Oplichters maakten nepwebsite voor tickets Van Gogh Museum: ‘Normaal hoef je geen creditcardgegevens in te vullen’

Jessie (36) wilde écht graag naar de Matthew Wong-tentoonstelling in het Van Gogh Museum, en dacht: voor een doordeweekse dag, volgende week, ben ik nog wel op tijd. Maar niets bleek minder waar, toen ze medio april keek: alle tijdsloten waren volgeboekt.

Maar hierna belandde zij via Google op een Engelstalige pagina, die er exact hetzelfde uitzag als die van het museum. Op die pagina waren nog tickets beschikbaar. “Ik had het idee dat ik het systeem had gehackt,” zegt Jessie. “En ik dacht: misschien houden ze wat kaartjes voor toeristen achter de hand.”

Dus kocht ze twee kaarten voor Museumkaarthouders. Ze hoefde niets af te rekenen, maar moest wel haar creditcardgegevens invoeren.

Kaarten van zeven jaar geleden

Bij Ria Jaarsma (85), die op dezelfde pagina terecht was gekomen omdat deze bovenaan de Google-zoekresultaten stond, wekte dat al enig argwaan op. Zij is ook Museumkaarthouder. “Normaal hoef je dan geen creditcardgegevens in te vullen. Maar ik wilde er zo graag heen: vooruit dan maar, dacht ik.”

Jaarsma besloot later die middag toch eens op de site van het Van Gogh Museum te kijken, en zag toen op de échte website dat er helemaal geen kaarten meer beschikbaar waren. “Foute boel, dacht ik, maar ik heb er verder niet meer over nagedacht.”

Op de onlinekaarten die Jessie kon downloaden voor in haar Apple Wallet, stond bovendien een datum van zeven jaar geleden: 28 april 2017.

Ria Jaarsma en Jessie (die niet met achternaam in de krant wil) kregen na hun ‘aankoop’ bericht van de bank: hun creditcards waren geblokkeerd, omdat ze slachtoffer waren geworden van oplichting. Ze bleken niet op de site van het Van Gogh Museum te zijn geweest, maar op de site vangoghshop.pro. Wie op die site terechtkwam, trof een exacte kopie aan van de officiële ticketverkooppagina van het Van Gogh.

Bovenaan Google

Ze zijn niet de enigen. Er zijn zeker vijftig meldingen binnengekomen bij het Van Gogh Museum, van zowel gedupeerden als mensen die de site voorbij zagen komen en het niet vertrouwden. “Elke melding hebben we aan de politie doorgegeven,” zegt woordvoerder Gideon Querido van Frank, “maar ook aan Google.” Ook heeft het museum op de website de oproep gezet: koop kaartjes uitsluitend via de echte website (vangoghmuseum.nl).

De nepsite, die voor het eerst begin april opdook, is intussen uit de lucht. Querido van Frank zegt dat dit de eerste keer is dat het Van Gogh Museum te maken heeft met zo’n oplichterswebsite. “Al zou het bij één melding zijn gebleven, je schrikt je toch een hoedje.”

Het museum heeft direct contact opgenomen met de Museumvereniging. Een woordvoerder daarvan zegt dat voor zover bekend het Van Gogh Museum het enige museum is dat last heeft ondervonden van deze vorm van oplichting.

Het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum zeggen desgevraagd ook geen last hiervan te hebben gehad. Het Anne Frank Huis kampt wel met malafide kaartverkoop door bedrijven die ‘heel veel kaartjes’ opkopen en voor hoge prijzen doorverkopen, zegt woordvoerder Annemarie Bekker, maar deze specifieke situatie kennen zij niet.

Een geldspoor volgen

Volgens universitair docent strafrecht Jan-Jaap Oerlemans (Universiteit Leiden) gaat het hier om de meest voorkomende vorm van internetoplichting, namelijk aan- en verkoopfraude. Het Centraal Bureau voor de Statistiek becijferde dat vorig jaar 8 procent van de bevolking slachtoffer hiervan is geworden: goed voor zo’n 1,4 miljoen mensen.

“Het komt zoveel voor,” zegt Oerlemans, “dat het niet gek is dat nu ook het Van Gogh daarmee te maken krijgt.”

Achterhalen wie er achter deze website zit, kan lastig zijn, zegt Oerlemans. “Als de oplichter zich heeft geregistreerd met nepgegevens, wordt het lastig. Maar je hebt hier een geldspoor, omdat de oplichter om creditcardgegevens vraagt. Als de oplichter die dan gebruikt, kan de bank misschien meer te weten komen.”

Zowel Jessie als Ria Jaarsma is klant bij bij ABN Amro. Peter Hermsen van International Card Services (ICS), dat creditcardtransacties van ABN Amro beheert, zegt continu bezig te zijn met het opsporen van fraude. “Dagelijks scherpen we onze detectie- en preventiesystemen aan en verbeteren we die.”

Hij zegt dat de fraudeafdeling van ICS intensief onderzoek doet naar strafbare feiten die met creditcardgegevens worden gepleegd. Vaak doet ICS ook aangifte. “Zodra we kennis hebben van een frauduleuze site waar kaartgegevens van ICS-kaarthouders worden misbruikt, zullen wij zo snel mogelijk deze site offline laten halen.”

Het kan ongemakkelijk zijn dat banken altijd meekijken omdat ze het betalingsverkeer continu monitoren, zegt lector cyberveiligheid Wouter Stol (NHL Stenden in Leeuwarden). “Maar als je slachtoffer bent van dit soort fraude, en de bank belt je op dat ze schade hebben voorkomen, dan ben je daar toch blij mee.”

Volgens Oerlemans komen er zoveel meldingen van dit soort fraude bij de politie binnen, dat deze niet in alle gevallen een onderzoek kan instellen. “De politie maakt vaak een cluster van aangiftes, als die wijzen op grootschalige oplichting.”

Wantrouwen zaaien

En dat loont, ziet ook Wouter Stol. “Van oudsher denkt de politie: we willen een boef vangen en die voor de rechter brengen. Maar het kan ook lonen om marktplaatsen te verstoren waar criminelen hun software vandaan halen, of wantrouwen te zaaien tussen criminelen onderling.”

Daarom wijst hij erop: doe wél aangifte. “Een aangifte is geen garantie dat er vijf rechercheurs op je zaak gaan zitten. Maar omgekeerd: als je geen aangifte doet, komt de politie nooit verder.”

Hij zegt dat het Van Gogh Museum niet veel anders kan doen dan toekomstige bezoekers waarschuwen. “Je wilt dat mensen voortdurend alert zijn als ze wat kopen op het internet, zodat ze weten dat het mis kan gaan.”

Over de auteur: algemeen verslaggever Tahrim Ramdjan schrijft sinds 2019 voor Het Parool, onder meer over alledaags nieuws, recht, jongeren, discriminatie en stadsdeel Zuidoost. Tips zijn welkom op t.ramdjan@parool.nl.