Eurovisie Songfestival haalde de geloofwaardigheid van ABBA eigenlijk onderuit

Het showpakje van ABBA-zangeres Agnetha Fältskog was net zo koningsblauw als dat van Joost Klein op het Eurovisie Songfestival deze week. Daar houden de gelijkenissen wel op. Vijftig jaar geleden, in 1974, deed de Zweedse popgroep mee als kans om buiten Zweden bekend te worden, en vijf- à zeshonderd miljoen mensen zagen de vier popmuzikanten winnen met het liedje Waterloo. Bekend werden ze – met vele nummer 1-hits – maar tegen een grote prijs.

De fascinerende muziekdocumentaire ABBA - Against the Odds (NTR) zondag liet zien hoe de twee zangeressen en twee songschrijvers nog jaren leden onder het stempel ‘commercieel succes’. Interviews gingen altijd over geld. Over hun relaties, van de getrouwde Agnetha en Björn en de verloofde Anni-Frid (Frida) en Benny. Of over Agnetha’s billen in die strakke glitterpakjes (‘ingeblikte haring’). Hun creativiteit en originaliteit werd pas tegen het eind van hun achtjarige bestaan erkend, toen ze inmiddels zo’n 385 miljoen platen hadden verkocht.

Nee, dan onze Joost Klein met z’n Europa(-pa)-gevoel. Nederland vaardigt al een tijdje eigenzinnige artiesten af naar het Songfestival: Anouk (2013) Ilse DeLange & Waylon (als The Common Linnets, 2014), Douwe Bob (2016), en meedoen is geen capitulatie aan het spektakel meer. Dit Songfestival 2024 zal Klein een slinger geven aan zijn creatieve mogelijkheden.

Geloofwaardigheid onderuit

Hoe anders was dat voor ABBA. In de jaren van Woodstock (1969) en maatschappijkritische gitaarrock haalde het Eurovisie Songfestival hun geloofwaardigheid eigenlijk onderuit. “Vorig jaar hadden jullie een liedje over telefoneren (Ring Ring; MB), dit jaar over veertigduizend doden”, sneerde een Zweedse journalist over Waterloo.

Zoals een van de sprekers in de film het verwoordt: “We waren een boze generatie, vanwege de Apartheid, de oorlogen in Zuidoost-Azië, de militaire dictaturen in Zuid-Amerika. En we waren boos dat ABBA níet boos was.” Die liedjes gingen niet over de wereld. Er kwam zelfs een periode dat fans niet openlijk konden zeggen dat ze ABBA luisterden.

Vandaar de titel Against the Odds – tegen de verwachting in. Na die film krijg je nóg meer bewondering voor hoe ze bleven geloven in hun eigen weg. Björn en Benny bleven mooie harmonieliedjes schrijven die ook met verdrietige teksten nog steeds ‘juichend’ klonken als Frida en Agnetha ze samen zongen, zei Benny.

De film raast langs de tournee door Australië waar het grote succes begon, langs de moeizame tour door Amerika en het verslechterende huwelijk van Agnetha en Björn. Uniek is dat regisseur James Rogan (Freddie Mercury: The Final Act) zoveel niet eerder vertoonde archiefbeelden, foto’s en geluidsfragmenten uit exclusieve interviews opspoorde, waardoor we vooral henzelf horen in plaats van een keur aan sprekende hoofden. De vier komen tot leven als echte mensen, met hun moeite met toeren, de eenzaamheid, het missen van kinderen.

Ivo Niehe

Hun muziek overleefde de opkomst van de rauwe punk (de Sex Pistols bleken fan), en bleef overeind toen de disco stierf. Bij hun legendarische concert in Wembley (1979) wilden opeens alle kritische pers en sterren een vip-kaartje; Led Zeppelin en The Who ook. Pete Townsend noemde S.O.S. ‘de beste popsong ooit’.

Had Ivo Niehe toch een punt, met zijn ‘als je maar lang genoeg doorgaat vinden mensen je vanzelf leuk’.

Vier keer per week schrijven Maaike Bos en Renate van der Bas columns over televisie.