Van Raad van Toezicht tot carnavalsvereniging: wat is de invloed van nevenfuncties op Europarlementariërs?

Nevenfuncties van Europarlementariërs overlappen soms met hun wetgevende werk. Zo verdient de Poolse oud-premier Marek Belka ruim een ton per jaar met diverse bestuursfuncties, onder andere voor de Poolse tak van de Vienna Insurance Group. Dat overlapt misschien wel met zijn werk in het Parlement, zegt Belka in Politico. Maar, zo zegt hij ook, hij houdt er een „hele strenge interne gedragscode op na”. En als het aankomt op conflict tussen zijn bijbaantjes en zijn parlementswerk, „zorg ik dat dat niet gebeurt”.

Bijklussen is op zich is heel gewoon: een op de vier Europarlementariërs heeft neveninkomsten, concludeerde de ngo Transparency International maandag in een analyse van die bijbanen. De politici houden zelf in een register bij of, hoeveel en van wie ze naast hun baan geld ontvangen.

Over de verantwoording die de politici afleggen, is Transparency International kritisch. Europarlementariërs geven soms slechts schattingen op, of noteren dat ze geen inkomsten hebben uit belangen in bedrijven die wel winstgevend zijn. Helemaal volledig en compleet zijn de cijfers waarover de organisatie beschikt dus niet. Dat roept vragen op, schrijft de ngo. Wat volgens de regels niet mag is direct lobbyen tegen betaling, maar wanneer die grens bereikt is, is lastig te bepalen.

Algeheel verbod

Een algeheel verbod op nevenactiviteiten, betaald en onbetaald, voor bedrijven die EU-beleid pogen te beïnvloeden is volgens Transparency International noodzakelijk. Het zicht op de activiteiten van parlementariërs is nog altijd te troebel. De recente onthullingen rond de Russische beïnvloeding via het nieuwsplatform Voice of Europe maken duidelijk dat de Europarlementariërs vatbaar zijn voor, in dit geval, Russische beïnvloeding.

Bovenop het bruto maandsalaris van 10.075,18 euro (exclusief onkostenvergoedingen) dat Europarlementariërs krijgen verdiende de Litouwse Viktor Uspaskich de grootste bonus: drie miljoen euro. Hij is mede-eigenaar van het investeringsbedrijf Edvervita, dat hoofdzakelijk in vastgoed doet, maar ook de hoofdinvesteerder is van het bedrijf Lamikara, dat mineraalwater aan de man brengt. Water dat de consument ‘beschermt tegen Covid-19’, zo stelde Uspaskich in 2020 in een livestream op Facebook.

Met dat inkomen is hij de uitschieter. Naast Uspaskich zijn er nog eens twaalf Europarlementariërs van wie de bijverdiensten boven de ton uitstijgen. 82 procent van de bijklussende parlementariërs doet dat met een bestuursfunctie.

Omkoopschandaal

Sinds het omkoopschandaal Qatargate, waarbij Europarlementariërs zijn omgekocht door Qatar en Marokko, zijn de regels voor neveninkomsten strenger geworden. Politici moeten meer informatie publiceren over hun bijbanen, zodat er minder buiten het zicht kan gebeuren. Toch hoeven inkomsten pas vanaf 5.000 euro kenbaar gemaakt te worden.

Anders dan bijvoorbeeld in de Nederlandse Tweede Kamer hebben de neveninkomsten geen invloed op het salaris van de politici. In Den Haag worden volksvertegenwoordigers tot 40.000 euro gekort op hun salaris als ze te veel bijverdienen.

De Nederlandse Europarlementariërs hebben relatief bescheiden neveninkomsten: van de 27 lidstaten verdienen alleen de Zweden en Cyprioten gemiddeld minder naast hun functie. Malta, Hongarije, Griekenland en Slowakije voeren de lijst aan met hoge bijverdiensten. Vijf van de 29 Nederlandse Europarlementariërs hebben neveninkomsten.

Lees ook Met omkoopschandaal Voice of Europe wordt een Europees netwerk van Russische beïnvloeding blootgelegd

Het hoogste neveninkomen is van Rob Roos (voormalig FvD, JA21, nu zelfstandig), 15.000 euro per jaar via zijn bv. Hij keert zichzelf om belastingtechnische redenen een salaris uit van de opbrengsten van zijn bedrijven die hij zes jaar geleden verkocht, vertelt hij. Ook Rob Rooken (voormalig FvD, JA21, nu zelfstandig) heeft zijn bv in de ICT op een laag pitje gezet, maar keert zichzelf jaarlijks nog 'iets tussen de vier- en vijfduizend uit', laat hij weten. In het transparantieregister staat een schatting van 4.000 euro.

Mohammed Chahim (PvdA) zit in de Raad van Toezicht van het ROC ter AA in zijn thuisstad Helmond, daarmee verdient hij 10.000 euro in een jaar.

Anja Hazekamp (PvdD) en Tom Berendsen (CDA) verdienden bij als respectievelijk Lid Kiescollege Niet-Ingezetenen Eerste Kamer (325 euro) en Lid Adviesraad Bouvigne Water Academie (217 euro).

Links vs. rechts

In de rechtse fracties verdienen parlementariërs gemiddeld hogere bedragen bij dan linkse parlementariërs. Het gemiddelde aan extra inkomsten van de liberalen, christen-democraten, conservatieven en identitairen ligt tussen de 33.521 en 37.174 euro per jaar. De politici van de sociaal-democraten, de Groenen en de Linkse Fractie verdienen gemiddeld aanzienlijk minder bij, tussen de 23.004, 11.238 en 2.835 euro per jaar.

Dat correspondeert met hun stemgedrag over een verbod op betaald lobbywerk voor politici, merkt Transparency International op: de goed bijverdienende Europarlementariërs waren daar in meerderheid tegen.

De meeste opgegeven nevenfuncties heeft de Duitse Katarina Barley (SPD): 31. Ze verdient daar in totaal 5.000 euro mee, het gaat hoofdzakelijk om lidmaatschappen van onderzoeksinstituten en carnavalsverenigingen.