De Hollandse Nieuwe: lichting jonge, dwarse kunstenaars die gewoon lekker wil knallen

Na de presentatie van het lied waarmee Joost Klein naar het Eurovisie Songfestival in het Zweedse Malmö gaat, buitelden de kenners over elkaar heen om de song te duiden. Europapa zou gabberpop zijn, een gimmick met inhoud, happy hardcore met een ontroerende onderliggende boodschap. De goegemeente zocht hardnekkig naar een stickertje om te plakken.

Want wat is Joost eigenlijk? Een vlogger? Een rapper? Een songwriter? Een acteur? Een satiricus? Of toch al die dingen bij elkaar? Hij is in elk geval de bekendste naam uit wat voor dit verhaal de Hollandse Nieuwe heet: een lichting jonge, Nederlandse kunstenaars die de barrières slecht tussen muziek, mode, video, fotografie, theater en beeldende kunst.

Ze zijn tussen de 20 en 30 jaar oud en opgegroeid tijdens de opkomst van sociale media, die ze volop gebruiken om hun verhaal te vertellen. Hun stijl is ongepolijst en doorspekt met humor, als een tegenreactie op de gladde beeldcultuur die platforms als Instagram en YouTube domineert.

Met de onafgewerkte en melige presentatie van hun kunst verhullen deze artiesten in veel gevallen een diepere, vaak persoonlijke of maatschappijkritische boodschap. Het zijn onafhankelijke creatievelingen zoals filmmaker Alanis Brouwers, acteur en comedian Stuntkabouter, producers Tantu Beats, Dikke Baap en Vieze Asbak, hiphopartiesten Rarri Jackson en Jiri11 en visueel ontwerper Yung Petsi.

Ook Véras Fawaz mogen we tot deze groep rekenen. De geboren Emmenaar (30) noemt zich in een interview met de Volkskrant uit februari 2023 ‘maker’ en dat omschrijft zijn creatieve uitspattingen nog het best. Youtuber, kledingontwerper, schrijver van een boek, singer-songwriter en regisseur, Fawaz deed of doet het allemaal. Voor zijn video van Noodgeval, de doorbraakhit van Goldband, werd hij genomineerd voor een Edison. Zijn meest recente wapenfeit? De clip van Joosts Europapa.

Fawaz’ eigen werk is sterk persoonlijk gedreven. Zijn zware jeugd – hij groeide op in een disfunctioneel gezin, dat werd gedomineerd door verslavingen en mentale problemen – verwerkte hij in de teksten van zijn boek Niemand en op zijn veelgeprezen debuutalbum Het niets. ‘Maken is altijd een uitweg geweest’, zegt hij in het betreffende interview met de Volkskrant. Het gaat hem zelfs beter af dan erover praten met vrienden of een psycholoog: ‘Ik vind het nog steeds makkelijker om er een mooi boek van te maken.’

Een andere naam is internetfenomeen Appie Mussa (25) uit Den Bosch, die ook een rolletje heeft in de videoclip van Joosts Europapa. Onder de naam Apson plaatst hij filmpjes op TikTok, waar hij een miljoen volgers heeft. Het zijn grappige, soms absurdistische sketches, die zich veelal afspelen op straat. Het zijn geen vlogs, maar video’s waarin hij het dagelijks leven gebruikt als decor voor zijn comedy. Oftewel: ‘Lekker buiten spelen’, zoals Mussa het zelf noemt, in een interview met de Volkskrant vorig jaar.

In de meeste filmpjes zet Mussa typetjes neer, maar soms speelt hij ook een uitvergrote versie van zichzelf. Door de snelle, hectische montage hebben zijn video’s op het eerste oog een oppervlakkig karakter. Maar schijn bedriegt, aldus Appie in het eerder genoemde interview: ‘Wat ik maak, is niet zo diep allemaal, maar ik kan wel op een grappige manier dingen aankaarten. Soms speel ik een kat in een lycrapak, maar soms gaat het ook over racisme, of onrechtvaardigheid.’

Ook Naud Verboeket (26) heeft een verhaal te vertellen. De oprichter van het modelabel Tears en schoenenlijn Bulky groeide op in het Limburgse Landgraaf en woont en werkt in Heerlen. Onder andere Ray Fuego (voorman van het Amsterdamse hiphopcollectief Smib en zanger van punkband Ploegendienst), rappers Ronnie Flex en ADF Samski en Joost Klein behoren tot zijn clientèle.

