‘Ik zat nog liever achter de kassa dan dat ik psychiater was’

De psychiater is moe. „Ik liep met gebalde vuisten en opgetrokken schouders te marcheren; ontspannen lukte me niet meer”, vertelt de 41-jarige Laudine Fuld. Ze had nooit verwacht een burn-out te krijgen. „Ik dacht altijd: stel je niet aan. Als je dagelijks te maken hebt met patiënten met ernstige depressies of psychoses, lijkt je eigen stress al snel niks voor te stellen.” Maar toen ze zelf thuis kwam te zitten met een burn-out, besefte ze dat het „geen aanstellerij is, maar echt heftig”.

Tijdens de lunchpauze maakte Fuld vaak een wandeling, om even te ontspannen: „Ik moest echt het pand verlaten en mijn telefoon achterlaten, anders werd ik aangesproken of gebeld.” Na een halfjaar was alle werkplezier weg bij Fuld. „Ik vond er helemaal niks meer aan, ik zat nog liever achter de kassa dan dat ik psychiater was.”

Bijna de helft van de psychiaters in Nederland is emotioneel uitgeput, zo blijkt uit een rapport van De Jonge Psychiater (zie kader). Het aantal psychiaters dat kampt met deze uitputting is afgelopen jaren toegenomen. Onder meer door een overmaat aan administratieve taken en een gebrek aan autonomie.

Bovendien, zegt voorzitter Niels Mulder van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, stappen veel psychiaters door hun „sterke verantwoordelijkheidsgevoel” te snel over hun eigen stressgevoelens heen.

3.590

Vooral jongere psychiaters, waartoe de onderzoekers psychiaters onder de vijftig jaar rekenen, raken snel uitgeput. Momenteel telt Nederland 3.590 psychiaters. Uit het rapport blijkt dat 97 procent voldoening uit het werk haalt. Met de psychiater zelf gaat het echter een stuk minder goed.

Lees ook Steekspel van wantrouwen en gedoe over wie verantwoordelijk is: ‘Laat me mijn werk doen!’, zegt de gefrustreerde psychiater

„Je kunt een patiënt die jouw hulp nodig heeft niet laten zitten”, zegt Laudine Fuld. „De lange wachtlijsten, de vele onvervulde vacatures en de hoge werkdruk met bijbehorende stressklachten, daar is de patiënt uiteindelijk de dupe van. Hier zijn we ons van bewust en daarom zetten we allemaal een stapje extra.”

Fuld dacht haar roeping te hebben gevonden: „Anderen helpen in hun meest moeilijke momenten.” In 2021 voltooide ze haar opleiding en begon ze in de geestelijke gezondheidszorg. Haar enthousiasme werd al snel op de proef gesteld toen twee van haar directe collega’s binnen acht weken vertrokken en ze plots alleen de verantwoordelijkheid had over zestien patiënten, waar tien gebruikelijker is.

Een werkdag voor Fuld begon om half negen met de overdracht, gevolgd door een reeks patiëntafspraken vanaf negen uur. Vaak waren dat de enige momenten waarop ze daadwerkelijk patiënten sprak, maar zelfs deze werden frequent onderbroken door noodgevallen, zoals een onwelwording of een bezoek van de rechtbank omwille van een onverwachte gedwongen opname. „Het was zo druk dat ik de zieke patiënten soms maar eens per maand sprak. Intussen is het aantal mensen dat wacht op behandeling in de geestelijke gezondheidszorg gestegen tot bijna honderdduizend, met een gemiddelde wachttijd van negentien weken.

Papierwerk

Ondanks de overvolle agenda voelde Fuld de druk om meer patiënten te behandelen. „Als ik aangaf dat het echt niet meer lukte, werd er niet naar me geluisterd.” Daarbij kwam een overvloed aan papierwerk en dat deed de druk echt overlopen.

Fuld kon wel wat hulp gebruiken, maar het lukte niet om een openstaande vacature te vullen. Bij de 1.250 onvervulde vacatures voor psychiaters in het eerste kwartaal van 2023, kwam er nog één toen ook Fuld anderhalf jaar later moest stoppen vanwege een burn-out.

„Om emotionele uitputting te voorkomen, hebben psychiaters meer autonomie nodig”, stelt Mulder. „Met voldoende zeggenschap over de hoeveelheid en indeling van je werk voel je je minder snel een slachtoffer. Daarnaast moeten we de administratieve last verminderen en waar dat niet kan ondersteuning bieden om psychiaters te ontlasten.” Ook helpt het als psychiaters zich meer bewust worden van hun eigen kwetsbaarheden. Want: „Dit werk gaat je niet in de koude kleren zitten.” Tot slot: „Het oplossen van de wachtlijsten is niet alleen een probleem voor psychiaters, maar een breed maatschappelijk probleem.”

Na een jaar herstellen heeft Fuld een nieuwe werkplek gevonden. Het is „niet de plek waar ik van droomde”, zegt ze. „Maar ik heb nu wel invloed op mijn werkzaamheden en ik kan nee zeggen.”