Wie op 6 juni op een vrouw wil stemmen, moet veruit de meeste lijsttrekkers overslaan

Naast hun voornaam hebben Anja Hazekamp en Anja Haga nog iets gemeen: ze zijn de enige vrouwelijke lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen van de vijftien partijen die nu in de Tweede Kamer zitten. Hazekamp namens de Partij voor de Dieren en Haga namens de ChristenUnie. Als álle partijen meetellen, voegen ook Adriana Hernández van 50PLUS en Dorien Rookmaker, met haar eigen partij Meer Directe Democratie, zich bij het rijtje van vrouwelijke lijsttrekkers. De verdeling op het stembiljet is dan als volgt: vier vrouwen, twintig mannen.

De vele acties die binnen en buiten partijen al jaren worden gevoerd om meer vrouwen bovenaan de lijsten te krijgen, hebben dit keer dus weinig effect gehad, tot verdriet van de actiegroep Stem op een Vrouw. ‘Vrouwelijke lijsttrekkers zijn super belangrijk, want dat zijn uiteindelijk de meest zichtbare politici’, aldus oprichter Devika Partiman. Al jaren strijdt zij voor meer vrouwen in de politiek: ook in het Europees Parlement. Volgens haar moet iedereen zich vertegenwoordigd voelen door de politiek. Haar streven is een gelijke verdeling. ‘Aangezien vrouwen de helft van de samenleving vormen, zou dat een mooie start zijn.’

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2023 was de man-vrouwverhouding van lijsttrekkers vijf vrouwen op vijftien mannen. En wat blijkt? 77 procent van de kiezers heeft op de lijsttrekker gestemd. Partiman: ‘Dat gaat bij de Europese verkiezingen absoluut weer het geval zijn. Sowieso stemmen mensen vaak op de lijsttrekkers. De meeste Nederlandse kiezers kennen niemand van de Europese partijen, dus zij zullen waarschijnlijk op de eerste persoon op een lijst stemmen.’

‘Gebrek aan rolmodellen’

Bovendien is het op de lange termijn zorgwekkend als vrouwen ondervertegenwoordigd blijven in de politiek, stelt Partiman. ‘Politici zijn belangrijke rolmodellen. Op dit moment zien de meeste kinderen toch vooral mannelijke politici op televisie. Dat verhoogt de ambities van jongens, omdat zij zien dat ze alles kunnen worden, tot aan minister-president toe. Meisjes zien dat veel minder vaak. Dat leidt echt tot minder interesse en ambitie. Niet alleen minder politieke ambitie, maar minder ambitie in het algemeen. Dat werkt hun hele leven door: op latere leeftijd worden vrouwen minder vaak lid van een politieke partij en gaan ze minder vaak stemmen.’

De PvdA maakt zich al jaren hard voor een gelijke, diverse kieslijst. Bij de Tweede Kamerverkiezingen is de kieslijst consequent voor de helft gevuld met vrouwen. Bovendien was de fractievoorzitter van de PvdA van 2021 tot vlak voor de verkiezingen ook een vrouw. Toch is de laatste keer dat de PvdA een vrouw naar voren schoof bij de Europese verkiezingen lang geleden: in 1994 toen Hedy d’Ancona lijsttrekker was. Volgens Partiman is het opvallend dat de man-vrouwverdeling op de kieslijsten vaak wel gelijk is. ‘Dat geeft een beeld alsof vrouwen op de lijst mogen staan, maar mannen toch de meest geschikte leiders zijn.’

De Rooie Vrouwen, de feministische organisatie van de PvdA, vindt het ‘shocking’ dat maar zo’n klein aandeel van de Nederlandse lijsttrekkers vrouw is. Bestuurslid Irene Stortenbeek: ‘Het is echt verontrustend dat zo weinig partijen zich inzetten voor een diverse kieslijst. Zeker nu we in heel politiek Europa te maken hebben met een conservatieve golf. Daardoor zijn conservatieve partijen nu groot en invloedrijk, terwijl zij vaak weinig vrouwen op de lijst hebben staan. Het vrouwelijke perspectief is dus nog steeds hard nodig.’

Nu de PvdA een gezamenlijke kieslijst en verkiezingsprogramma met GroenLinks heeft voor de Europese Verkiezingen, heeft de PvdA weer een man (Bas Eickhout) als lijsttrekker. Stortenbeek: ‘Het is niet zo dat wij bepalen wie de lijsttrekker wordt, maar we hebben wel duidelijk gemaakt dat onze voorkeur uitging naar een vrouw. Een van onze taken is het kritisch bevragen van het partijbestuur en het aanmoedigen om de politieke vertegenwoordiging van vrouwen te verbeteren. Met het oog op de Europese verkiezingen heeft het partijbestuur ons gevraagd wat daarvoor onze speerpunten zijn. Ons antwoord was: meer vrouwen in leidende posities.’