Voor Rahul Gandhi is het erop of eronder; zal hij premier Modi eindelijk verslaan?

Politici van de Indiase regeringspartij BJP vragen het graag honend: wie wordt er eigenlijk premier als oppositie-alliantie India de verkiezingen wint? De alliantie heeft nog steeds geen kandidaat gepresenteerd. Als de BJP weer wint, is het evident: premier Narendra Modi gaat dan voor een derde termijn en kan zo in de voetsporen treden van Jawaharlal Nehru, de legendarische eerste premier na de Indiase onafhankelijkheid.

Dat is pijnlijk voor Nehru’s achterkleinzoon Rahul Gandhi, de leider van de centrum-linkse Congrespartij, de club die door Nehru groot werd gemaakt en die, sinds het vertrek van de Britten in 1947, India 54 van de 76 jaar regeerde. Gandhi is als voorman van de grootste oppositiepartij India’s logische kandidaat-premier, maar terwijl de zes weken durende verkiezingen al bijna halverwege zijn, is hij nog altijd niet op het schild geheven.

Het kenmerkt de zware last die de 53-jarige Gandhi torst. Zijn ooit oppermachtige Congrespartij zit in het slop. De partij is tijdens Modi’s tienjarige heerschappij electoraal flink achterop geraakt. Bij de laatste algemene verkiezingen, in 2019, kreeg zij een ongenadig pak slaag, wat volgens de peilingen ditmaal zeker zo erg kan worden. De partij regeert bovendien nog maar in drie van de 28 deelstaten. Van Gandhi wordt niettemin verwacht dat hij het tij eindelijk gaat keren.

Indiase Kennedy’s

Rahul Gandhi werd in 1970 met een gouden lepel in de mond geboren, in de invloedrijkste politieke familie die India ooit heeft gekend. Niet alleen is hij de achterkleinzoon van Nehru, maar ook de kleinzoon van de vermoorde eerste vrouwelijke premier Indira Gandhi en zoon van de eveneens vermoorde premier Rajiv Gandhi. De ‘Indiase Kennedy’s’ verkeren als vanouds met de groten der aarde en beschouwen volgens critici de Congrespartij, en India zelf, als hun rechtmatige erfdeel.

Maar die tijden zijn voorbij. Niet alleen is de Congrespartij electoraal weggevaagd door de hindoe-nationalistische BJP, ze is ook onderhevig aan intern verval. De partij wordt na decennia aan de macht te zijn geweest, achtervolgd door verhalen over machtsmisbruik en corruptie. In aanloop naar de huidige verkiezingen is de partij bovendien vleugellam gemaakt door politiek georkestreerde aanklachten en rechtszaken.

Zo kreeg Gandhi een aanklacht aan zijn broek wegens smaad (hij zou de kastenaam Modi in verband hebben gebracht met criminele activiteiten), terwijl de Congrespartij wordt beticht van belastingfraude. Gandhi ontsnapte ternauwernood aan een veroordeling en het verlies van zijn verkiesbaarheid. Wel werd hij tijdelijk geschorst in het parlement. Toezichthouders legden beslag op 426 miljoen euro aan partijgelden, wat een zware wissel trok op de campagne. ‘Belastingterrorisme’, aldus de Congrespartij, die als regeringspartij overigens vergelijkbare trucs uithaalde.

Dommig rijkeluiszoontje

De Nehru-Gandhi-dynastie deelt in de malaise. Jong politiek talent binnen de Congrespartij loopt stuk op de greep die de familie nog altijd op partijbenoemingen heeft – Gandhi’s moeder Sonia Gandhi was jarenlang partijvoorzitter. Dat leidt tot verwijten van nepotisme en een exodus van ambitieuze politici, die soms zelfs overlopen naar de BJP. Gandhi zelf wordt door spindoctors van die partij neergezet als ‘pappu’, een dommig rijkeluiszoontje – geen overtuigende volkstribuun en al helemaal geen partij voor de geslepen Modi, die hem graag ‘prins’ noemt.

Niet dat Gandhi er niet keihard voor werkt. Om nieuwe kiezers te bereiken, maakte hij afgelopen maanden tweemaal een lange voettocht door India. Eerst trok hij van zuid naar noord (de ‘Unite India Walk’, tegen armoede, werkloosheid en polarisatie) en vervolgens van oost naar west (de ‘Uniting India for Justice March’, gericht op gelijke kansen voor vrouwen, jongeren, boeren en arbeiders). Gandhi’s hoop was dat deze succesvolle ‘yatra’s’ – geïnspireerd op de traditionele zwerftochten van ascetische sadhoe’s en yogi’s – de oppositie tegen Modi nieuw elan zouden geven. Maar afgaande op de peilingen konden ze het tij niet keren; Modi lijkt met overmacht te gaan winnen.

De oppositie-alliantie INDIA heeft dit deels aan zichzelf te wijten. Ideologische twisten tussen de 27 deelnemende partijen spelen een rol, en de uiteindelijke alleingang van enkele machtige regionale partijen, die deelstaten als West-Bengalen, Kerala en Tamil Nadu regeren en zich niet de wet willen laten voorschrijven door de Congrespartij. Daarnaast zijn er spanningen tussen de generaties, en tussen links en rechts.

Terwijl er toch genoeg grote thema’s zijn waar oppositiekrachten zich achter kunnen verenigen. Van de hoge inflatie, het gebrek aan banen en de groeiende kloof tussen arm en rijk tot de opmars van het hindoe-nationalisme onder Modi. Die laatste gaat volgens veel critici gepaard met discriminatie van en geweld tegen moslims en andere minderheden, en gestage uitholling van democratie en rechtsstaat.

Polarisatie

De campagne wordt naarmate de verkiezingsweken verstrijken steeds feller. Gandhi bekritiseert Modi’s ‘hindoes eerst’-beleid, Modi roept voortdurend dat de Congrespartij moslims bevoordeelt ten koste van hindoes. De verkiezingscommissie onderzoekt of de twee regels die polarisatie tussen bevolkingsgroepen moeten tegengaan, hebben overtreden.

Voor Gandhi is het erop of eronder. ‘Dit zijn geen gewone verkiezingen’, zegt hij. ‘De bescherming van de grondwet en de redding van het land staan op het spel.’ Gandhi dingt zelf mee in twee districten, Wayanad in Kerala, waar hij in 2019 won, en het familiebolwerk Raebareli in Uttar Pradesh, waar hij destijds smadelijk verloor van de BJP en waar dinsdag wordt gestemd. Het is de derde van in totaal zeven verkiezingsrondes.

De algehele opkomst tot nu toe is matig – veel Modi-aanhangers nemen aan dat de premier toch wel gaat winnen. Gandhi hoopt hiervan te kunnen profiteren. Als dat lukt kan hij wellicht – eindelijk – in de voetsporen treden van zijn vader, grootmoeder en overgrootvader.