Niemand sprong hoger dan kunstrijdster Sjoukje Dijkstra (1942-2024)
Sjoukje Dijkstra, een legende in de Nederlandse sport, is op 82-jarige leeftijd overleden. Ze bezorgde Nederland als kunstrijdster in 1964 het eerste goud op de Winterspelen.
Twee maanden geleden sprak ze nog op de crematie van Joan Haanappel, die andere iconische kunstrijdster. Het overlijden van haar hartsvriendin, met wie ze in 1947 al samen in een kindershow zat in Den Haag, greep Sjoukje Dijkstra erg aan. “Mijn maatje is er niet meer”, zei Dijkstra toen in Den Haag.
De twee waren een onafscheidelijk koppel, bijna hun leven lang. Samen bleven ze zich met onvoorwaardelijke liefde inzetten voor het kunstrijden. Ze richtten op hoge leeftijd samen een stichting op om jong talent in Nederland, waar hun discipline diep was weggezakt, kansen te bieden. Heel trots was Dijkstra toen op 14 februari 2022 er na 46 jaar eindelijk weer een Nederlandse kunstrijdster meedeed aan de Olympische Winterspelen, haar protegé Lindsay van Zundert.
Trouw keek die dag, samen met haar thuis in Someren, op televisie naar de kür van Van Zundert. Die middag antwoordde ze op de vraag of al haar eigen successen haar leven hadden verrijkt. “Sporten helpt je tegenslagen op te vangen, om niet gedeprimeerd te raken. Als sporter kijk je altijd vooruit; de volgende dag kan weer beter zijn. Sport maakt je sterker.”
Ze bleef altijd nuchter onder alle aandacht en lof
Ze werd in 1964 in Innsbruck de eerste Nederlandse die goud won op de Olympische Winterspelen. Voor het Ard-en-Keessie-tijdperk (Ard Schenk en Kees Verkerk, red.) liep Nederland massaal uit om live getuige te zijn van de verrichtingen van de vriendelijke 22-jarige rijdster die zelf onder alle aandacht en lof altijd nuchter bleef.
Ze pakte het olympisch goud enkele weken nadat ze op het WK in Dortmund haar derde wereldtitel had veroverd. Duizenden Nederlandse fans waren daar in de Westfalenhalle getuige van. Een maand later werd vader Lou, die haar schaatsloopbaan zo had gestimuleerd, op straat aangereden. Hij overleed ter plekke. Op de dag voor de begrafenis kreeg Sjoukje de versierselen als Ridder in de Orde van Oranje Nassau opgespeld. Met coach Arnold Gerschwiler aan haar zijde tekende ze vervolgens een profcontract voor de ijsshow Holiday on Ice.
Dijkstra, geboren op 28 januari 1942 in Akkrum, had talent. Dat zag haar vader, die zich toen als huisarts in Amstelveen had gevestigd. Zelf was hij in 1936 olympisch hardrijder geweest. Maar niemand in Nederland wist iets van kunstrijden. Alleen Annie Verlee een beetje. Zij nam haar mee naar de Apollohal in Amsterdam. Toen daar de ijsbaan sloot, was het vader Lou die Sjoukje en Annie dagelijks voor training op en neer reed naar de Hokeij-hal in Den Haag, waar de één jaar oudere Haanappel haar prille sprongen maakte. Ondanks of dankzij de karakterverschillen was het een mooie mix.
Zes weken sliepen Sjoukje, Joan en Annie in één bed
Sjoukje & Joan, het werd een begrip. Ze maakten snel vorderingen, maar voor de volgende stap was een toptrainer vereist. Die werd gevonden in Gerschwiler, een Zwitser die in Londen woonde. Vader Lou regelde het vervoer. In een vrachtvliegtuig was tussen de kroppen sla nog wel plaats voor Sjoukje, Joan en Annie. Zes weken lang sliepen de drie in Londen in één bed.
Veertien jaar was Sjoukje toen ze bij de Spelen in Cortina d’Ampezzo (1956) als twaalfde eindigde. Haanappel was in die tijd nog beter. Maar vanaf het NK van 1959 waren de rollen omgedraaid. Op de Spelen van Squaw Valley in 1960 moest Dijkstra alleen de Amerikaanse Carol Heiss voor zich dulden op het podium. In 1964 behaalde ze onder toeziend oog van koningin Juliana goud met een kür die werd gewaardeerd met een zes, het cijfer voor perfectie. Tussen 1960 en 1964 veroverde ze vijf Europese titels.
Het beproefde scenario was dat Dijkstra bij de verplichte figuren al een ruime voorsprong opbouwde. Daarbij lagen de veelal in bontjas gehulde juryleden soms bijna met de neus op het ijs om de sporen van de rijdsters te controleren. Haar ongeëvenaarde trainingsijver en onverstoorbaarheid hadden zich na dat in 1991 afgeschafte onderdeel al bijna uitbetaald. In de kür was Dijkstra met haar hoge sprongen niet meer te achterhalen.
Bij Holiday on Ice leerde ze Karl Kossmayer kennen, telg uit een befaamd acrobatengeslacht. Met hem kreeg ze twee dochters, Rosalie en Katja. Beiden begonnen jong met kunstrijden, maar verkozen uiteindelijk een toekomst in het circus. Dochter Katja maakte donderdag op Facebook het overlijden van een van de iconen van de Nederlandse sportgeschiedenis bekend: ‘Lieve allemaal, met heel veel pijn en verdriet heb ik afscheid moeten nemen van mijn lieve moeder Sjoukje Kossmayer Dijkstra. Mijn moeder en ik waren mooi samen tot het eind.’
Lees ook:
Ze moest er 46 jaar op wachten, maar nu kan Sjoukje Dijkstra eindelijk een landgenote aanmoedigen
Sjoukje Dijkstra, icoon uit de Nederlandse sportgeschiedenis, ziet hoe haar protégé Lindsay van Zundert een foutloze kür rijdt in Peking. ‘We hebben nu bewezen dat als je goed investeert, er ook wat uitkomt.’