Politie Georgië treedt hard op tegen demonstranten, die de EU uit het zicht zien verdwijnen

Het gezicht van Levan Khabeishvili was woensdag tekenend voor het harde politieoptreden in de straten van Tbilisi. De leider van de grootste Georgische oppositiepartij verscheen in een rolstoel in het parlement, met een blauw oog en verband over neus en voorhoofd. ‘Ik voel geen pijn’, zei Khabeishvili achter het spreekgestoelte. ‘De strijd tegen de poetinisten moet doorgaan.’

De politicus, die gewond raakte door politiegeweld, is een van de aanvoerders van de massale straatprotesten tegen de Georgische regering. Sinds medio april blokkeren duizenden demonstranten bijna dagelijks straten in het centrum van Tbilisi uit verzet tegen een wetsvoorstel naar Russisch voorbeeld, dat organisaties met buitenlandse financiering wegzet als ‘buitenlandse agenten’. Aanname van het wetsvoorstel betekent het einde van kansen op EU-lidmaatschap, vrezen de demonstranten.

In de nacht van dinsdag op woensdag escaleerde de onrust. De oproerpolitie arresteerde tientallen demonstranten en bestookte de menigte met traangas, pepperspray en waterkanonnen. Ook sloegen agenten demonstranten tegen de grond, zo is te zien op beelden. Woensdag veroordeelde EU-buitenlandchef Josep Borrell het Georgische politiegeweld.

Revolutie in 2003

De escalatie roept de vraag op welk kamp aan het langste eind gaat trekken: de pro-Europese oppositie of de Russisch-gezinde regeringspartij. De uitkomst kan van grote invloed zijn op de toekomst van de voormalige Sovjetrepubliek, die sinds december kandidaat-lidstaat is van de EU.

Net als Oekraïners en Belarussen hebben Georgiërs in het verleden geprobeerd zich te ontworstelen uit de armen van buurland Rusland. Ze waren een lichtend voorbeeld voor veel andere voormalige Sovjetrepublieken toen ze in 2003 een corrupte regering afzetten met een vreedzame revolutie. Revolutieleider Micheil Saakasjvili bracht het land in sneltreinvaart op een democratische koers via tal van hervormingen.

Maar Russische interventie heeft de westerse koers gestopt. Rusland viel in 2008 het noorden van Georgië binnen, richtte een bloedbad aan en bezet sindsdien eenvijfde van het Georgische grondgebied.

Dezelfde tactieken als Poetin

Die inval heeft onder Georgiërs angst gezaaid voor een totale invasie van Rusland, zoals nu in Oekraïne. In 2012 bracht de bevolking de huidige regeringspartij Georgische Droom aan de macht, opgericht door een zakenman die zijn fortuin in Rusland vergaarde. De ‘Droompartij’ zei spanningen met Rusland uit de weg te gaan om een groter conflict te vermijden.

Maar in het afgelopen decennium is de regeringspartij zich van dezelfde tactieken gaan bedienen als Poetins regeringspartij, zo stelt de oppositie. Verkiezingsfraude nam toe. De belangrijkste politieke tegenstander, oud-president Micheil Saakasjvili, zit in de gevangenis. Deelnemers aan protesten tegen de regering zijn door de regeringspartij bestempeld als ‘buitenlandse agenten’ die zich bezighouden ‘met godslastering en lhbti-propaganda’. Ondertussen hervatte de partij het vliegverkeer met bezetter Rusland en weigerde zich aan te sluiten bij westerse sancties tegen Rusland.

Het huidige voorstel voor een ‘buitenlandse-agentwet’ is volgens critici het beste bewijs voor de invloed van het Kremlin op de Droompartij. De wet dwingt media en niet-gouvernementele organisaties zich te melden als ze 20 procent of meer van hun inkomsten uit het buitenland ontvangen. Ze worden dan onderworpen aan allerlei vormen van toezicht, die in Rusland zijn gebruikt om het land te zuiveren van kritische media en ngo’s.

‘Wereldwijde oorlogspartij’

Georgische Droom wilde de wet vorig jaar al invoeren, maar trok het voorstel in na wekenlange protesten. Nu klinkt de partij vastberadener dan ooit om beleid in te voeren dat geschoeid is op Russische leest. Partijoprichter en oud-premier Bidzina Ivanisjvili, de rijkste en machtigste man van Georgië, gaf maandag een zeldzame speech waarin hij op ongekende wijze van leer trok tegen het Westen.

Georgië, zei Ivanisjvili, moet zich beschermen tegen een westerse ‘wereldwijde oorlogspartij’. Die zou oorlog zaaien langs de randen van Rusland en de Georgische soevereiniteit bedreigen met behulp van ngo’s, aldus de miljardair. Hij noemde de Verenigde Nationale Beweging, de grootste oppositiepartij, ‘een criminele groepering’ en kondigde aan rechtszaken te zullen aanspannen tegen de partij. Hervormingen die met Brussel zijn afgesproken voor EU-toetreding, zoals de aanpak van misstanden binnen het rechtssysteem en de kiescommissie, zette Ivanisjvili weg als ongewenste buitenlandse inmenging.

De maskers zijn af, concluderen oppositieleden. De Droompartij heeft nooit bij de EU gewild, stellen ze. In Europa spreken sommige politici van een kantelmoment. ‘Ik ben diep bedroefd bij het horen van Ivanisjvili’s visie op de toekomst van Georgië’, aldus de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Gabrielius Landsbergis op X. ‘Het voelt alsof we een vriend verliezen.’

Veto

De strijd is nog niet gestreden. Het Georgische parlement stemde woensdag in met de tweede lezing van het wetsvoorstel, maar de oppositie heeft nog enkele weken. Na een derde lezing in het parlement kan de westersgezinde president Salome Zoerabisjvili de wet nog vetoën, een actie die ze heeft aangekondigd om Georgië te beschermen tegen ‘de hersovjetisatie van Georgië’. Het parlement kan haar veto daarna bij een grote meerderheidaan de kant schuiven.

Woensdagavond verzamelden duizenden mensen zich weer in Tbilisi met Georgische, Oekraïense en Europese vlaggen. ‘Ik heb hetzelfde gevoel als in augustus 2008, toen de Russische tanks in aantocht waren en Tbilisi in Russische handen kon vallen’, zei historicus Beka Kobachidze tegen Georgische media. ‘Het goede nieuws is dat we Tbilisi kunnen verdedigen als we ons verenigen in constant protest.’