Onderhandelingen nieuw kabinet na lange dag klaar, zaterdag verder

Dit blog is gesloten

Lees verder over de formatie in ons nieuwe blog.

Onderhandelingen nieuw kabinet na lange dag klaar, zaterdag verder

De onderhandelaars over een nieuw kabinet gaat zaterdagmorgen verder met hun gesprekken. Of de partijen er dan wel uitkomen, is volgens BBB-leider Caroline van der Plas geen zekerheid. Volgens persbureau ANP wilde ze echter niet zeggen waar de obstakels lagen. PVV-leider Geert Wilders en Dilan Yeşilgöz van de VVD gaven geen commentaar na afloop.

NSC-leider Pieter Omtzigt deed dat wel. Hij gaf aan nog steeds vertrouwen te hebben. Volgens hem is er vrijdag over de wooncrisis en financiën gepraat. Volgens informateur Elbert Dijkgraaf is dat laatste thema nog steeds een pijnpunt in de onderhandelingen.

Dijkgraaf en zijn co-informateur Richard van Zwol gaven aan dat er sowieso tot woensdag 15 mei gesproken zal worden, mede omdat de partijleiders een akkoord nog moeten overleggen met hun fractie. Ze gaven ook aan dat hun opdracht er op 15 mei hoe dan ook opzit.

Omtzigt na nieuwe onderhandelingsdag: ‘Forse verschillen van mening’ over ‘meerdere thema’s’

Het is PVV, VVD, NSC en BBB nog niet gelukt om tot een coalitieakkoord te komen, omdat er „forse verschillen van mening zijn” aan de formatietafel „over meerdere thema’s”. Dat zei NSC-leider Pieter Omtzigt woensdagavond na een ruim tien uur durende onderhandelingsdag in de Tweede Kamer. Waar de meningsverschillen precies over gaan, wilde Omtzigt niet zeggen. Hij zei „vermoeid” te zijn „na een paar lange dagen onderhandelen”.

Lees ook Kaasstengels en uren wachten bij de sluis: in deze fase van de formatie kan alles belangrijk blijken

Eerder op de ochtend had BBB-leider Caroline van der Plas nog gezegd dat ze „hoopte er vandaag nog wel uit te komen”. Omtzigt zei na de gesprekken, zonder Van der Plas bij naam te noemen: „Er waren collega’s die vanmorgen optimistisch naar binnen liepen en zeiden dat er vandaag een akkoord zou zijn.” Hij noemde „het voorbarig om te zeggen dat je de wedstrijd wint voordat de negentig minuten voorbij zijn.”

Van der Plas stond ’s avonds de pers samen met PVV-fractievoorzitter Geert Wilders te woord. Het contrast met Omtzigt was groot, de twee giechelden veel. Hoewel van het optimisme dat in de ochtend had geklonken niet veel meer over was. „We zijn er nog niet”, zei ook PVV-fractievoorzitter Geert Wilders.

De formatie is in de eindfase beland, uiterlijk volgende week woensdag moeten informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf hun eindverslag inleveren. Op de vraag of de formatie nog kan mislukken, zei Dijkgraaf woensdagavond „zeker”. Dijkgraaf: „Je kan niet zeggen dat het vastloopt, maar er zijn lastige hobbels die we moeten nemen waarvan moet blijken of we ze kúnnen nemen.”

De informateurs leken het belangrijk te vinden om te benadrukken dat niet alleen NSC het moeilijk heeft aan de formatietafel. „Ik denk dat het voor alle vier spannend is”, aldus Van Zwol. Toch lijken de twee optimistisch over de uitkomst. „Als je zo lang zo intensief met elkaar bezig bent, dan had je eerder de stekker eruit kunnen trekken”, zei Dijkgraaf. „Die momenten zijn er genoeg geweest. Maar de wil is er.”

Vrijdag worden de gesprekken hervat.

‘De tijd dringt’, zeggen informateurs na langste formatiedag

De vier formerende partijen moeten de komende dagen nog meerdere belangrijke knopen doorhakken. Dat er volgende week een akkoord ligt tussen PVV, VVD, NSC en BBB is „geen zekerheid”, zei informateur Richard van Zwol dinsdagavond rond kwart voor tien, aan het eind van de langste onderhandeldag van deze formatieronde. „De tijd dringt.”

Van Zwol en mede-informateur Elbert Dijkgraaf komen uiterlijk woensdag 15 mei met hun advies. Ook als de partijen dan geen overeenstemming hebben bereikt, zo herhaalden ze bij de poortjes van het formatiegebied in de Tweede Kamer, stoppen zij met hun werk als informateur.

