Adriaan van Dis over overname VBK: ‘Ik blijf bij mijn uitgever, wij houden elkaar jong en lenig’

‘Het is onbekend terrein en dat kan goed en minder goed uitpakken. Niemand van ons kan goed overzien wat dit gaat betekenen’, reageert Geert Mak, verbonden aan Atlas Contact, dat onder VBK valt. Volgens het concern maakt de overname het makkelijker om Nederlandstalige boeken voortaan uit te brengen in het buitenland.

Mak ziet hierin een positieve ontwikkeling; volgens hem is het een voordeel dat auteurs ‘beter worden aangesloten’ op het Engelse taalgebied. ‘De oceaan kom je als Nederlandse auteur moeilijk over en opeens ligt daar een stevige brug. Dat biedt allerlei kansen. Aan de andere kant is de Angelsaksische bedrijfscultuur anders dan hier, het is veel harder. Nederland is altijd knus geweest.’

Volgens Mak is de auteurs ‘bezworen’ dat de profielen van de elf individuele uitgeverijen zoals Atlas Contact overeind blijven. ‘Als dat in stand blijft, is het een positieve ontwikkeling. Maar hoe sterk blijft de bescherming in de praktijk? Zullen we over vijf jaar de handen ten hemel slaan en zeggen, dit is een ramp? We weten het niet.’

De auteur spreekt van een logische ontwikkeling, de veranderingen op de Nederlandse boekenmarkt bezien. ‘20 procent van de verkochte boeken is al Engelstalig. Ik sta daar niet bij te jubelen, het Nederlands is voor een auteur een fijne taal om je in uit te drukken. Maar de jongere generaties internationaliseren als een gek.’

Daarnaast ziet hij commerciële kansen voor auteurs om te profiteren van andere markten. ‘Kijk naar streamingdiensten als Netflix, zij hebben verhalen nodig. Je ziet daardoor verbanden ontstaan tussen auteurs die zulke verhalen leveren, waardoor er meer met je werk gebeurt dan vroeger.’

‘Meer Engelstalig werk op de markt’

Lisa Kuitert, hoogleraar boekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, is kritisch. Zij vreest dat de overname van VBK vooral een kwestie van geld is en dat de Nederlandse literaire auteurs, die de top-60 van bestsellers niet geregeld bevolken, uiteindelijk aan het kortste eind zullen trekken. ‘VBK spreekt van het uitrollen van Baantjer naar de Amerikaanse markt, maar het omgekeerde lijkt me veel logischer. Namelijk dat er nog meer Engelstalige boeken op de Nederlandse markt zullen verschijnen. Deze overname is jammer voor het Hollandse cultuurgoed waarop VBK is gebouwd.’

Volgens Kuitert, die vorig jaar een boek over de geschiedenis van VBK (Gedeelde verhalen) publiceerde, rukt de verengelsing op de Nederlandse markt al jaren op, en betekent de overname van VBK een nieuwe stap in die richting. ‘Voor S&S, dat aandeelhouders tevreden moet houden, is het interessant. Het kan zo meer Engelstalige boeken op de Nederlandse markt slijten. Maar Nederlandse literatuur gaat in hele kleine oplagen. Ik maak me zorgen over het verpulpen van het boekenaanbod, waarbij vooral werk wordt uitgegeven dat internationaal makkelijk aan de man gebracht kan worden.’

Geen overstap

Schrijvers als Mak en Adriaan van Dis blijven vooralsnog weg bij het woord ‘overstap’. ‘Ik blijf bij mijn uitgever, wij houden elkaar jong en lenig’, reageert Van Dis, eveneens verbonden aan Atlas Contact. ‘Als ik jong zou zijn, zou ik misschien wel overstappen naar een kleinere uitgeverij. Maar wellicht krijgen auteurs hiermee makkelijker een voet aan de grond in het buitenland. In de Verenigde Staten is het bij mij bijvoorbeeld bij twee boeken gebleven. Niet dat ik daar verder echt mee bezig ben, ik zit gewoon lekker te schrijven.’

‘Vanuit S&S begrijp ik het volledig. Er wordt hier al veel Engels gelezen; als grote uitgeversclub wil je kijken waar je nog slagen kunt maken. Omgekeerd ben ik heel benieuwd naar de afspraken die er zijn gemaakt met de Nederlandse auteurs’, reageert uitgever Nelleke Geel. Geel was voorheen verbonden aan Atlas Contact en begon vijf jaar geleden haar eigen bedrijf, Meridiaan Uitgevers. Zij spreekt van ‘een enorme move op de Nederlandse markt’.

Geel ziet net als hoogleraar Kuitert vooral een kans voor auteurs die series uitgeven, zoals de eerder genoemde Baantjer-reeks. ‘Zo’n reeks laat zich makkelijker vertalen naar het buitenland dan werk op het literaire vlak.’

Eigen smoel behouden

Toch ziet Geel het niet zwart-wit: ‘Het werk van Lucas Rijneveld bijvoorbeeld blijft overeind in het buitenland, terwijl wij misschien hadden gedacht dat het te geworteld is in gereformeerd Nederland om aan te kunnen slaan. Wij vinden dingen misschien snel te Nederlands voor de buitenlandse markt, maar dat hoeft echt niet altijd te kloppen.’

Zelf begon Geel haar eigen uitgeverij om ‘overal dicht op te kunnen zitten’, van promotie tot auteurscontact. ‘In Nederland hebben we momenteel veel zelfstandige uitgeverijen, dat is een mooi tegenwicht voor zo’n concernuitgeverij. Wat dat betreft maak ik me niet zo’n zorgen. Het belangrijkste is dat de uitgeverijen die nu onder VBK vallen, hun eigen smoel niet verliezen.’