Bezoek Chinese leider Xi Jinping aan Europa wordt niet gezellig, maar Brussel en Beijing blijven elkaar nodig hebben

Xi kwam zondag aan in Parijs, de eerste stop op zijn Europese tournee. Daar schuift maandag de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen aan om Xi’s staatsbezoek aan Frankrijk een Europees tintje te geven.

De Chinese leider treft de EU in een strijdlustige stemming. Vijf jaar geleden was profijtelijke handel het onwrikbare fundament onder de relatie tussen de EU en de één na grootste economie ter wereld. Door de pandemie en het Chinese partnerschap met Rusland, de grootste bedreiging van de Europese veiligheid, is het geloof dat handelsbetrekkingen ook andere veranderingen in China op gang brengen, het zogenoemde Wandel durch Handel-idee, ingeruild voor een nieuw Europees realisme.

Beijing, dat zich formeel neutraal houdt inzake de oorlog tegen Oekraïne, levert Moskou geen wapens, maar Chinese bedrijven zouden de Russische oorlogsmachine draaiende houden met chips, machines, ingrediënten voor explosieven, satellietbeelden en andere dual use-goederen voor zowel civiele als militaire toepassingen.

Steun aan Rusland

Niet voor het eerst trok de ene na de andere westerse regeringsleider de afgelopen weken naar Beijing om Xi aan te spreken op zijn steun aan Rusland. Bij Xi kon er geen lachje af, terwijl hij wel degelijk stralend kan glimlachen, bijvoorbeeld tegen Russische hoogwaardigheidsbekleders die naar Beijing komen om het bezoek van de Russische president Vladimir Poetin in mei voor te bereiden.

Vanuit Xi’s perspectief valt aan de EU op dit moment ook weinig lol te beleven. Tenminste, tot hij later deze week aankomt in Hongarije en kandidaat-EU-lid Servië. In deze landen heeft China nog de vertrouwde status van beste vriend, investeerder en partner in veiligheidsvraagstukken, en is vriendschap met Poetin geen probleem maar een voorrecht.

Voordat Xi zich kan laten zakken in dat Oost-Europese warme bad troont Macron hem mee naar de Franse Pyreneeën. Macron zal daar, als gastheer van de Olympische Spelen, aan Xi vragen zijn invloed op Poetin aan te wenden, bijvoorbeeld voor een wapenstilstand tijdens de Spelen.

Met zicht op de bergtoppen waar de Franse president jeugdvakanties bij zijn geliefde grootmoeder doorbracht, kan Macron praten wat hij wil over wereldvrede, Xi zal denken aan de miljoenen Chinese elektrische auto’s die onverkocht in Europese havens blijven staan als de EU zijn dreigement waarmaakt van extra importheffingen. Het onderzoek naar dumping van Chinese elektrische auto’s, dat deze zomer wordt afgerond, is mede ingegeven door Frankrijk, dat zijn auto-industrie wil beschermen.

Oneerlijke staatssteun

Een harde waarschuwing aan Xi’s adres kwam deze week van de Europese handelscommissaris Valdis Dombrovskis: als China zijn markt afschermt voor Europese makers van medische apparatuur, gaat de EU hetzelfde doen. ‘Of beide markten zijn open, of ze zijn allebei dicht’, aldus Dombrovskis tegen de Amerikaanse nieuwswebsite Politico.

Dat de EU niet alleen blaft, maar ook bijt, bleek vorige week uit een ongekende Europese inval bij twee Europese vestigingen van de Chinese scannerproducent Nuctech, die volgens Brussel oneerlijke staatssteun uit Beijing krijgt.

De nieuwe zorgen over toenemende veiligheidsrisico’s van handel met China gaan hand in hand met oude klachten over gebrek aan wederkerigheid in de economische relaties. Dat geeft de Brusselse instrumenten om tot een eerlijk speelveld te komen op dit moment een scherp kartelrandje. Of het gaat om scanners van Nuctech of spotgoedkope elektrische auto’s van de Chinese autofabrikant BYD, plotseling is Europa zich hyperbewust van de enorme hoeveelheden data die via Chinese hightech bij de Chinese veiligheidsdiensten terecht kunnen komen. En dat is slechts een van de gevaren, bleek onlangs uit een reeks onthullingen over aan China verbonden spionagenetwerken.

Brussel was nog niet bekomen van de schok van de arrestatie van Jian G., die via zijn Duitse baas Maximilian Krah van de radicaal-rechtse AfD de Europese politiek spioneerde, toen de Belgische regering deze week de Chinese ambassadeur op het matje riep wegens het hacken van apparatuur van vijf Belgische politici. In België loopt inmiddels een strafrechtelijk onderzoek naar de spionage-affaire rond de extreemrechtse Vlaams Belang-parlementariër Frank Creyelman, die andere politici voor een Chinees karretje probeerde te spannen.

In het Verenigd Koninkrijk zijn onlangs twee Britten gearresteerd wegens mogelijke betrokkenheid bij Chinese politieke beïnvloeding. De Duitse politie pakte drie Duitsers op, die universiteiten en bedrijven gevoelige kennis en apparatuur zouden hebben ontfutseld, tegen betaling door Chinese veiligheidsdiensten.

Politieke manipulatie

Hiermee is volgens westerse veiligheidsdiensten slechts het topje van een ijsberg in beeld van Chinese spionage en politieke beïnvloeding, nadat eerder Chinese intimidatie van dissidenten, academici, mensenrechtenadvocaten en journalisten voor het voetlicht kwam.

Beijing wijst deze beschuldigingen van de hand als ‘politieke manipulatie om het Chinese imago te beschadigen’. De vraag is of de EU op dit gebied ook echt doorbijt. Ondanks alle potentiële breekpunten – Rusland, oneerlijke handel, spionage – blijven Brussel en Beijing elkaar nodig hebben, alleen al op economisch vlak. Als de Europeanen een nieuw evenwicht kunnen vinden tussen hun grieven en de goede kanten van de relatie met China, kan Xi op zijn minst doen alsof hij bereid is deze Europese zorgen serieus te nemen.