‘Als er échte keuzes moeten worden gemaakt tussen economische activiteiten of de natuur, kiest de Kamer vaak voor economische activiteiten.” Met deze woorden zette demissionair minister Christianne van der Wal (Stikstof, VVD) eind maart de boel in het parlement op scherp. Ze was het zat, zo liet ze doorschemeren, dat de Kamer met de mond allerlei natuurvriendelijk beleid beleed, maar als het erop aankwam groei boven klimaat zette. Ze oogstte lof voor haar scherpe woorden, zowel in de Kamer als daarbuiten. Eindelijk een minister die staat voor haar departement, ongeacht de politieke kleur die ze heeft en ongeacht de formatie die aan de gang is.
Des te teleurstellender was het om vorige week te lezen dat diezelfde Van der Wal achter het besluit staat om met een rammelende juridische constructie luchthaven Schiphol te helpen de milieuregels nog een jaartje langer te omzeilen. Want daar komt het gerommel met natuurvergunningen gebaseerd op stikstofrechten van opgekochte boerderijen de facto op neer.
Schiphol, een van de grootste uitstoters van het land, had jarenlang geen geldende natuurvergunning en stootte daardoor in feite illegaal stikstof uit. De minister en haar voorgangers gedoogden dat, heel Nederlands. Maar gedogen mag slechts tijdelijk en vorig jaar werd de grens bereikt: als er niet snel een natuurvergunning zou komen, zou Schiphol het aantal vluchten fors moeten verminderen. Dat blijkt een onbegaanbare weg in Den Haag, en dus werd alsnog een vergunning afgegeven, eentje gebaseerd op drijfzand.
Milieuorganisaties als Greenpeace en Milieudefensie hebben de vergunning inmiddels aangevochten. Maar voordat een rechter zich hierover heeft uitgesproken, zijn we maanden zo niet jaren verder. En dat is precies onderdeel van de tactiek van de overheid als het gaat over Schiphol: tijd rekken, om maar geen vluchten te hoeven schrappen.
Het is van een ongekend cynisme om als Rijksoverheid een besluit te nemen waarvan ze wéét dat het bij de rechter onderuit gehaald zal worden. Daarmee helpt de overheid niet alleen de natuur verder om zeep (met een beroep op de economische importantie van Schiphol), maar ook het vertrouwen dat burgers in diezelfde overheid hebben. Wie legt het de boer uit die zijn bedrijf wél moet verkopen vanwege de stikstofregels? Wie vertelt het andere bedrijven die niet op deze manier aan een natuurvergunning kunnen komen en dus noodgedwongen moeten stoppen?
Met deze manier van handelen creëert de overheid rechtsongelijkheid die het overal tegengeworpen zal krijgen: in de rechtszaal, bij het vergunningenloket, bij de handhavers op straat. Bedrijven als Schiphol komen– zelfs met actieve hulp van de staat – overal mee weg. Gewone ondernemers krijgen te maken met een steeds strengere overheid die klimaatmaatregelen uitrolt en afdwingt. Die zijn nodig, daarover geen discussie, maar het wordt bedrijven nu wel heel makkelijk gemaakt om zich daar tegen te verzetten met een beroep op gelijke monniken, gelijke kappen.
En dat is de echte schade die het kabinet hiermee aanricht. Het laat zien dat Nederland helemaal niet hoeft te wachten op de PVV als het gaat om de uitholling van de rechtsstaat. Het gebeurt nu al, zonder Wilders.
Terecht heeft de Kamer ernstige bezwaren tegen de hele gang van zaken. Tegen het vervuilen zonder vergunning om mee te beginnen, maar zeker ook tegen de manier waarop hier een spelletje gespeeld wordt met alles en iedereen. Het zou goed zijn Van der Wal met haar eigen woorden te confronteren. Open kaart nu, minister: natuur of economie?