Herdenkingen in Amsterdam rustig verlopen: ‘Spannend, maar fijn dat het is gelukt’

De Dodenherdenking is in heel Amsterdam rustig verlopen, op enkele kleine ongeregeldheden na. Wel was de opkomst op de meeste plekken laag; zo stonden op de Dam circa vierduizend mensen. Van de aangemelde tienduizend toeschouwers bleef het merendeel dus weg – wellicht door de regen, uit angst voor verstoringen of door de aangescherpte maatregelen.

Rond de Nationale Herdenking zijn vier personen aangehouden omdat ze de orde zouden hebben willen verstoren. Eén demonstrant werd gearresteerd toen hij vlak voor het stiltemoment een spandoek tevoorschijn haalde. Hij wilde protesteren tegen ‘de genocide’ in Oeganda, gaf hij te kennen terwijl hij werd afgevoerd.

Enkele activisten keerden Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) de rug toe bij zijn kranslegging. De actie was vooraf al aangekondigd door een van hen, beroepsactivist Frank van der Linde. Die zei eerder het ‘krankzinnig’ te vinden dat Bosma een krans zou leggen op 4 mei. Volgens Van der Linde ondermijnt de PVV ‘de pijlers van de rechtsstaat en democratie’.

Beladen

Zowel bij de herdenking op het Sierplein als bij de Sloterplas, beide in Nieuw-West, klonk in de verte geschreeuw vlak na achten, zonder dat dat tot veel commotie leidde. Bij de Sloterplas was de opkomst met zo’n tweehonderd aanwezigen beduidend lager dan voorgaande jaren.

Deze editie was beladener dan andere, door de oorlog tussen Israël en Hamas en de spanningen daaromheen die zijn opgelopen in de stad. Om de kans op protestacties te verkleinen, mochten op de Dam geen 20.000 maar 10.000 bezoekers komen. Gegadigden moesten van tevoren een plek reserveren en werden bij aankomst gefouilleerd. Daarbij werden vooral veel paraplu’s ingenomen, al waren die niet overbodig geweest met de flinke buien.

Juist nu

Een paar honderd mensen liepen voorafgaand aan de Nationale Herdenking een stille tocht door de voormalige Joodse buurt, vanaf het stadhuis naar de Dam. Edwin Halvers (59) wilde in eerste instantie, voor het eerst in zeven jaar, niet bij de herdenking aanwezig zijn. Zijn vrouw Helma (58) haalde hem over. “Ik vind dat je door alles wat er nu gebeurt júíst moet gaan,” zegt ze. “Je moet niet zwichten voor angst.”

Kevin Martens (25), die de herdenking op de Dam voor het eerst bijwoonde en zijn ouders meenam, denkt er ook zo over. “Ik ben militair geweest, dus ik vind dit soort dingen altijd heel belangrijk. Ik herdenk iedereen die ik ooit in mijn leven verloren ben.”

Spannend vond hij het wel, zei hij van tevoren: “Het is een beladen jaar, ook ik zie parallellen met wat er nu allemaal in de wereld gebeurt. Maar je kunt deze twee minuten gebruiken om te herdenken wat jij gepast vindt.”

De rustig verlopen herdenking leidt tot ontlading en opluchting. “Het was spannend, die twee minuten,” stellen Dambezoekers Carla Postema en Jos Leseman achteraf. “Maar het was stil en het is fijn dat dat is gelukt. En het lukte ook nog te herdenken.”

Prachtig en respectvol

In het glazen huis op Plein ’40-’45, waar wordt nagepraat, is de sfeer ontspannen. Bij de herdenking daar droeg een tiental ondernemers rood-witte kaffiyehs, traditionele Palestijnse sjaals. Zij legden een krans ‘namens alle oorlogslachtoffers’. “Het was een prachtige, respectvolle herdenking,” zegt een van hen, Abdeslam Belfqih. “We hebben laten zien dat dat op deze manier wel degelijk kan.”

Ook de herdenking bij de Sloterplas verliep rustig. Voorgaande jaren kwamen daar zo’n zevenhonderd mensen op af, nu waren dat er circa tweehonderd. Namens het presidium van de gemeenteraad sprak VVD-raadslid Kune Burgers. Hij bracht de collaboratie in herinnering en waarschuwde voor het oprukkende antisemitisme, ook in Amsterdam.

Op de Apollolaan in Zuid viel de opkomst niet tegen, honderden mensen kwamen daar samen om te gedenken. Namen van de 29 slachtoffers die daar in oktober 1944 zonder vorm van proces zijn gefusilleerd, werden voorgelezen, scholieren lazen gedichten voor. Holocaustoverlevende Salo Muller stak een fel betoog af tegen het oplaaiende antisemitisme.

Burgemeester Femke Halsema trok haar speech op de Dam breder dan alleen de Tweede Wereldoorlog. “Laten we een zacht gemoed hebben voor al die mensen die de wond van oorlog elke dag voelen,” zei ze. “Laten we oog hebben voor iedereen die rouwt om alle kinderen die de wereld niet heeft kunnen redden.”

De burgemeester kijkt terug op een waardige herdenking, voor overlevenden, nabestaanden en alle andere aanwezigen, aldus een woordvoerder.