte dat de inname van de grensovergang een „gevaarlijke escalatie” betekent?

Het voorlopige antwoord luidt: ja. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zei zondag, in een vurige toespraak tijdens de openingsceremonie van Jom Hasjoa, de dag ter herinnering aan de Holocaust, dat Israël ook als het alleen komt te staan zal „doorgaan met het bestrijden van het menselijk kwaad”.

Dit plaatst de Amerikaanse president Joe Biden voor een dilemma. Twee maanden geleden al zei hij met zoveel woorden dat een grondinvasie van Rafah vanwege de humanitaire consequenties voor hem „een rode lijn” was. Kortom: tot hier reikt onze steun, en niet verder.

Maar wanneer je iets als rode lijn bestempelt, dan moeten er ook sancties staan op overtreding van de lijn. En dat is waar het wringt: wat is de sanctie? Zal Biden de militaire steun aan Israël intrekken, net nu hij het Congres eindelijk heeft weten te overtuigen van een nieuw miljardenpakket aan Israël? Dat lijkt onwaarschijnlijk. Maar wat dan wel?

Lees ook Ontheemden in Gaza zijn verlamd van angst: ‘Het is nergens veilig’

Onder Amerikaanse druk heeft Israël wel al een concessie gedaan: het trekt Rafah niet in één keer binnen, maar kamt de stad wijk voor wijk uit, met als doel om Hamas uit te schakelen en gijzelaars te bevrijden. Intussen weten honderdduizenden ontheemden in Rafah niet waar ze heen moeten, nu Israël de stad ook vanuit de lucht bestookt. In de woorden van de ngo Norwegian Refugee Council: „Niet alleen is het nergens veilig om naartoe te gaan, voor veel mensen is er ook geen manier om er te komen.”