Libanon krijgt een miljard euro van EU in nieuwste migratiedeal
De EU biedt Beiroet een steunpakket van een miljard euro om asielzoekers die vanuit Libanon naar Cyprus reizen, te stoppen. Het is de nieuwste van vele migratiedeals die Europa de afgelopen jaren sloot.
Het is inmiddels een bekende formule. Als er volgens de Europese Unie té veel migranten uit een specifiek land naar Europa komen, dan trekt de EU de portemonnee. Het blok schonk de afgelopen jaren meermaals honderden miljoenen euro’s – of zelfs miljarden – aan landen als Tunesië of Turkije. Die mogen dat gebruiken voor hun onderwijs, gezondheidszorg en de economie, maar moeten dan wél de migranten bij hun grens tegenhouden.
Het nieuwste land op de radar is Libanon. Donderdag brachten EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de Cypriotische president Nikos Christodoulides een bezoek aan Beiroet, waar Von der Leyen een steunpakket van een miljard euro aankondigde. “We willen bijdragen aan de Libanese socio-economische stabiliteit”, beloofde ze. “Libanon heeft een positieve impuls nodig om kansen aan zijn bedrijven en burgers te geven.”
De smak geld, bedoeld voor onderwijs, sociale steun en gezondheidszorg, is vanaf nu tot 2027 beschikbaar. Waarnemend premier Najib Mikati kan het geld goed gebruiken, want Libanon zit in een diepe economische crisis. De EU wil Beiroet daarom ook gaan helpen met het hervormen van de financiële sector.
Wel is er die bekende voorwaarde. In ruil voor het geld moet Libanon de irreguliere migratie van vooral Syriërs naar Europa stoppen, die de afgelopen maanden steeds vaker per bootje naar Cyprus vluchtten. De EU wil ook de ‘veiligheid en stabiliteit’ in Libanon verbeteren, door grenswachters training en materieel te bieden en een samenwerking met Frontex op te zetten.
Het volledige bedrag is een schenking: Libanon hoeft niets terug te betalen. Het grootste gedeelte van het geld, 736 miljoen, gaat volgens de Cypriotische regering naar het ondersteunen van Syrische vluchtelingen en ‘andere kwetsbare groepen’ in Libanon. 200 miljoen euro is bestemd voor het Libanese leger en zijn veiligheidsdiensten – al zeggen mensenrechtenorganisaties dat die diensten regelmatig illegaal Syriërs arresteren om ze vervolgens te deporteren over de Syrische grens.
Discriminatie
In Libanon worden per hoofd van de bevolking de meeste vluchtelingen ter wereld opgevangen, vaak in erbarmelijke omstandigheden. Zo zijn er alleen al 1,5 miljoen Syriërs, van wie 90 procent in armoede leeft. Ze ervaren bovendien discriminatie in het economisch kwakkelende land, dat in het zuiden óók nog kampt met gevechten tussen Hezbollah en Israël.
De eerste vier maanden van 2024 vertrokken zo’n 3200 mensen van Libanon naar Cyprus, volgens VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR. Dat is, volgens de officiële cijfers, zestig keer zoveel als het jaar ervoor. Niet al die vluchtelingen bereikten daadwerkelijk de Cypriotische kust: een deel van de bootjes werd teruggestuurd naar Libanon, de zogeheten pushbacks, al zijn die eigenlijk verboden.
Cyprus lobbyt al maanden om hulp van de EU om de vluchtroute te stoppen. Asielaanvragen van Syriërs verwerkt het eiland inmiddels niet meer.
Von der Leyen ging donderdag officieel in op dat verzoek. In haar speech aan waarnemend premier Mikati zei ze dat de EU ‘legale routes naar Europa open wil houden’. “Maar tegelijkertijd rekenen we op jullie goede samenwerking om illegale migratie en migrantensmokkel te stoppen.” Na de Tunesiëdeal vorig jaar juli namen de grenscontroles van de Tunesische kustwacht op zee toe, net als de illegale pushbacks. Nu de Europese Unie ook Libanon gaat helpen met patrouilles, is te verwachten dat meer bootjes teruggestuurd zullen worden naar de Libanese kust.
De schenking is een voortzetting van de samenwerking tussen Libanon en de EU. Sinds 2011 kreeg Libanon al in totaal 2,6 miljard euro van de EU.
De EU wil ook werken aan een ‘vrijwillige terugkeer’ van Syrische vluchtelingen naar hun thuisland, in samenwerking met de UNCHR. Maar hoe, dat is de vraag, want volgens het Asielagentschap van de EU (EUAA) is het in twaalf van de dertien Syrische regio's niet veilig voor burgers. Zowel Cyprus als Libanon wil Syrië veilig verklaren, om vluchtelingen te kunnen terugsturen. Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch noemen zo’n terugkeer, gedwongen of ongedwongen, onverantwoord.
Lees ook:
Europa schenkt landen miljarden om migratie stoppen. Maar werkt het ook?
De EU spendeert miljarden aan deals met derde landen om migranten buiten de deur te houden. Die deals zijn de afgelopen jaren uitgegroeid tot ‘totaalpakketten’, waar handel, migratie en ontwikkelingshulp samenkomen. ‘Maar waar het geld naartoe gaat, is niet te controleren.’