‘Niet herdenken van Indië-militairen op 4 mei is een schoffering’
De stelling dat we moeten stoppen met het herdenken van Indië-militairen op 4 mei raakt een open zenuw bij veteranen en nabestaanden. ‘Schandalig, ik heb er geen woorden voor.’
Op 4 mei staat Theo Smolders (94) stil bij zijn gevallen kameraden in Nederlands-Indië. “We zijn acht jongens van ons eskadron verloren. We waren allemaal jonge mannen die niet wisten wat ons te wachten stond. Of het nutteloos is geweest of niet, laat ik in het midden. Feit is dat die jongens zijn gesneuveld voor het vaderland. Dat staat voor mij voorop.”
Smolders is een van de circa vierduizend nog levende Indië-veteranen. Al jaren voelen zij zich miskend. En wellicht nog meer, nu diverse historici en vertegenwoordigers van de Indische gemeenschap zich zaterdag in Trouw keerden tegen het herdenken van Nederlandse militairen die hebben gevochten in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) bij de dodenherdenking. Ze vinden dat ongepast, gezien het bloedige optreden van het Nederlandse koloniale leger tegen de Indonesiërs.
“Absurd”, reageert Hans van Griensven, voorzitter van het Veteranen Platform. “Van beide kanten is op sommige momenten sprake geweest van buitensporig geweld. Dat is niet goed te praten. Maar het uitsluiten van al die omgekomen dienstplichtigen, van wie velen nooit geweld hebben gebruikt, is een schoffering van de nabestaanden.” In de oorlog kwamen aan Nederlandse zijde zo’n zesduizend militairen om het leven.
Te eenzijdig
“Herdenken is voor iedereen”, stelt Peggy Stein, voorzitter van het Indisch Platform 2.0. “Mijn opa is als militair afgeslacht in de oorlog. Hoezo zou ik niet aan hem mogen denken?” Bij de afgelopen Indië-herdenking van 15 augustus op de Dam in Amsterdam had organisator Stein de dochter van de controversiële commandant Raymond Westerling uitgenodigd als spreker. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema liet daarom de herdenking links liggen.
Stein vindt dat er een te eenzijdig verhaal over de oorlog wordt verteld. Indonesische guerrilla’s maakten zich evengoed schuldig aan grof geweld, zegt ze. “Mijn moeder heeft gespietste vrouwen en kinderen gezien. Het klinkt misschien raar, maar voor veel mensen is Westerling een redder geweest.”
Trauma
Indië-veteranen snakken naar erkenning. De suggestie hen uit te sluiten van de dodenherdenking raakt een open zenuw bij Pia van der Molen, dochter van een militair. “Schandalig, ik heb er geen woorden voor. Mijn vader heeft zijn beste vriend naast zich zien sterven. Hij heeft zijn hele leven met een trauma rondgelopen. En dan kan iedereen hem ongestraft een oorlogsmisdadiger noemen?”
Als documentairemaker interviewde ze zo’n honderdvijftig veteranen. Voor het grote onderzoek naar de koloniale oorlog dat twee jaar geleden uitkwam, heeft ze geen goed woord over. “Dat stinkt als een modderpoel. Er is veel te weinig aandacht voor het geweld tegen Indische Nederlanders.”
Van Griensven van het Veteranen Platform vindt dat de historische context van het geweld in Nederlands-Indië wordt vergeten. “Je moet het in zijn tijd zien. De Tweede Wereldoorlog was net achter de rug, mensen hadden een andere kijk op geweld en koloniën dan nu. Een democratisch gekozen regering heeft de militairen naar Indië gestuurd om de Nederlandse belangen te behartigen, zonder goede training en uitrusting. Die dienstplichtigen kun je niet achteraf met moderne opvattingen afschrijven.”
Lees ook:
Onschuldige jongens of oorlogsmisdadigers: kunnen we koloniale soldaten nog wel herdenken op 4 mei?
Is het onkies om met 4 mei ook de Nederlandse soldaten te herdenken die vielen tijdens de koloniale oorlog in Indonesië? De Indische gemeenschap en historici zijn verdeeld.