Jimmy Dijk slaat een aanvallende toon aan: ‘Onze taak is nu om PVV, NSC en BBB te ontmaskeren’

De werkkamer van Jimmy Dijk, leider van de Socialistische Partij, zegt meer dan duizend woorden. Om te beginnen is die kamer al meer dan de helft kleiner dan die van zijn voorganger Lilian Marijnissen.

De inrichting is sober. Aan de muur hangt een Feyenoord-shirt. Die liefde voor de Rotterdamse club deelt Dijk met seizoenkaarthouder Marijnissen, al ligt een deel van zijn voetbalhart nog bij FC Groningen, de club van zijn geboortegrond.

De 38-jarige Dijk nam op 13 december de partijleiding over van Marijnissen. Die moest toch nog onverwachts vertrekken, na de zoveelste verkiezingsnederlaag van de SP. De socialisten bezetten nu vijf Tweede Kamerzetels.

Op deze Dag van de Arbeid bent u precies 140 dagen partijleider. Betekent 1 mei nog iets speciaals voor u?

“Jazeker. ik ga ook altijd naar de 1-meiviering, dit jaar ook weer. Ik ben zoon van een meubelmaker. Ik durf wel te zeggen dat mijn vader een working class hero is. Mijn moeder komt uit Frankrijk, daar wordt 1 mei altijd uitbundig gevierd. Ik zou het goed vinden als 1 mei ook in Nederland een vrije dag zou zijn. Je merkt aan mijn moeder dat het klassenbewustzijn veel groter is in een land als Frankrijk.

“Het is nu noodzakelijk om weer een goede sociale beweging op te bouwen met sterke vakbonden. Daar is ook voedingsbodem voor. We zien gelukkig het ledental van onze partij groeien. We zitten weer boven de dertigduizend, dat was sinds 2019 niet het geval.”

Uw voorganger Lilian Marijnissen is niet vrijwillig opgestapt, ze had nog best door willen gaan. Haar afscheid op jullie congres begin maart was ongemakkelijk.

“Toen ik het half december van Lilian overnam, liep ik met een baksteen in mijn buik rond. Dat mag je best weten. Het is gewoon niet cool als je als partij verkiezingen verliest, en het waren niet de eerste. Dat vervolgens de druk oploopt, is geen verrassing. Elke keer weer die vraag: waarom lukt het niet?

“Toen ik het moest overnemen, heb je én de verkiezingen verloren, én Lilian stopte ermee. Dat was lastig. Maar je moet dan wel vanaf moment één de partij leiden. Je kan daar niet als een soort natte vaatdoek staan. Ik moest meteen aan de bak. Volgens mij ging dat best goed.”

Klopt mijn indruk dat de toon van de SP onder uw leiding harder is geworden?

“Ik heb vanaf het eerste moment een mail uitgestuurd naar al onze contactpersonen, en een oproep gedaan via sociale media: ‘Vertel ons wat er beter kan’. Mensen willen dat onze analyses scherper worden. Wij zijn altijd een partij geweest waar veel mensen het in grote lijnen wel mee eens zijn. Ze weten waar onze club voor staat, waar we het voor doen, voor wie we er zijn en waar we naartoe willen met de samenleving. Die dingen kunnen een stuk scherper.

“Zeker gezien de afgelopen verkiezingsuitslagen, met partijen die grote beloftes hebben gedaan, moet de toon aanvallender. Er moet geleverd worden. Ik merk dat veel mensen niet weten waar de politiek naartoe aan het werken is. Mensen zelf werken hard, ze zetten zich keihard in voor hun buurt, voor hun werk. Maar de politiek bakt er vrij weinig van op dit moment. Er is onenigheid over bijna alles.”

Gevleugelde begrippen als ‘bestaanszekerheid’ en ‘klimaatrechtvaardigheid’, daar is de SP ooit zelf mee begonnen. Andere partijen hebben dat auteursrecht van jullie afgepakt.

