Israël sluit lokale kantoren Al Jazeera, nieuwszender noemt besluit een ‘misdaad’

Op de deur van een tot Al Jazeera-kantoor omgebouwde hotelkamer in Oost-Jeruzalem hangt een A4’tje. Het is een officiële mededeling in het Hebreeuws van de Israëlische minister van Communicatie Shlomo Karhi, die schrijft dat Al Jazeera een bedreiging vormt voor de staatsveiligheid en zal worden gesloten. Even daarvoor is de Israëlische politie het hotel, waar veel journalisten verblijven, binnengevallen. De apparatuur van Al Jazeera is geconfisqueerd.

In de hotelkamer had Al Jazeera de afgelopen maanden een geïmproviseerd kantoor ingericht. Nu moet de internationale nieuwszender al zijn activiteiten in Israël stopzetten. „De regering onder mijn leiding heeft unaniem besloten: de opruiende zender Al Jazeera wordt gesloten in Israël”, schreef de Israëlische premier Benjamin Netanyahu zondag op X.

Het in Qatar gevestigde Al Jazeera schreef zondag in een reactie dat het de sluiting „krachtig veroordeelt” en noemde het een „misdaad die de mensenrechten en het basisrecht op toegang tot informatie schendt”. De sluiting van de lokale kantoren zal vooral effect hebben op de verslaggeving van de zender in Israël en Oost-Jeruzalem, niet op die in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever, meldde een correspondent voor de Arabischtalige zender.

‘Al Jazeera-wet’

Begin april werd in Israël een wet aangenomen, al snel de „Al Jazeera-wet” genoemd, die het mogelijk maakt de kantoren van buitenlandse nieuwszenders te sluiten, hun apparatuur in beslag te nemen en websites te blokkeren indien zij een „bedreiging” vormen voor de „staatsveiligheid”. De wet is van tijdelijke aard en bepaalt dat de kantoren van nieuwszenders voor een periode van 45 dagen gesloten kunnen worden. Die periode kan verlengd worden tot eind juli, of totdat Israël de oorlog in Gaza beëindigt.

Al Jazeera is een toonaangevende internationale nieuwszender met een Arabisch- en Engelstalige editie en meer dan zeventig kantoren wereldwijd. Het ontvangt financiering van de Qatarese regering, maar zegt onafhankelijk te opereren. Sinds oktober doet de zender kritisch verslag van de oorlog in Gaza. Israëlische politici schilderen de zender af als verlengstuk van Hamas. Verschillende Hamas-leiders verblijven in Qatar, dat een bemiddelende rol speelt bij de onderhandelingen tussen Hamas en Israël.

Minister Karhi was de initiatiefnemer van de wet. Meteen na de goedkeuring kondigde hij aan deze zo snel mogelijk te willen toepassen op Al Jazeera. Karhi schreef zondag op X dat het besluit direct van kracht is.

Gevolgen voor onderhandelingen

Afgelopen donderdag zou er door het Israëlische kabinet gestemd worden over het sluiten van Al Jazeera, maar die stemming werd uitgesteld. Volgens Israëlische media had dit te maken met de indirecte, door Qatar en Egypte bemiddelde onderhandelingen tussen Israël en Hamas over een staakt-het-vuren en een nieuwe gevangenenruil. Volgens de Israëlische nieuwswebsite Ynet kwam het verzoek tot uitstel van de Mossad en Shin Bet, respectievelijk de buitenlandse en de binnenlandse veiligheidsdienst van Israël. Zij vreesden voor de gevolgen voor de onderhandelingen.

Netanyahu beschuldigde Al Jazeera in april, nadat de wet was aangenomen, van het bedreigen van Israëls veiligheid, deelname aan de aanval op 7 oktober en opruiing tegen Israëlische soldaten. In een officiële reactie noemde Al Jazeera de aantijgingen „valse beschuldigingen” en „opruiing” en schreef de zender over „systematische aanvallen” op de zender. „De beschuldigingen zullen ons niet weerhouden van onze gedurfde en professionele verslaggeving”, aldus de nieuwszender.

Wael Al-Dahouh (midden), redactiechef van Al Jazeera in Gaza, en andere Palestijnen rouwen op 7 januari In Rafah bij de begrafenis van zijn zoon Hamza Wael Dahdouh, een journalist van de nieuwszender die werd gedood bij een Israëlische luchtaanval op de Gazastrook.