Welke thema’s de inzet van de voornaamste discussies zijn, wilden de informateurs niet zeggen. Wel maakten ze duidelijk dat over het premierschap nog geen beslissing is genomen. Die keuze wordt pas gemaakt nadat een inhoudelijk akkoord is bereikt.

Woensdagochtend praten de partijen verder, vermoedelijk tot laat in de avond. Dan wordt ook de agenda voor de laatste onderhandeldagen bepaald. Op donderdag (Hemelvaart) wordt zeer waarschijnlijk niet vergaderd, maar de informateurs houden er rekening mee dat de onderhandelingen wel tot in het weekend of tot aan begin volgende week doorgaan.

Wilders, Yesilgöz en Van der Plas positief na lange onderhandelingsdag; premier wordt vóór 15 mei uitgekozen

De partijleiders van de formerende partijen hebben maandag zo’n tien uur vergaderd, langer dan de afgelopen formatieronde gebruikelijk was. Volgens PVV-leider Geert Wilders hebben de onderhandelaars „meters gemaakt” tijdens de gesprekken: „We zijn er nog niet, maar we hebben nog een paar dagen de tijd.” Uiterlijk 15 mei moeten de informateurs hun rapport presenteren aan de Tweede Kamer.

Tegen die tijd moeten de partijen ook een toekomstige premier hebben uitgekozen, aldus informateur Dijkgraaf na afloop van de gesprekken. Over een verdeling van de ministersposten is volgens hem niet gesproken. Dijkgraaf zei verder: „Je gaat naar een eindfase toe en de discussies worden scherper, maar er is pas een akkoord als er een akkoord is”. Volgens Dijkgraaf zijn het financiële plaatje, asiel, wonen en landbouw besproken, maar zijn er geen deelakkoorden bereikt. Volgens Dijkgraaf is er dan ook „geen garantie” dat er daadwerkelijk een akkoord komt. Er liggen „genoeg blokkades op tafel”, aldus Dijkgraaf.

Wilders wilde niet zeggen welke concessies hij heeft gedaan tijdens de gesprekken: „Ik ga niet zeggen waar we wel of niet overheen stappen, maar wel dat het zal moeten gebeuren om tot een akkoord te komen.” BBB-leider Caroline van der Plas laat weten dat zij een positief gevoel heeft over de onderhandelingen: „We hebben goed gesproken.” Op de vraag of de naderende deadline zorgt dat de partijen meer druk voelen, antwoordde ze: „Ik heb altijd gezegd; wat mij betreft gaan we snel een kabinet formeren […]. Dat is niet helemaal gelukt en ik snap het onbegrip daarover bij burgers, maar we zijn op de goede weg.” VVD-leider Dilan Yesilgöz wilde alleen kwijt dat de gesprekken goed verlopen. NSC-leider Pieter Omtzigt stond de pers überhaupt niet te woord.

CPB-doorrekening ‘zeer nuttig’
De afgelopen week heeft het Centraal Planbureau (CPB) de plannen van de formerende partijen doorgerekend. Informateur, Richard van Zwol, vertelde bij uitloop dat de berekeningen „zeer nuttig” zijn geweest, omdat de „mogelijke maatregelen” daardoor enigszins „geordend” werden. Wat voor conclusies het CPB trok over de plannen die tijdens de formatie zijn opgesteld, is onduidelijk.

Wilders werd eerder op maandag in verlegenheid gebracht toen zijn adjudant Gidi Markuszower met een A4’tje met aantekeningen uit de formatiegesprekken naar buiten kwam lopen. Wilders zei daarover dat Markuszower het document beslist per ongeluk had getoond, en dat het „nooit had mogen gebeuren”. Volgens de PVV-leider is het vertrouwen tussen de onderhandelende partijen niet geschaad doordat Markuszower de vertrouwelijke informatie naar buiten bracht. Daar sloot ook Van der Plas zich bij aan: „Dat kan gebeuren, niet te veel ophef over maken denk ik.”

Met medewerking van Lamyae Aharouay.

OM: uitspraak GroenLinks-PvdA-leider Timmermans over Wilders niet strafbaar

De publieke belofte die GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans eind april op een partijcongres deed om Geert Wilders koste wat het kost van de macht te houden, is niet strafbaar. Dat heeft het Openbaar Ministerie bepaald, laat het maandag in een verklaring weten. Eerder had de PVV-leider aangifte gedaan omdat hij vond dat Timmermans opriep tot geweld.

Tijdens het GroenLinks-PvdA-congres in Apeldoorn zei Timmermans: „Mensen, onze taak is helder. Wij zullen niets nalaten om te voorkomen dat Wilders in dit land aan de macht komt.”