De collectie van Tears bestaat uit shirts, jassen en jeans die zijn voorzien van zeefdrukken of die zijn verknipt en versteld tot geheel nieuwe kledingstukken. ‘Het meeste komt uit mijn eigen kast’, aldus Verboeket.

Tijdens zijn studententijd – Verboeket volgde een grafische opleiding aan het SintLucas in Boxtel – was hij vrijwel elke week in Amsterdam te vinden: ‘Ik zag Travis Scott, een van de meest populaire rappers uit de VS, op het Appelsap-festival toen hij nog niet bekend was. Ik ging naar Smib en leerde Ray Fuego kennen, nu een goede vriend van me.”

Als kind en later als tiener was Verboeket al eigenzinnig: hij luisterde naar andere muziek en droeg andere kleding dan veel van zijn leeftijdsgenoten. Hij had meer meisjes dan jongens als vrienden, vond voetbal ‘kut’ en keek naar eigen zeggen op een andere manier naar de wereld om hem heen. ‘Ik voelde me vaak alleen’, vertelt Verboekt. ‘Ik kon niet in mijn directe omgeving uiten wat ik dacht en wat ik tof vond. Ik zocht naar gelijkgestemden. Uiteindelijk heb ik ze gevonden. Mensen zoals Ray, Joost of Ronnie en talloze anderen. Zij gaven mij perspectieven die ik in mijn eigen omgeving nooit vond. Een vorm van artistieke vrijheid.’

Zijn zoektocht vormde dan ook de inspiratie voor Tears. Dat merk draait volgens de oprichter om zelfvertrouwen, al ben je nog zo anders dan de rest: ‘Zonder dat ik dat ooit keihard heb uitgesproken, brengt mijn kleding een bepaalde zelfverzekerdheid met zich mee. Vraag het aan mensen die het dragen: als je iemand anders ziet met Tears, weet je automatisch dat je met elkaar kan gaan hangen. Hoewel we misschien als weirdo’s worden gezien. We are as human as it gets.’

Alle ervaringen en invloeden die Verboeket elders opdeed, nam hij uiteindelijk mee terug naar Heerlen, de plek waar hij nog steeds woont en werkt. Vanuit een atelier annex winkel in de binnenstad, dat hij mede te danken heeft aan de gemeente, heeft hij nu wel ruimte om zijn creatieve vrijheid te uiten.

‘Limburg barst van de creatieve zielen die zich geremd en gedwongen voelen om in bepaalde kaders te denken’, denkt Verboeket. ‘Ik wil dat dit verandert. En dat kan dus ook. Waarom niet? Je hoeft hier helemaal niet weg.’

Waar Mussa, Fawaz en Verboeket een expliciet verhaal te vertellen hebben, geldt dat niet voor iedereen. Voor sommige artiesten uit de Hollandse Nieuwe is juist de stijl die ze hanteren een statement op zichzelf. Zoals voor de producers die memetechno maken: een verzamelnaam voor harde dancemuziek, van tussen de 140 en 150 beats per minuut, waarin grappige samples en soundbytes uit bijvoorbeeld YouTubevideo’s, tv-programma’s of commercials worden gebruikt.

Het is een misleidende naam want er wordt niet alleen techno gemaakt, maar ook vormen van drum & bass en hardcore. De muziek klinkt vaak lomp en is bewust slecht geproduceerd. De producers verschuilen zich achter melige artiestennamen als Gladde Paling, Natte Visstick, Dikke Baap en Vieze Asbak.

Memetechno nam tijdens de coronapandemie een vlucht, vooral op illegale huisfeesten van studenten tijdens de lockdowns. Via TikTok bereikten de producers een groot, jong publiek, zelfs tot ver over de grens. Zo deed Vieze Asbak onlangs een tournee in de Verenigde Staten. In Nederland organiseren ze hun eigen, drukbezochte events. Gladde Paling lanceerde bijvoorbeeld het Vissa-concept, waarmee hij langs clubs en poppodia toert.

Ze hadden nooit van tevoren kunnen bedenken dat memetechno zo succesvol zou worden, benadrukt Natte Visstick. Hij is met Gladde Paling en Vieze Asbak een van de pioniers van deze stroming en brak in 2022 door met het nummer Visstick gooi die kanker kick. ‘Zeker in het begin niet. Het was gewoon grappige shit, om te kutten’, zegt de producer, die altijd met een masker optreedt en zijn identiteit liever geheimhoudt. ‘Dingen die ik zelf leuk vond of waar ik met vrienden om kon lachen. Heel iets anders dan de ‘serieuze’ dance die ik in de jaren daarvoor heb gemaakt.’