Het Committee to Protect Journalists (CPJ), een Amerikaanse non-profitorganisatie die zich inzet voor persvrijheid, noemde de wet een „aanzienlijke bedreiging voor internationale media”, die bijdraagt aan „zelfcensuur” en „vijandigheid richting de pers”. Het Israëlische Government Press Office, verantwoordelijk voor persaccreditaties, wilde geen commentaar geven op de wetgeving.

Al jarenlang is er door Israëlische politici geopperd dat Al Jazeera het werken in Israël onmogelijk gemaakt moest worden. Premier Netanyahu liep daarbij voorop. In juli 2017, toen er gewelddadige confrontaties waren tussen het Israëlische leger en Palestijnen bij de Al-Aqsamoskee, dreigde Netanyahu het bureau van de nieuwszender in Jeruzalem te sluiten omdat die zou oproepen tot geweld.

In mei 2021 bombardeerde Israël de Al Jalaa-toren in Gaza-Stad, waar Al Jazeera en The Associated Press gehuisvest waren. In 2022 werd Al Jazeera-journalist Shireen Abu Akleh doodgeschoten door een Israëlische soldaat op de bezette Westelijke Jordaanoever.

Lees ook Al Jazeera wil gerechtigheid voor doodgeschoten Palestijnse correspondent en stapt naar Strafhof

Persvrijheid in Israël

Hoewel Al Jazeera al jaren onder vuur ligt in Israël, worden ook andere media onderworpen aan beperkingen en censuur. Ook Israëlische media worden bekritiseerd door communicatieminister Shlomo Karhi. In november vorig jaar noemde Karhi de Israëlische krant Haaretz „een spreekbuis van Israëls vijanden” en dreigde hij alle staatsabonnementen op te zeggen en de krant te verbieden om mededelingen van de regering te publiceren.

Onlangs publiceerde Reporters Without Borders (RSF) de jaarlijkse ranglijst van persvrijheid wereldwijd. Hierin daalde Israël, op een totaal van 180 landen, van de 97ste naar de 101ste plaats. Sinds het aantreden van de ultrarechtse Israëlische regering eind 2022 en de oorlog in Gaza is er in Israël een toename van desinformatiecampagnes en onderdrukkende wetgeving, schrijft de organisatie. 

In 2023 werd in Israël een wijziging van de antiterrorismewet doorgevoerd, waardoor personen die „consequent en systematisch terroristische publicaties consumeren” of die een „directe oproep tot terroristische daden” publiceren, kunnen worden vervolgd. Ook zijn buitenlandse nieuwsorganisaties die gevestigd zijn in Israël onderhevig aan de militaire censor. In een memo van de censor, gepubliceerd door de nieuwswebsite The Intercept, worden acht onderwerpen aangaande de oorlog genoemd waarover niet mag worden gerapporteerd, zoals informatie over de activiteiten van het leger in Gaza of foto’s waarmee troepen geïdentificeerd kunnen worden.

Gaza-verslaggeving

Sinds het begin van Israëls offensief in Gaza laat Israël geen internationale pers toe, behalve een beperkt aantal journalisten die onder de hoede van het Israëlische leger staan. Palestijnse journalisten spelen een fundamentele rol in de internationale nieuwsgaring. Al Jazeera is een van de weinige internationale media die consequent verslag doen vanuit Gaza.

Verschillende journalisten van Al Jazeera zijn de afgelopen maanden in Gaza gedood door Israëlische luchtaanvallen, onder wie Hamza Dahdouh, de zoon van bureauchef in Gaza Wael Dahdouh, en cameraman Samer Abu Daqqa, die doodbloedde omdat ambulances hem niet op tijd konden bereiken.

De weigering om internationale pers toe te laten in Gaza is onderdeel van een groeiend „regime van censuur” in Israël, merkte CPJ-directrice Jodi Ginsberg op in een recent opiniestuk in The New York Times. „Israël verdedigt zichzelf als een democratie en een bastion van persvrijheid in de regio. Zijn acties vertellen een heel ander verhaal.”

Lees ook Zij kunnen de catastrofe niet meer laten zien: dit zijn de 103 gedode journalisten in Gaza