Literaire Hoek: De moord op Sinti en Roma
De beroemde foto van Settela Steinbach siert ook de omslag van het boek van Aad Wagenaar. — © Aad Wagenaar
In de Literaire Hoek besteden verschillende Limburgse auteurs, verenigd in de Werkgroep Limburgse Schrijvers, wekelijks aandacht aan lezen en literatuur in Limburg. Vandaag: Ton van Reen over de speurtocht van Aad Wagenaar naar het lot van de Sinti en Roma in de Tweede Wereldoorlog, en dan de familie Steinbach in het bijzonder.
In deze bijdrage staan veel namen, maar dat is juist de bedoeling, want in deze dagen van de herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en het nationaalsocialisme, zijn het de namen van mensen die we niet mogen vergeten. Het zijn de namen van Settela en haar familie. Settela is het Limburgse meisje dat vele jaren na haar dood haar ware naam en afkomst terugkreeg, dankzij een lange speurtocht van journalist Aad Wagenaar. Hij ontdekte dat ze geen Jodin was, wat lang werd aangenomen, maar een Sinti. Dit verhaal gaat vooral over het verschrikkelijke lot van Heinrich en Emilia Steinbach, haar ouders.
Uit respect geef ik hen en hun kinderen, voor zover mogelijk, ook hun Sinti-namen Heinrich (Moeselman) en Emilia (Toetela) Steinbach. Ze hadden tien kinderen. Maria Gertruda (Mokkela), geboren in Brunssum in 1922. Willem-Hendrik (Messelo, ook Elmo genoemd), in 1925 geboren in Brunssum. Elisabeth, in 1926 geboren in Meerssen. Celestinus (Willy), in 1929 geboren in Heerlen. Johanna Cornelia, in 1930 geboren in Maastricht. Philibert, geboren in 1932 in Geleen. Anna Maria (Blieta, ook Settela genoemd), geboren in 1934 in Buchten. Florentina Maria (Sonja), geboren in 1937 in Sittard. Willem, geboren in 1939 in Sittard. En een tweede Anna Maria (Doosje), geboren in Linne in 1942.
Westerbork
Met de zigeunerrazzia van 16 mei 1944 zijn de vrouw en alle kinderen van Heinrich Steinbach van het verzamelkamp van Sinti en Roma in Eindhoven weggevoerd naar kamp Westerbork. Heinrich en zijn broers Wilhelmus en Henrik waren al eerder opgepakt en zaten gevangen in concentratiekamp Amersfoort. Later werden Heinrich en zijn broers naar Westerbork overgebracht, waar Heinrich hoorde dat een paar dagen eerder zijn vrouw en al zijn kinderen naar Auschwitz waren getransporteerd. Daar werden ze vermoord, maar dat wist hij toen nog niet.
Maar Heinrich en zijn broers werden niet naar Auschwitz gestuurd, omdat de Philipsfabrieken, die voor de Duitsers werkten, dringend arbeidskrachten nodig hadden. Ze werden in Eindhoven te werk gesteld.
Gek van verdriet
Direct na de bevrijding van Eindhoven op 17 september 1944 is Heinrich op zoek gegaan naar zijn vrouw en kinderen. Via allerlei instanties, zoals het Rode Kruis, heeft Heinrich naar zijn gezin gezocht. Op 22 mei 1946 heeft Heinrich nog, samen met het communistische dagblad De Waarheid en de CPN (de belangrijke rol die de Communistische Partij in het verzet heeft gespeeld wordt vaak vergeten) in Maastricht een laatste poging gedaan om meer te weten te komen over zijn uit Westerbork weggevoerde gezin. Twee weken later is hij, gek van verdriet, in een woonwagen op een kampje aan de Gerardusweg in Maastricht, op 44-jarige leeftijd, overleden.
Lees ook:Settela Steinbach, het meisje dat op transport ging
Ook de zus van Emilia, Theresia, die was getrouwd met Wilhelmus, de broer van haar man Heinrich, werd met haar drie kinderen vermoord. Van de gehele familieband Steinbach uit Limburg zijn in totaal 26 mensen in de gaskamers van Auschwitz
Alle Plus-artikelen lezen?
Word nu digitaal abonnee en kies voor een jaar lang korting (1,50 per week) of maandelijkse flexibiliteit (3,50 per week).
Kies digitaal