Met het ontvangen van Elon Musk geeft China een opvallend signaal af

Vierentwintig uur was Elon Musk, multimiljardair, eigenaar van X en topman van Tesla, in Beijing. Meer tijd had hij niet nodig voor een cruciale deal die bepalend kan zijn voor de toekomst van Tesla, de grootste fabrikant van elektrische auto’s ter wereld.

Het nieuws kwam zondagmiddag als een verrassing. Elon Musk had in de Chinese hoofdstad een afspraak met premier Li Qiang. Wat Musk kwam doen, werd gedurende zondag en maandag al snel duidelijk: China geeft voorlopige toestemming voor het gebruik van Tesla’s zelfrijdsoftware in het land. Ook sluit het een deal met het Chinese techbedrijf Baidu, dat onder meer kaarten en navigatiediensten ontwikkelt.

De opvallende ontmoeting van Musk markeert een belangrijk moment voor de Amerikaanse fabrikant van elektrische auto’s. Het zegt bovendien veel over de Chinese automarkt, waar zich een felle strijd afspeelt en westerse merken zich op onconventionele samenwerkingen richten om maar te overleven.

Veel Amerikaanse en met name Duitse merken, waaronder Tesla, Volkswagen en Mercedes, hebben het moeilijk in China. De afgelopen twee jaar zijn Chinezen in rap tempo gaan kiezen voor elektrische auto’s van Chinese producenten. Daar komt nog bij dat de Chinese economie überhaupt afkoelt, waardoor de vraag naar auto’ s afneemt. In het eerste kwartaal van 2024 daalden de opbrengsten van Tesla in China met 4 procent. Mercedes rapporteerde dinsdag slechte verkopen in China, waarna het aandeel meer dan 4 procent daalde.

Chinese merken als BYD bieden veel meer en betere technologische snufjes dan westerse merken. Klanten in het land houden van karaokefuncties of andere toepassingen waarmee een auto bijvoorbeeld deels autonoom kan rijden. Dit wordt algemeen gezien als de belangrijkste oorzaak voor achterblijvende westerse verkopen. De Chinese merken hebben hun klanten beter begrepen, en zien de automarkt meer als techmarkt.

Of zoals het in 2023 al klonk: de westerse merken hebben Nokia’s, de Chinezen iPhones.

Het leidde er al toe dat Mitsubishi China verliet, en dat er met name in 2023 flink werd gespeculeerd over de toekomst van het ooit alomtegenwoordige Volkswagen in het land. „Alleen de sterkste zullen overleven” in China, zei de topman van het Japanse Mazda vorig jaar.

De autowereld ziet de deal van Musk als een slimme zet in deze context. In de Financial Times had Dan Ives, analist bij investeerder Wedbush Securities, het over een „waterscheiding” voor Tesla. Tot dusver mocht het in China geen zelfrijdsoftware aanbieden, maar nu lijkt het erop dat dit toch gaat gebeuren. En daarmee kan Tesla, zo is de verwachting, weer Chinese klanten voor zich winnen. Het aandeel Tesla ging na het nieuws met meer dan 10 procent omhoog.

Slechte kwartaalcijfers

Tesla kan de opsteker goed gebruiken. Nog vorige week rapporteerde het zeer slechte kwartaalcijfers: de omzet lag 9 procent lager, op ongeveer 20 miljard euro. Het bedrijf heeft last van een stagnerende vraag naar elektrische auto’s wereldwijd, naast de verstoorde vaarroutes in de Rode Zee en een brand bij de fabriek in Berlijn. In China heeft het zelf een prijzenoorlog ontketend, om geen marktaandeel te verliezen. Dat lukt, getuige de meest recente cijfers, niet echt. Door alle malaise kondigde het bedrijf begin april aan ruim 10 procent van het personeel te ontslaan: 14.000 werknemers.

