Scherpe daling aantal leerlingen, lerarentekort blijft groot
Het aantal leerlingen op de basisschool en middelbare school krimpt harder dan gedacht. Maar er studeren ook minder leraren af.
Het aantal leerlingen en studenten in het onderwijs is in 2023 harder gedaald dan verwacht. Het ministerie van onderwijs verwacht dat die daling de komende jaren doorzet, zo blijkt uit een nieuwe prognose die onlangs verscheen. Wat betekent dat voor het lerarentekort? Waarschuwing: die vraag is eenvoudiger te stellen dan te beantwoorden.
Allereerst de korte termijn. Sinds 2000 worden in Nederland steeds minder kinderen geboren. Minder geboorten nu, betekent over vier jaar: minder kleuters. De rekenmeesters van het ministerie hadden verwacht dat dat effect de komende jaren deels zou worden gecompenseerd door een hogere instroom van kinderen van migranten, onder andere uit Oekraïne. Die instroom blijkt kleiner dan gedacht, en het aantal geboorten in Nederland is bovendien ook nog wat lager, zo blijkt uit een raming die vorige maand verscheen.
Eerder werd verwacht dat het leerlingaantal op de basisschool over twee jaar weer zou gaan stijgen, maar het ministerie vindt het nu waarschijnlijker dat dat pas vanaf 2032 gebeurt, en minder hard dan eerder gedacht. Ook in het voortgezet onderwijs houdt de daling van het aantal leerlingen langer aan.
Mogelijk meer dan 10.000 leraren te weinig over tien jaar
Op dit moment komt het basisonderwijs 5400 leraren tekort (gerekend in voltijdbanen), zo blijkt uit de laatste analyse van de onderwijsarbeidsmarkt door het ministerie. Dat tekort zou dalen tot mogelijk 3500 in 2027, en daarna weer oplopen tot naar schatting meer dan 7000 over tien jaar. Het lerarentekort in het voortgezet onderwijs is nu 2500 en zou groeien tot 3500 voltijdsbanen over tien jaar.
In deze prognose uit december zijn de nieuwe leerlingaantallen nog niet meegenomen. Nu die sterker dalen, neemt het lerarentekort in het basisonderwijs de eerstvolgende jaren mogelijk nog verder af, en groeit het tekort in het voortgezet onderwijs minder hard.
Ook minder pabostudenten dan verwacht
Het slechte nieuws: ook het aantal studenten aan de hogescholen en universiteiten daalt harder dan eerder voorspeld. Die daling treft ook de lerarenopleidingen. Vorig jaar volgden 19.400 studenten een voltijdsopleiding tot leraar basisonderwijs, en 19.100 tot leraar voortgezet onderwijs (samen 1000 minder dan gehoopt). De komende tien jaar dalen die studentenaantallen met nog een paar duizend, zo is nu de verwachting.
Het betekent dat er op de langere termijn minder jonge leraren bijkomen dan waarop was gerekend. Een zilveren randje: het aantal zij-instromers in het onderwijs (uit andere sectoren) stijgt wel.
Vooral aan de randen van het land minder leerlingen
Bovendien daalt het aantal leerlingen niet gelijkmatig in het hele land. Vooral in het midden en westen van het land komen er waarschijnlijk leerlingen bij: en dat zijn juist de plekken waar het lerarentekort nu al het grootst is (vooral in Almere, Den Haag en Amsterdam). Dat leerlingenaantallen elders dalen, betekent niet dat leraren verhuizen naar de plekken waar ze harder nodig zijn.
Nog een kanttekening: stel dat het aantal leerlingen in het basisonderwijs met 3 procent daalt tot 2030 (zoals nu voorzien). Dat betekent niet dat scholen klassen kunnen opheffen en dan ook samen 3 procent minder leraren nodig hebben.
Kortom: de daling van het aantal leerlingen biedt mogelijk enige verlichting, vooral op korte termijn. Maar het is maar één van de factoren in de complexe cocktail van het lerarentekort.
Lees ook:
Lerarentekort in Almere stijgt tot 24 procent
Steeds vaker hebben kinderen op de basisschool geen bevoegde leraar voor de klas. In Almere, Den Haag en Rotterdam is het lerarentekort het grootst.
Het aantal leerlingen daalt. Waarom het lerarentekort dan niet?
Gebrek aan leraren is in Nederland een structureel probleem. Biedt het dalende aantal leerlingen uitkomst? Lees hier een eerdere analyse van Joost van Egmond.