In een reactie beriep Wilders zich op een wetsartikel uit het wetboek van strafrecht dat opruiing tot „gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag” strafbaar stelt. Timmermans ontkende de PVV-claim onmiddellijk en benadrukte dat hij zich alleen van parlementaire middelen bedient. Het OM gaat nu mee in die redenering en geeft maandag aan dat „zijn uitspraak en de context van die speech” duidelijk maakten dat Timmermans doelde op politieke middelen.

PVV’er toont concept-akkoord: lastenverlichting en ‘strengste toelatingsregime voor asiel’

PVV, VVD, NSC en BBB willen „het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket” voor migratie. Ook mikken de vier formerende partijen op lastenverlichting, voor middeninkomens, werkenden en „mensen in de knel”.

Dat staat in een document waarmee PVV-Kamerlid Gidi Markuszower maandagochtend bij het betreden van het formatiegebied in de Tweede Kamer werd gefotografeerd door persfotograaf Dirk Hol. Daar zijn de vier formerende partijen vanaf maandag bijeen voor de laatste volledige formatieweek. Woensdag 15 mei moet duidelijk zijn of ze eruit zijn.

Met de gefotografeerde pagina lijken de vier formerende partijen alvast enkele belangrijke ingrediënten van het coalitieakkoord prijs te geven. Het gaat om de eerste pagina van een ‘hoofdlijnenakkoord 2024-2028’, met als ondertitel: ‘Bouwstenen voor doorbraken’, gedateerd op afgelopen donderdag, 2 mei.

Het is onduidelijk of het document de inzet van de PVV betreft, of dat het een gezamenlijke tekst is. Op het gefotografeerde document staat een groot watermerk met daarop ‘PVV’. De vier partijen, zo staat in de eerste zin, „willen een kabinet steunen dat alle mensen in Nederland houvast en hoop geeft. Niet alles is in één keer op te lossen, maar Nederland wacht op doorbraken”.

Uit de volgorde van onderwerpen van het akkoord valt af te leiden dat de onderwerpen die de partijleiders de afgelopen weken steeds weer herhaalden voor en na hun gesprekken met de informateurs ook de basis vormen van het akkoord. ‘Bestaanszekerheid en koopkracht’ worden als eerst genoemd. Daarna volgen: grip op migratie, wonen en volkshuisvesting, infrastructuur en openbaar vervoer. Het laatste leesbare hoofdpunt is „een goede toekomst voor landbouw en visserij”.

Lastenverlichting
Als eerste concrete invulling van die beloften noemen de vier partijen „lastenverlichting vanaf 2025 vanaf PM [pro memorie, oftewel: nog te bepalen] miljard, gericht op werkenden met middeninkomens en voor mensen in de knel”. Dat is een opvallende belofte, gezien de waarschuwingen van ambtenaren in campagnetijd dat er weinig financiële ruimte is.

Geen van de partijen sprak zich in campagnetijd uit voor het zwaarder belasten van hogere inkomens. Mogelijk kiezen de formerende partijen er dan ook voor elders fors te bezuinigen, zoals bij de publieke omroep, de cultuursector of op ontwikkelingssamenwerking.

Het is niet voor het eerst dat details uit de formatie via een foto op straat komen te leggen. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 legde fotograaf Bart Maat de formatienotulen vast van verkenner Kajsa Ollongren, waaruit bleek dat over Kamerlid Pieter Omtzigt gesproken was.

Dat leidde tot een grote vertrouwenscrisis in de Tweede Kamer. Zo’n scenario lijkt nu onwaarschijnlijk: voor geen van de vier partijen staat iets pijnlijks in de tekst.

Formatiegesprekken hervat, slotweek van start

Na een pauze van anderhalve week worden de formatiegesprekken maandag hervat. De partijleiders van de PVV, VVD, NSC en BBB komen maandag bijeen. Het belooft een cruciale week te worden, informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf noemen het de „finaleweek”: woensdag 15 mei moeten de hoofdlijnen van een akkoord op tafel liggen.

Er was een korte onderbreking ingelast zodat het Centraal Planbureau varianten van besproken maatregelen kon doorrekenen. Informateur Richard van Zwol zei eind april dat de week vanaf maandag 6 mei een „belangrijke” week zou worden, waarin „knopen moeten worden doorgehakt”. Daarmee doelt hij onder meer op de „financiële puzzel”.

Lees ook: CPB kan met z’n doorrekeningen de formatie maken of breken

Welkom in dit blog

In dit blog volgt NRC de laatste ontwikkelingen van de formatie. Ons vorige blog kun je hier teruglezen.