Lees ook Tesla ziet verkoop elektrische auto’s dalen en vervroegt komst goedkoper model

Grote vraag is waarom China zelf nota bene de premier vooruitschoof voor een zeer publieke ontmoeting met Musk. Wat heeft het land te winnen bij de deal? In internationale media speculeerden verschillende experts dat China hiermee een signaal wil afgeven: de datawetgeving in het land is niet zó streng dat westerse bedrijven geen zaken kunnen doen. De afgelopen jaren heeft het land veel nieuwe wetten aangenomen op het gebied van het opslaan en het verzamelen van data: zo moet deze informatie altijd lokaal in China worden opgeslagen. Met de Tesla-deal laat het land zien dat hier voor westerse bedrijven aan te voldoen valt.

Daar komt volgens Angela Zhang, hoogleraar aan de Universiteit van Hongkong, nog bij dat de Chinese economie matig draait, zei ze tegenover de Financial Times. En ook dat de regering op zoek is naar buitenlandse investeringen. Musk met alle égards ontvangen laat zien dat buitenlandse bedrijven erg welkom zijn.

Het besluit van Tesla om samen te werken met Baidu past in een trend die breder speelt in de autowereld. Veel westerse merken zien samenwerken met Chinese partners als oplossing om marktaandeel te behouden. Ook Volkswagen (waar onder meer Audi, Skoda en Seat onder vallen) is de afgelopen tijd met veel lokale bedrijven aan de slag gegaan om de van oudsher grote aanwezigheid in het land op peil te houden.

Jarenlang was Volkswagen het bestverkochte merk in China, het gevolg van een bewuste en gerichte campagne die al stamt uit de jaren tachtig, toen het land voor het eerst open ging voor westerse bedrijven. Maar bij elektrisch rijden heeft het in China slechts een marktaandeel van enkele procenten, tegenover meer dan een derde van het Chinese merk BYD.

Vorig jaar heeft Volkswagen zich gebogen over de vraag hoe het dit wil oplossen. De conclusie: een hard offensief, door miljarden te investeren en lokale partners te zoeken. Het bedrijf heeft nu joint ventures met de Chinese autofabrikanten JAC, SAIC en Xpeng. Samen ontwikkelen ze elektrische modellen voor de Chinese markt. Ook heeft het in het land een eigen onderzoekscentrum geopend.

Opvallende wijze

Dat lijkt voorzichtig goede resultaten op te leveren. Dinsdag kwam Volkswagen met de kwartaalcijfers over de eerste drie maanden van 2024. Het concern heeft de verkopen in China op opvallende wijze zien toenemen: de verkopen groeiden met 8 procent vergeleken met het eerste kwartaal van 2023 tot 694.000 auto’s. Bij de elektrische auto’s was de stijging een bizarre 91 procent, maar die kwam dan ook vanaf een erg laag punt begin 2023. De groei kwam onder meer door prijsverlagingen, die Volkswagen doorvoerde in de zeer competitieve Chinese markt.

De felle strijd op de Chinese markt komt op het moment dat onder meer Volkswagen en Tesla in het Westen sterke concurrentie beginnen te ondervinden van de Chinese merken waar ze het ook in China zo zwaar mee te stellen hebben. Het afgelopen jaar zijn Chinese merken, waaronder met name het gigantische BYD, een groot offensief begonnen in Europa. BYD bracht duizenden elektrische auto’s naar Europa, die onder meer in de haven van Vlissingen staan te wachten op kopers. Deze zijn te krijgen voor veel lagere prijzen dan elektrische auto’s van Europese merken.

Hoewel het marktaandeel van de Chinese merken nog beperkt is in Europa en de VS, is de vrees bij autofabrikanten en politici groot. De Europese Commissie legt dezer dagen de laatste hand aan een groot onderzoek naar mogelijke concurrentieverstorende staatssteun bij de productie van Chinese elektrische auto’s. Dat kan de basis zijn voor het heffen van importtarieven. Die moeten dan wel ruim 50 procent bedragen om te voorkomen dat de Chinese auto’s niet alsnog veel goedkoper zijn, zo meldde een onderzoek van de Rhodium Group waar de Financial Times maandag over berichtte.

De agressieve strijd tussen Chinese en westerse autobouwers tekent zich steeds duidelijker af. Volkswagen en Tesla laten deze week zien dat ze niet van plan zijn zomaar op te geven.