Memetechno staat in al zijn rauwheid inderdaad in schril contrast met de gladde, naar mainstream pop neigende dancemuziek van de voorbije vijftien jaar. Dance zoals die van David Guetta, Avicii en Swedish House Mafia. Het is volgens Natte Visstick daarom geen toeval dat juist zijn muziek in coronatijd doorbrak naar een groter publiek.

‘Ik denk dat mensen in die periode gewoon klaar met alles waren. Ook met de muziek die al jarenlang te horen was’, blikt hij terug. ‘Nu willen we het op onze manier doen. Gewoon knallen. Het is een middelvinger naar alles wat gepolijst is, eigenlijk.’

Producer Laurens van Dijk (26), artiestennaam Gladde Paling, is het daarmee eens: ‘Als onafhankelijke muzikant maak je sowieso geen kans meer bij de grote labels in de muziekindustrie. Waarom zou je dan je muziek, en alles wat daar bij hoort, niet gewoon zo kut mogelijk maken? Dat kan iedereen. Daar heb je geen miljoenenbudget voor nodig’, zegt de Tilburger, die eerder ook samenwerkte met Joost, op diens album Fryslân.

Wat dat betreft zijn er parallellen tussen memetechno en de punkbeweging uit de jaren zeventig, die zich afzette tegen de gekunstelde (disco) of vervreemdende (progrock) muziek van die tijd. Dat vindt ook Natte Visstick: ‘Dit is een soort anti-beweging tegen alles wat commercieel is. Neem nu mijn eerste single. Alleen al die titel is een dikke fuck you naar de popmuziek, omdat ik het woord ‘kanker’ gebruik.’

Maar ook in bredere zin zijn er overeenkomsten tussen Hollandse Nieuwe en punk. Zo heeft lang niet iedere artiest uit deze lichting een kunstopleiding gevolgd. Appie Mussa zat niet op de toneelschool. Naud Verboeket volgde geen modeopleiding. Gladde Paling was een it-student. Het verklaart deels de doe-het-zelfmentaliteit in de productie en presentatie van de kunst: het eigenhandig monteren van video’s, het verknippen van bestaande kleding, de matige kwaliteit van memetechno.

Meer verwantschap tussen Hollandse Nieuwe en punk vinden we op filosofisch vlak. Neem alleen al de absurdistische humor die, net als bij punk, zijn wortels heeft in het dadaïsme en situationisme. Eveneens erg punk is de sterke nadruk op autonomie van het individu en het afwijzen van wat op dat moment als mainstream wordt gezien in de kunst en de maatschappij.

Deze generatie wordt gekenmerkt door een paradox die punk eveneens in zich droeg. Net als toen willen deze kunstenaars hun unieke zelf laten zien en hun eigen stem laten klinken. Maar tegelijkertijd zoeken ze naar bevestiging bij anderen die ditzelfde nastreven. Die gelijkgestemden waar Naud Verboeket over sprak.

Maar waar punk een zekere boosheid uitstraalde, is Hollandse Nieuwe eerder blijmoedig. Tears klinkt mistroostig, maar is uiteindelijk een kledinglabel dat gericht is op verbinding. En Appie Mussa wil je via grappige video’s aan het denken zetten over relevante thema’s. Memetechno laat je lachend en zorgeloos over de dansvloer stuiteren. In Europapa viert Joost de grenzeloosheid van zijn continent. Europe, I love you all in plaats van Johnny Rottens Anarchy In The U.K.

Dat er steeds meer belangstelling ontstaat voor het werk van de Hollandse Nieuwe, komt grotendeels door de hype rondom Joost Klein en het Eurovisie Songfestival. Veel van de kunstenaars in dit verhaal werkten al eens met de Friese artiest samen. En dus valt het licht van de schijnwerpers die nu op Joost gericht zijn, logischerwijs ook op die andere talentvolle makers.

Joost verdient de credits als wegbereider. Hij is van Youtuber en obscure rapper uitgegroeid tot popster en trapt nu de deur open naar een groot, internationaal publiek. Maar ondanks het succes van Joost hebben de kunstenaars zélf hard gewerkt om daar te komen waar ze nu staan. Of zoals Naud Verboeket het zegt: ‘Joost gaf ons een podium. Maar het talent is ontstaan op ieders eigen manier.’