“Laat ze het maar overnemen. Prima. Maar niet alleen in woord, ook in daad. Het is nu onze taak om ze te ontmaskeren, met name de PVV, Nieuw Sociaal Contract en de BBB. Van de VVD hoef je niks te verwachten. Maar die drie partijen hebben voor de verkiezingen een grote mond gehad. Nu moeten ze leveren. Dat bedoel ik met die aanvallende toon. We mogen ze er niet zomaar mee laten wegkomen.”

U verwacht meer van de PVV dan van de VVD?

“Van de VVD verwacht ik helemaal niks. Dat is de enige partij van de vier die een ideologie heeft. Zij hebben dertien jaar lang naar deze samenleving toegewerkt. Ik verwacht niet in één keer dat deze partij zo hard van identiteit gaat veranderen dat ze het gaat opnemen voor de werkende klasse.

“Die andere partijen hebben in hun verkiezingsprogramma gezet dat ze de huren en de energierekening gaan verlagen en het eigen risico gaan afschaffen. Ze willen zelfs de marktwerking in de zorg aanpakken. Laat maar zien. Leveren!”

Hoe kijkt u naar de formatie?

“Ik heb zelf veertien jaar in de gemeenteraad in Groningen gezeten. Drie keer in een coalitie, zelfs met de VVD en het CDA, ook met D66 en de PvdA. Het is een andere schaal, dat weet ik. Maar het principe is eigenlijk hetzelfde. Als je met elkaar wil samenwerken en een coalitie wil vormen, moet je het in grote lijnen met elkaar eens worden, over waar je naartoe wil gaan. Ik zie daar niets van in de formatie. Helemaal niets.

“Ik zei het al: de VVD heeft een ideologie, die andere drie niet. Waar werken zij naartoe? Wat gebeurt er als zij in een coalitie terechtkomen met z’n vieren, ze zijn aan de slag, en er gebeurt iets onverwachts? Extra kosten, een tegenvaller, een grote crisis, noem maar op. Dan moet je van elkaar weten wat de grote lijnen zijn.

“Bij de VVD in Groningen wist ik: ik hoef bij hen niet aan te komen met een verhoging van de onroerendezaakbelasting. Zij wisten: ik hoef bij Dijk niet aan te komen met bezuinigingen op armoedebeleid. Maar dan kom je er met elkaar uit. Als je een tegenvaller hebt, weet je wat je aan elkaar hebt. Dan vang je dat op.

“Deze partijen hebben dat niet. Ze maken elkaar constant uit voor rotte vis, op Twitter of in talkshows. Je hoeft niet elkaars beste vrienden te zijn, als je maar van elkaar weet waar je voor staat. Ik zie dat bij deze partijen niet gebeuren. Ze lijken het in grote lijnen enigszins eens te zijn over migratie en stikstof. Maar dat zijn geen lijnen, dat zijn standpunten. Dat zegt niets over hoe je een samenleving inricht.

“Daarnaast – en daar maak ik me meer zorgen over – is het een enorm Haags gedoe. Vreselijk. Alles draait bij hen om dromen van macht. Het gaat over poppetjes en machtsstrijd. De hele dag twitteren over hoe goed ze het doen in de peilingen. Ja, leuk voor je. Ga eens leveren.”

Ziet u de formatie mislukken of komt het tot een kabinet?

“Ze beginnen wel, maar dan strandt het al snel op de eerste crisis. Maar dat is koffiedik kijken. Qua chemie ziet het er niet best uit.”

Stel dat deze partijen er niet uit komen, en Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA komt in beeld. Ziet u een rol voor de SP daarin of zegt u: nee, wij gaan sowieso de oppositie in?

“Mij past bescheidenheid, nu. Je mag me altijd bellen en ik zal altijd meedenken over van alles en nog wat. Maar ik heb er een dubbel gevoel over. Drie van de vier formatiepartijen hebben de verkiezingen gewonnen. Ik zou het richting kiezers eigenlijk beschamend vinden om hen over te slaan en voorbij te gaan aan de verkiezingsuitslag. Ik zou dan eerder zeggen: nieuwe verkiezingen.”

