‘18 miljoen euro voor de Friese taal, daar zijn we erg jaloers op’

“Watergruwel, das ’n makkelijke!” Jan Krol (66) knikt zelfverzekerd naar het papje op het grote scherm voor hem, maar trekt ook een zuur gezicht. “Weet je niet wat dat is? Bessensap met rozijnen en gort, dat aten we als kinderen. Een avond als deze brengt je mooi terug in de tijd.”

Dorpscentrum ’t Anker in Hollandscheveld zit vol tijdens de Drentse pubquiz. Alle zestig deelnemers, de meesten veertigplussers, zijn verspreid over vijftien tafels. Bij Krol aan tafel zit de rest van het team ‘De Kammeraodties’, mannen die elkaar al meer dan vijftig jaar kennen. Onderling spreken de jeugdvrienden Drents.

Een bloedworst verschijnt op het scherm. “Dat maakten we vroeger zelf, met rijst en resten van varkens”, zegt Krol. “Nu koop je het in de winkel. Maar zo verandert alles, he? Vroeger was je meer op elkaar aangewezen. De buren hielpen elkaar om het hooi van het land te halen.” Bij het benoemen van de hooiacties grijnst ‘Kammeraodtie’ en naamgenoot Jan. Hij heft zijn bierfles en maakt een drinkgebaar: “Als ’t hooi klaor was, dan was ’t dit he!”.

“Maar”, vervolgt Krol, “Jongeren trekken steeds vaker weg en westerlingen komen hier wonen.” Westerlingen? “Ja, weet je wel, dat volk uit Amsterdam dat hier komt drentenieren. Ook merk je dat nieuwe generaties steeds minder vaak Drents spreken. Da’s toch enorm jammer? Als je hier de grens over gaat naar Overijssel of Groningen, spreken ze weer anders. De taal is wat een streek speciaal maakt.”

Tweetaligheid brengt voordelen

Streektalen en dialecten worden in Nederland al decennia steeds minder vaak gesproken. Ook het Drents, een dialect van de Nedersaksische taal, net als het Twents en Gronings. Deze neerwaartse trend ontstond deels in de jaren zeventig. Toen heerste de aanname dat het meertalig opvoeden van kinderen slecht zou zijn voor de ontwikkeling van het brein. Kinderen die meerdere talen spreken, zouden achterstanden oplopen op school. Zo werden hele generaties in Nederland steeds minder vaak opgevoed in het Limburgs, Fries of Drents.

Maar juist het omgekeerde blijkt waar te zijn, tonen recente onderzoeken: meertaligheid helpt een kind juist bij het leren van talen en brengt tal van andere cognitieve voordelen. En die ontdekkingen banen een pad voor de terugkeer van streektalen.

Taalplan ligt klaar

Zo is het Drents bezig met een voorzichtige comeback, zegt Renate Snoeijing, directeur van het Huus van de Taol. “We merken steeds meer animo als we langsgaan bij basisscholen om in het Drents voor te lezen. Steeds vaker zeggen ouders en leraren: ‘Oh, ik vind het zó leuk!’. En dat is de generatie die geen Nedersaksisch heeft geleerd.” Uit een onderzoek dat Huus van de Taol opzette in 2018, bleek dat 61 procent van de jongeren en 70 procent van de ouderen in de provincie het belangrijk vindt om het Drents te behouden.

En om de terugkeer van het Drents voor elkaar te krijgen, ligt er bij het Huus van de Taol een plan klaar: Drents op basisscholen. Maar daar is geld voor nodig en Den Haag geeft vooralsnog geen gehoor aan de oproepen en het lobbywerk van taalverenigingen in het oosten van het land, verzameld onder de streektaalorganisatie Sont. “De provincie zegt: dat onderwerp is voor Den Haag. Den Haag zegt dat de provincie moet helpen. Niemand voelt zich verantwoordelijk.”

Jaloers op de Friezen

Wél trok het Rijk vorige maand 18 miljoen euro uit voor het behoud van de Friese taal. Nedersaksische taalorganisaties vangen op hun beurt al jaren bot in Den Haag. Snoeijing: “Die 18 miljoen euro voor de Friese taal, daar zijn we erg jaloers op. Wij zouden al blij zijn met een klein deel daarvan.” Het Fries is sinds 1956 een officiële staatstaal en krijgt daarom sneller financiering vanuit Den Haag.

“Door die regeling is het in Friesland verplicht om scholen tweetalig te maken. Ik vind dat scheef. Waarom kan het voor het Fries wel, en voor het Limburgs en Nedersaksisch niet? Het is raar dat je binnen je landsgrenzen onderscheid maakt tussen minderheidstalen.”

‘Boers’ dialect

‘As de ... deur de zolder mig, komp der regen’, staat op het quizscherm in het buurtcentrum. De vier dames aan de tafel naast De Kammeraodties zijn alle vier in het Drents opgevoed, maar kunnen maar niet bedenken dat ‘de katte’ op de zolder heeft geplast.

“Dit zijn oude gezegden”, zegt Rian Krikken (51). “Wel jammer he, dat wij die niet meer herkennen. Zo gaan ze verloren.” Op de achtergrond speelt muziek van de band Kabaal, die in het Nedersaksisch zingt. Volgens Krikken en vriendinnen luisteren hun kinderen steeds meer naar lokale bands. “Het maakt ze weer een beetje trots op hun streek. Het imago is toch dat Drents een ‘boers’ dialect is en daarom minderwaardig zou zijn.”

Veruit de jongste aanwezige is Dennis Bruins (26), die buiten in de pauze een sjekkie rolt. Als hij gaat darten en biljarten met vrienden uit het dorp, wordt er juist altijd Drents gepraat. “Het Drents is een manier om onze trots voor onze streek uit te dragen. Kijk, ik ben hier geboren, getogen en wil hier ook heel mijn leven blijven. Jammer dat veel jonge mensen het niet spreken. Drents moe gewoon blieb’n!”

Lees ook:
Het dialect heeft ten onrechte een slechte naam. Is dat erg? ‘Het is zelfs kapitaalvernietiging’
Spreek Nederlands met je kinderen, kregen ouders vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw te horen bij het consultatiebureau. Dat zou beter zijn voor hun taalontwikkeling. Het blijkt een hardnekkig vooroordeel.