Op het podium van het nieuws is Wilders liefst toneelspeler en regisseur

Geert Wilders is een toneelspeler, maar over zijn acteerwerk wordt door de media gerapporteerd alsof het normale politiek betreft. De PVV-eigenaar bespeelt het publiek met zelfbedacht nieuws en creëert daarmee een sfeer van opwinding en confrontatie die de toch al verhitte gemoederen nog verder doen oplaaien. Zijn beoogde coalitiepartners zwijgen – ze hebben zich al behoorlijk laten gijzelen.

Hoe dit mechanisme werkt was de afgelopen dagen weer goed zichtbaar in de berichtgeving over Wilders’ aangifte tegen Frans Timmermans en zijn speech in Boedapest. Daarbij erken ik dat ik generaliseer als ik spreek over ‘de’ media; het gaat mij om het overheersende beeld, ik weet dat het ene medium het andere niet is. Of zoals Wilders het zelf samenvat: “Journalisten zijn – uitzonderingen daargelaten – gewoon tuig van de richel.”

Als Frans Timmermans zegt dat GroenLinks-PvdA “niets zal nalaten om te voorkomen dat Wilders aan de macht komt”, weet iedereen dat hij het niet heeft over geweld, maar over politiek. Het is belachelijk dat ik dat hier moet schrijven. Toch zag ik hoe hij zich in het Kamergebouw, omringd door camera’s en microfoons, moest verdedigen: was hij echt niet te ver gegaan met dat ‘niets nalaten’? Terwijl het hier om niets anders ging dan een PVV-persbericht, vermomd als aangifte. Wilders misbruikt het OM om een politieke opponent te besmeuren met de suggestie van geweld.

Aangifte op aangifte

Het is een act die hij eerder heeft opgevoerd, zo memoreerde NRC-redacteur Tom-Jan Meeus: aangifte tegen ‘de crimineel’ Mark Rutte, aangifte tegen een GroenLinks-activist, aangifte tegen Denk, aangifte tegen leden van het OM. Allemaal geseponeerd. Dan weet je dat er journalistiek iets misgaat als een aangifte tegen Timmermans een hele dag topnieuws is op radio en tv – maar eigenlijk wist je dat sowieso al. Wilders is op het podium van het nieuws liefst zowel toneelspeler als regisseur.

Bij de ultra-rechtse conferentie in Boedapest lukte hem dat uitstekend. Hij begon zijn speech met de mededeling dat hij niets zou zeggen dat de vaderlandse kabinetsonderhandelingen in gevaar kon brengen, want “de grootste partij worden, brengt grote verantwoordelijkheid”. Waarop Nederlandse media met koppen kwamen over een ‘tamme’, ‘verantwoordelijke’ of ‘verantwoorde’ speech. Met aanhalingstekens, maar toch: het frame van Wilders.

Het is waar dat niets van wat hij zei verder ging dan voorheen, hij kwam met het vertrouwde omvolkingsverhaal, de no-go zones waar vrouwen en dochters niet langer veilig zijn, de linkse elites, enzovoorts. Maar er was een tijd, nog niet lang geleden, dat dit niet ‘tam’ werd gevonden. Bovendien maakt Wilders er geen geheim van dat de tamme versie van zichzelf niet de ware versie is – hij houdt zich in, maar hoopt later alsnog toe te kunnen slaan. ‘Wij worden nog veel groter’, is zijn boodschap op X.

Mij heeft het vanaf het begin van de formatie verbaasd dat de andere partijen hem dit dubbelspel gunnen. Hij tekende dan wel voor de ‘grondwettelijke basislijn’, ofwel voor de rechten die alle burgers hier hebben, maar zegt erbij dat het tegen heug en meug is. Hij neemt niets terug, hij parkeert alleen maar wat. Zo wordt de letter van de wet gered, maar sneuvelt de geest van de wet. En die vormt de kern.