‘Stop met herdenken van koloniale soldaten op 4 mei’
Het is niet meer van deze tijd dat tijdens de Nationale Herdenking óók Indië-soldaten worden herdacht, vinden diverse historici en vertegenwoordigers uit de Indische gemeenschap.
Stop met het op 4 mei herdenken van de militairen die tijdens de koloniale oorlog in Indonesië omkwamen, nu de laatste jaren door onderzoek nog duidelijker is vastgesteld dat het Nederlandse leger structureel extreem geweld heeft gebruikt tegen Indonesiërs. Dat zeggen diverse historici en vertegenwoordigers van de Indische gemeenschap tegen Trouw.
De Indonesische historicus Bonnie Triyana vindt het ‘onacceptabel’ dat Nederland de gevallen Indië-militairen een plek geeft in de Nationale Herdenking, zegt hij via de telefoon uit Jakarta. Hij was twee jaar geleden gastcurator van de tentoonstelling Revolusi in het Amsterdamse Rijksmuseum, over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog tussen 1945 en 1949.
Hij vraagt zich af of Nederland door deze militairen te herdenken, de bloedige koloniale oorlog in Indonesië wil legitimeren. “Door de groepen naast elkaar te herdenken, verdwijnt de historische context. Wat voor signaal geeft Nederland hiermee af aan een jongere generatie?”, zegt hij.
Sinds 1961 worden naast slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ook Nederlandse militairen herdacht die zijn omgekomen in oorlogssituaties en tijdens vredesmissies nadien. Daaronder vallen ook de militairen die vochten in Indonesië. Pas sinds twee jaar worden ook de naar schatting honderdduizend Indonesische slachtoffers herdacht op 4 mei.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte Nederland het koloniale gezag over Nederlands-Indië kwijt. Op 17 augustus 1945 riepen Indonesische leiders de onafhankelijkheid van het land uit. Nederland zette in de periode tot 1949 ruim tweehonderdduizend militairen in om het gezag terug te krijgen. Zo’n zesduizend soldaten kwamen om het leven.
Schaamteloos
“Deze militairen zijn geen slachtoffers, maar de veroorzakers van een oorlog – al was dat in opdracht van de regering”, zegt de Nederlands-Molukse regisseur Nathalie Toisuta, die al jaren nadenkt over ‘alternatief herdenken’ en hiermee experimenteert. “Nu we de omvang van het geweld pas echt goed zien, voelt het ongepast om hen te herdenken.”
De Indonesische Jeffry Pondaag, voorzitter van het Comité Nederlandse Ereschulden dat opkomt voor slachtoffers van het kolonialisme, gebruikt sterkere woorden. Hij noemt het ‘schaamteloos en arrogant’ dat het Comité 4 en 5 mei de militairen een plek blijft geven binnen de herdenking. “Zij waren een bezettingsmacht.”
Bas Kromhout, historicus en hoofdredacteur van het Historisch Nieuwsblad zegt: “We hebben – gelukkig maar – een verhoogd bewustzijn van ons koloniale verleden. Als je wil dat de 4 mei-herdenking het verhaal van democratische waarden vertelt, dan is het onlogisch om de Nederlandse militairen in Indonesië ook te herdenken: ze hadden toch de rol van bezetter.”
Historica Lara Nuberg, wier opa vocht in Indonesië en die veel schrijft over herdenken anno nu, vindt het ‘krom’ om naast de Indonesische slachtoffers ook de koloniale legermacht te blijven herdenken. Wel snapt ze waarom het gebeurt: de soldaten waren Nederlanders. “De geschiedenis voelt meer nabij, waardoor we geneigd zijn hun menselijke verhaal te zien.”
Een foute oorlog
Uit een rondgang van Trouw door de zeer diverse Indische gemeenschap in Nederland blijkt dat zeker niet iedereen het problematisch vindt om de Indië-militairen te herdenken, juist omdat het overgrote deel van de soldaten dienstplichtig was en op weigering gevangenisstraf stond. Ook wisten zij vaak niet goed wat hen te wachten stond in Nederlands-Indië.
“We moeten nooit vergeten dat de regering heel jonge jongens, die vaak maar weinig wisten, een foute oorlog instuurde. Sommigen vinden dat ze dan niet hadden moeten gaan, maar niet iedereen is opgewassen tegen machtsvertoon, je ging de gevangenis in”, zegt historica Anne-Lot Hoek, die al jaren onderzoek doet naar het Nederlandse optreden in Indonesië.
In een reactie laat het Nationaal Comité 4 en 5 mei weten dat er ‘tot voor kort vanuit Nederland weinig aandacht was voor het leed dat de oorlog heeft veroorzaakt voor de Indonesiërs’. Daarom hebben zij sinds twee jaar een plek in de herdenking. Over de militairen zegt het comité: “Een nieuwe wijziging van het memorandum is nu niet aan de orde.”
Lees ook:
Onschuldige jongens of oorlogsmisdadigers: kunnen we koloniale soldaten nog wel herdenken op 4 mei?
Is het onkies om met 4 mei ook de Nederlandse soldaten te herdenken die vielen tijdens de koloniale oorlog in Indonesië? De Indische gemeenschap en historici zijn verdeeld.