Botbreuken en doodsbedreigingen: zorgmedewerkers leggen werk neer om geweld

‘Stop agressie tegen zorgprofessionals’. Met deze leus legden Nederlandse zorgmedewerkers donderdagmiddag hun werk twee minuten neer, uit protest tegen geweld. Ze vragen aandacht voor een groeiend aantal geweldsincidenten in de zorgverlening. Zo werd een medewerker van een ggz-instelling in Heerlen in april neergestoken door een cliënt, waarna ze aan haar verwondingen overleed. Tijdens het stilleggen van het werk om twee uur 's middags waren de zorgmedewerkers daarom ook letterlijk stil, om hun collega te herdenken.

“Gisteren hoorde ik nog dat een patiënt probeerde vingers af te bijten van een zorgprofessional”, zegt Femke Merel van Kooten, voorzitter van Nu’91. De beroepsorganisatie is de initiatiefnemer van het stille protest donderdag. Naast de genoemde incidenten spreekt ze over spugen, schoppen, slaan, doodsbedreigingen en gebroken botten. “Het is bijna niet voor te stellen waar zorgmedewerkers allemaal mee te maken krijgen.”

Agressie tegen zorgpersoneel neemt al jaren toe, blijkt uit de jaarlijkse peiling onder leden van Nu’91, waar meer dan 40.000 zorgmedewerkers lid van zijn. In 2023 maakten negen op de tien respondenten weleens agressie tijdens het werk mee. Bij iets meer dan de helft van hen was dit zelfs maandelijks of wekelijks. In de meeste gevallen kwam het geweld van patiënten (87 procent). In de overige gevallen was het afkomstig van familie of naasten van patiënten.

Volgens de beroepsorganisatie is er sprake van geweld in de gehele zorgsector, ‘van thuiszorg tot kraamzorg’. “Daarom doen we vandaag een oproep aan werkgevers en aan de politiek”, zegt Van Kooten. Als een van de oorzaken van de toenemende agressie noemt de voorzitter het personeelstekort in de zorg. “Vaak worden handelingen die eigenlijk voor twee medewerkers zijn nu alleen uitgevoerd.” Ze noemt wondverzorging van een agressieve patiënt. “Iemand moet dan op agressieve signalen letten én de wond verzorgen. Je loopt dan een groter risico op agressie.”

De agressie heeft volgens Nu’91 grote maatschappelijke gevolgen. De kwaliteit van de zorg gaat achteruit omdat personeel over de schouder moet blijven kijken. “En een op de vijf zorgmedewerkers die met geweld in aanraking kwam, overweegt te stoppen”, zegt Van Kooten. “Zo wordt het zorgtekort nog groter.”

De situatie kan volgens de beroepsorganisatie verbeterd worden als er minder op zorg bezuinigd wordt. Daarnaast moeten werkgevers beter luisteren naar suggesties van zorgmedewerkers om veiligheid te verbeteren. Zo bestaan er middelen als een alarmknop die verzorgers bij een onveilige werksituatie kunnen indrukken om collega’s of beveiligers te waarschuwen. Deze worden niet altijd verschaft als personeel hier om vraagt. Medewerkers vragen ook om het invoeren van plastic borden, glazen en bestek. “40 procent van onze leden gaf aan dat werkgevers niet voldoende naar dit soort suggesties luisteren”, zegt Van Kooten.

Ook meer duidelijkheid over consequenties van ongewenst gedrag kan volgens Van Kooten helpen. “Zorgplicht is wat ons betreft niet oneindig. Bij herhaaldelijk agressief gedrag mogen we de voorwaarden opzeggen.” Sommige instellingen zijn overgegaan op een systeem met rode en gele kaarten voor patiënten, zoals in voetbal. Een rode kaart kan bijvoorbeeld gegeven worden als een patiënt een medewerker aanvalt, met als consequentie dat de zorg voor de patiënt wordt opgezegd.

Volgens Nu’91 hebben tienduizenden zorgmedewerkers van verschillende instellingen in het hele land deelgenomen aan de twee minuten stilte. Dat waren zowel leden als niet-leden. De actie werd gesteund door Beroepsvereniging Verzorgenden en Verpleegkundigen (V&VN) en de Nederlandse GGZ.

Lees ook:

Waarom het zo moeilijk is om geweld in de zorg te bestraffen

Geweld tegen hulpverleners in de jeugdzorg blijft vaak onbestraft. Het probleem speelt ook in andere zorgsectoren. Hoe komt dat?