Afgestrafte Tories lijken negatieve spiraal niet te kunnen omdraaien voor parlementsverkiezingen

Zelfs over het lichtpuntje voor de Conservatieve Partij bij de desastreus verlopen verkiezingen afgelopen donderdag in Engeland hing een schaduw. In het noordoosten van het land wist de Conservatief Baron Ben Houchen zijn burgemeesterschap van de Tees Valley te redden, maar bij de telling ontbrak de blauwe rozet op zijn colbert. Hij was dit symbool van de Conservatieve Partij vergeten op te spelden, zo verexcuseerde de ‘havenbaron’ zich. Waarschijnlijker is dat hij zich een beetje geneerde voor zijn partij, die op een debacle afkoerst als de Titanic op de ijsbergen.

Terwijl de parlementsverkiezingen rap dichterbij komen – ze moeten voor het einde van het jaar worden gehouden – heeft de partij van premier Rishi Sunak een nieuw dieptepunt bereikt. Ze verloor 473 raadszetels, bovenop de 1.063 die het een jaar geleden al was kwijtgeraakt. In Londen won Labour-burgemeester Sadiq Khan zonder problemen van zijn Conservatieve uitdager, terwijl het burgemeesterschap van de West-Midlands, ondanks steun van de plaatselijke popster Ozzy Osbourne aan de Tory-kandidaat Andy Street, in handen viel van Labour.

Stuurman Sunak bleef optimistisch, ondanks het feit dat zelfs zijn ‘achtertuin’ in het noorden van Yorkshire rood kleurde, de kleur van Labour. ‘We hebben een plan en het werkt’, schreef hij in The Daily Telegraph. Achter zijn rug heerst onvrede over hem, maar de regeringspartij weet dat het te laat is om hem te vervangen. Volgens sommige Tories zou fractieleider Penny Mordaunt, die tijdens de troonsbestijging van Charles zo indrukwekkend het kroningszwaard droeg, een betere premier zijn, maar zij heeft gezegd dat ze niet zomaar ‘als een nieuwe boiler’ kan worden geïnstalleerd in de Downing Street.

Sprankje hoop

Nadere bestudering van de uitslagen geeft de Tories een sprankje hoop. Conservatieve kiezers rennen niet massaal naar Labour. Ze kiezen ervoor om thuis te blijven. Het toont aan dat er weinig enthousiasme is voor Labour-leider Sir Keir Starmer. De sociaal-democraat, die door Tories ‘Captain Hindsight’ wordt genoemd, naar een personage uit Southpark, heeft zo zijn eigen problemen. In moslimgebieden verloor Labour terrein aan partijen die de Gaza-oorlog als prioriteit zien, zoals de arbeiderspartij van George Galloway, en The Greens.

Sunak ondervindt dat het opruimen van het puin dat zijn voorgangers hebben achtergelaten, geen garantie is voor electoraal succes. Hij heeft het druk met het op orde brengen van de staatsfinanciën en probeert de immigratie in te perken middels het ‘Rwanda-plan’. Na de afstraffing van donderdag liet Suella Braverman van zich horen, de minister van Binnenlandse Zaken die eind vorig jaar door Sunak was ontslagen en die nu hengelt naar het leiderschap. Om de verzakende achterban te verleiden, moet de premier volgens haar een ferm Conservatief beleid gaan voeren.

Dit betekent in haar ogen een nog harder immigratiebeleid, belastingverlagingen en veel meer tegenwicht aan ‘woke’. Volgens haar komt de premier te veel over als een technocratische manager en te weinig als een sterke, charismatische leider. Dat heeft Sunak gemeen met zijn rivaal Starmer, niet bepaald een Tony Blair 2.0. Geen van de twee grote partijen weet de Engelse kiezer momenteel te betoveren. Maar waar het ‘merk’ Labour een gematigd-positieve indruk maakt, is het imago van de Conservatieven ernstig beschadigd.

Interne twisten

De partij is sinds 2010 aan de macht, eerst vijf jaar samen met de Liberaal-Democraten en daarna alleen, en heeft weinig weten te bereiken. Sterker, het idee leeft dat de Conservatieven al die jaren vooral met zichzelf bezig zijn geweest. Zeker sinds Brexit is de partij het toneel van interne twisten. Daar komen talrijke schandalen bij, variërend van seks tot corruptie, waardoor Kamerleden vertrekken. De tussentijdse verkiezingen die daardoor telkens weer nodig zijn, zoals afgelopen week in Blackpool, vormen een neerwaartse spiraal.

Met dat beschadigde imago van zijn partij in het achterhoofd heeft Baron Houchen in het noordoosten van Engeland, een kleinere versie van de Europoort, campagne gevoerd als een soort onafhankelijke kandidaat. Onder zijn burgemeesterschap is de afgelopen zeven jaar veel geïnvesteerd in zijn regio, mede dankzij geld van de centrale overheid. Waar de Conservatieven in Westminster jarenlang van alles hebben beloofd, is er in het verre noordoosten gewerkt. De onuitgesproken boodschap aan Sunak luidt: geen woorden maar daden. Of er nog genoeg tijd is voor de premier en zijn dolende partij om het tij te keren, valt te betwijfelen.