Extra vragen in de apotheek kunnen medicijnverspilling verminderen

Door een paar aanvullende vragen te stellen, kunnen apothekers de verspilling van dure kankermedicijnen aanzienlijk verminderen. Dat concludeert apotheker en onderzoeker Lisa-Marie Smale. Woensdag verdedigt ze aan de Radboud Universiteit haar proefschrift over medicijnverspilling. Daarin stelt ze onder meer dat haar eigen beroepsgroep een belangrijke bijdrage kan leveren.

Jaarlijks belandt op dit moment voor ongeveer 100 miljoen euro aan medicatie in de prullenbak. Vervuilend voor het milieu én zonde van het geld. Ook dure kankermedicatie wordt nu nog vaak ongebruikt weggegooid. “Uit onderzoek weten we dat ongeveer een derde van de patiënten die leven met kanker, vroegtijdig stopt met de behandeling”, zegt Smale. “De helft van hen houdt dan geneesmiddelen over die we moeten weggooien. Het gaat om geneesmiddelen die gemiddeld 3000 euro per verpakking kosten, dus dat loopt snel op.”

‘Typisch momenten dat verspilling kan ontstaan’

In haar eigen onderzoek liet Smale apothekers drie vragen stellen, voorafgaand aan de uitgifte van dure kankermedicijnen. Allereerst vroegen ze de patiënten of het gebruik nog hetzelfde was. Smale: “Dus bijvoorbeeld: klopt het dat u nog steeds twee maal daags drie tabletten van 100 mg gebruikt?” Ten tweede werd gevraagd naar eventuele afspraken in het ziekenhuis, zoals scans of een gesprek met een arts over onderzoeksresultaten. Na dit soort momenten wordt nogal eens gewisseld van geneesmiddelen, of de dosering wordt aangepast. “Dat zijn typisch de momenten dat verspilling kan ontstaan.” Tot slot vroeg de apotheek de deelnemende patiënten wat ze nog aan geneesmiddelen thuis hadden liggen.

In veel gevallen kregen patiënten vervolgens alsnog de gebruikelijke hoeveelheid mee. In ongeveer 40 procent van de gevallen werd de afgifte aangepast en kreeg iemand bijvoorbeeld medicatie voor twintig dagen, in plaats van pillen voor een maand. Na een halfjaar bleek dat door deze methode op maat 34 procent minder medicatie ongebruikt werd weggegooid dan wanneer iedere patiënt de standaard hoeveelheid had gekregen. Per patiënt die met het geneesmiddel stopte, kwam het neer op een besparing van bijna zevenhonderd euro.

Ongeopende verpakkingen naar nieuwe patiënten

Het onderzoek is nu slechts nog onder een beperkte groep patiënten gedaan. Vijftig patiënten met kanker werden gedurende een half jaar gevolgd. Maar het Radboudumc wil het onderzoek graag uitbreiden en zoekt naar manieren om het makkelijker te maken voor apothekers om de informatie te vergaren. “Nu werden patiënten gebeld, maar dat kost veel tijd en niet iedereen neemt op”, zegt Smale. “Dus we zijn aan het verkennen of we het digitaal kunnen inrichten. We willen graag dat mensen een signaal krijgen, bijvoorbeeld via MijnRadboud, met de mededeling: ‘Volgens onze administratie is uw geneesmiddel bijna op. Wilt u deze vragen beantwoorden?’”

De methode op maat kan niet geheel voorkomen dat medicijnen overblijven. “Ook na onze vragen hielden patiënten soms nog dichte verpakkingen van heel dure medicatie over”, zegt Smale. Ze vindt het dan ook belangrijk dat het daarnaast ook makkelijker wordt om ongeopende verpakkingen in te nemen en aan nieuwe patiënten te geven. Het Radboudumc deed de afgelopen jaren onderzoek naar zogenoemde heruitgifte van medicijnen en Smale beschrijft het in haar promotieonderzoek als een belangrijke manier om verspilling tegen te gaan. Uiteindelijk is zowel uitgifte op maat als hergebruik nodig, denkt ze. “Door beide strategieën samen te gebruiken, kun je geneesmiddelverspilling zoveel mogelijk terugdringen, en dat is hard nodig voor duurzaamheid.”

Lees ook:

Petitie tegen verspilling van jaarlijks 100 miljoen aan medicijnen

Een groep apothekers en andere professionals biedt een petitie aan de Tweede Kamer aan, waarmee ze aandacht vragen voor de verspilling van geneesmiddelen.