Half maart baarde Dijk enig opzien tijdens een debat in de Tweede Kamer, waarin hij opriep tot vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Nederland zou zich daar in VN-verband voor moeten inzetten, zo luidde de motie die hij toen indiende.

Tot nu toe heeft de SP de Nederlandse wapenleveranties aan Oekraïne steeds gesteund, op de F-16’s na. Dijk zei nu dat er een logische ‘verklaring’ is voor de Russische inval, namelijk de oostwaartse uitbreiding van de Navo, die ‘door de Russen als een bedreiging van hun veiligheid werd ervaren’. Volgens sommige Kamerleden vertolkte hij daarmee het standpunt van het Kremlin.

Iedereen stormde meteen naar de interruptiemicrofoon.

“Ja, en de PVV was er toen ook niet, dus had ík opeens het afwijkende verhaal. Ons standpunt hierover is helder. Altijd geweest. Daarom vond ik het opvallend dat mensen hierover vielen. Wij steunen Oekraïne zodat ze zichzelf kunnen verdedigen. Wat ik daaraan toevoegde, is: je kan wel doen alsof je deze oorlog gaat winnen op het slagveld, maar ik vind dat onrealistisch, naïef en gevaarlijk. En – ook niet onbelangrijk – eindeloos.

“We moeten werken aan een pad naar vrede. Dat is niet makkelijk, heb ik ook in het debat gezegd. Maar je bent het als internationale gemeenschap aan elkaar verplicht om dat te doen, als daar honderdduizenden mensen als kanonnenvoer worden ingezet, aan beide kanten.

“Laten we ook niet doen alsof al die Russische soldaten ontzettend overtuigd zijn dat ze Oekraïne moeten gaan binnenvallen. Er vallen honderdduizenden doden aan beide kanten, met een agressor die Poetin heet. Om dat bloedvergieten te stoppen, moet je aansturen op vredesonderhandelingen. Ja, dat gaat via de VN. En ja, dat is ingewikkeld.”

Als weerwoord kreeg u: Oekraïne maakt zelf wel uit wanneer en hoe het wil onderhandelen, dat bepaalt de internationale gemeenschap niet.

“Ja, natuurlijk. Oekraïne bepaalt ook de uitkomst. Maar als je alleen maar een wapenindustrie op gang aan het brengen bent en je hebt het over een oorlogseconomie… is dat je enige verhaal? Meer, meer, meer? Daarom heb ik het ook steeds over oorlogshitsers. Die oorlog stopt niet op het slagveld.”

Als Rusland zich morgen terugtrekt uit Oekraïne is die oorlog voorbij.

“Zeker. Dat zou mooi zijn. Daarom is het ook reëel om – en dat doen wij ook – constant een afweging te maken in wapens leveren. Ga je dat tot in oneindigheid doen? Of maak je iedere keer een afweging? Je moet tegelijk werken aan vrede. De retoriek die hier in die debatten wordt gevoerd, lost niks op. De oorlogsretoriek van de VVD en het CDA vind ik echt goedkoop.”

Uw motie over vredesonderhandelingen werd alleen gesteund door de PVV, Denk en Forum voor Democratie. Voelt u zich niet ongemakkelijk bij die club?

“Nee, totaal niet. ik verwachtte wel dat andere partijen het ook zouden gaan steunen. Met name GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren, waar zijn zij op dit punt? Natuurlijk ken ik de achtergronden van PVV, Denk en Forum. Dat is een totaal andere achtergrond. Maar als zij voor vredesonderhandelingen zijn: mooi. Ze mogen onze voorstellen altijd steunen.”

Lees ook:Met Jimmy Dijk aan het roer gaat de SP keihard klassenstrijd voeren

Het SP-congres in Bussum houdt het midden tussen rouw en optimisme. De socialisten hopen op terugkeer in het Europees Parlement, met lijsttrekker Gerrie Elfrink.

Voormalig fabrieksmedewerker Jimmy Dijk moet de SP uit het dal halen

De 38-jarige Groninger Jimmy Dijk volgt Lilian Marijnissen op als fractievoorzitter van de Socialistische Partij in de Tweede Kamer.

Luister ook: