Formatie gaat spannende laatste week in

Maandag komen partijleiders Wilders, Yesilgöz, Omtzigt en Van der Plas voor het eerst sinds Koningsdag weer bijeen. Het is volgens informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf vanaf nu aan de vier om keuzes te maken over een coalitieakkoord op hoofdlijnen. Alle informatie en opties hebben zij in de afgelopen weken verzameld en de deadline van 15 mei nadert.

De wil om eruit te komen is er volgens betrokkenen nog steeds. Het komt er nu op aan of partijen ook ongemakkelijke keuzes en compromissen kunnen sluiten, terwijl er aardig wat chagrijn tussen partijen is. Zo was er afgesproken dat partijen zich in de media rustig zouden houden, en geen informatie naar buiten zouden brengen over de formatie. Maar dat is niet goed gelukt.

Eerst werd er via Nieuwsuur gelekt dat partijen een ‘asielcrisis’ zouden willen uitroepen, om de komst van asielzoekers tijdelijk onmogelijk te maken. Dat is een vergaande maatregel waarmee aan de wens van PVV-leider Geert Wilders tegemoetgekomen wordt.

Wilders dreigt met nieuwe verkiezingen

Of het uitspreken van een ‘asielcrisis’ wel voldoet aan de afspraak dat partijen de grenzen van de rechtsstaat niet opzoeken, daarover zijn twijfels. Wilders voert ondertussen de druk op. Op socialemediaplatform X dreigt hij al met verkiezingen. ‘Wij zijn met 2,5 miljoen mensen, die genoeg hebben van de niet aflatende, Nederland ontwrichtende asielinstroom. Die strengere maatregelen zullen er komen. Bij voorkeur nu en niet na nieuwe verkiezingen.’

Vorige week werd er opnieuw gelekt, via EW magazine, over de pensioenwet. Terwijl PVV en BBB tijdens de verkiezingen beloofden deze pensioenwet in te trekken, zouden ze dat plan nu hebben opgegeven. Daarmee staat NSC alleen in haar wens om nog wijzigingen in de pensioenwet aan te brengen. NSC wil een referendum onder deelnemers over het nieuwe pensioenstelsel, maar dat vinden pensioenfondsen onwerkbaar.

EW magazine zegt te beschikken over e-mails van de belangorganisatie van pensioenfondsen, de Pensioenfederatie. Die biedt in ruil voor het opgeven van het verzet tegen de pensioenwet aan om de komende jaren zo’n 25 miljard euro te investeren in woningbouw en infrastructuur. Dit geld kunnen de formerende partijen goed gebruiken. PVV en BBB ontkennen zich ‘in de luren’ te hebben laten leggen door de Pensioenfederatie, met het argument dat er nog helemaal ‘niets’ is besloten.

Alternatieven zijn niet aanlokkelijk

Deze knoop over het pensioenstelsel moet komende week worden doorgehakt, net als over die andere grote thema’s, zoals asiel, landbouw, zorg, woningbouw of de energietransitie. De verschillen zijn groot. En alle plannen moeten ook nog zorgen voor economische groei en behoud van koopkracht en werkgelegenheid. Die rekensom heeft het Centraal Planbureau (CPB) inmiddels gemaakt en ligt ook op tafel.

De druk op de formatie wordt opgevoerd, niet alleen door het flirten met nieuwe verkiezingen. Wilders voelt zich sterk door recente peilingen, maar VVD, NSC en BBB zien verkiezingen niet zitten. Er is aan de andere kant ook druk van GroenLinks-PvdA, die als tweede partij dreigt een centrum-links kabinet te gaan formeren. Dat vinden de partijen evenmin aanlokkelijk. De afkeer van deze alternatieven kan weleens de belangrijkste drijfveer worden om een rechts coalitieakkoord te sluiten, zelfs al zou dat ten koste van de inhoud gaan.

Luister ook

Wat blijft er over van de publieke omroep?

Lees ook:

Onder leiding van Wilders zoekt de formatie de grens op over asiel

Er liggen omstreden voorstellen over asiel op de formatietafel. De partijen praten over een andere kijk op wettelijke kaders: juridisch advies is niet bij voorbaat leidend.