Op non-actief gestelde hoogleraar Universiteit Leiden is prominent archeoloog

De Universiteit Leiden wil een vooraanstaand hoogleraar archeologie ontslaan na „langdurig” ongewenst en „veelal grensoverschrijdend” gedrag. Het is de tweede keer in korte tijd dat de universiteit een prominente hoogleraar verwijdert vanwege grensoverschrijdend gedrag. Diverse bronnen bevestigen aan NRC dat het dit keer gaat om de gelauwerde hoogleraar archeologie Corinne Hofman.

De universiteit zelf noemt geen namen van betrokkenen. Dit vanwege „zorgvuldig werkgeverschap” en privacywetgeving, aldus collegevoorzitter Annetje Ottow. De hoogleraar maakte zich volgens de universiteit schuldig aan „machtsmisbruik en manipulatie”. Dat leidde tot „een angstcultuur onder medewerkers” die „grotendeels afhankelijk van haar waren”.

Volgens de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is Corinne Hofman „een van de meest vooraanstaande archeologen ter wereld”. Ze geldt als een autoriteit in de Caribische archeologie en deed onderzoek op onder meer het eiland Saba. Ze is al drie decennia aan de Leidse universiteit verbonden, sinds 2007 als hoogleraar. In 2014 ontving ze de Spinozapremie, de hoogste Nederlandse wetenschappelijke onderscheiding. Ook bekleedde ze bestuurlijke functies, zo was ze tussen 2013 en 2018 decaan van de faculteit archeologie.

Sociaal ongewenst gedrag

In oktober 2022 dwong de universiteit een bekende hoogleraar sterrenkunde tot vertrek nadat hij zich gedurende „meerdere jaren” schuldig had gemaakt aan intimiderend en ongewenst gedrag. In zijn geval ging het onder meer om seksueel grensoverschrijdend gedrag tegen vrouwelijke collega’s. Met eerdere signalen dat het mis was, werd onvoldoende gedaan, erkende de Leidse collegevoorzitter Annetje Ottow toen tegenover NRC. „Die zijn niet serieus genoeg genomen en niet serieus genoeg opgepakt.”

Lees ook Er had eerder moeten worden ingegrepen’, zegt de collegevoorzitter over het intimiderende gedrag van een Leidse hoogleraar

Van seksueel grensoverschrijdend gedrag was in het nu bekend geworden geval geen sprake, stelt Ottow nadrukkelijk. Ook niet van plagiaat. Wel maakte de hoogleraar zich schuldig aan „sociaal ongewenst gedrag”, samen met haar levenspartner, een vakgenoot en oud-medewerker van de Universiteit.

Ottow spreekt van intimidatie, discriminatie, manipulatie, schreeuwen en pesten. Ook zouden de twee hun machtspositie hebben misbruikt en openlijk de kwaliteit van medewerkers in twijfel hebben getrokken.

In totaal hebben negentien mensen een melding gedaan, onder wie promovendi en studenten, die met Hofman of haar partner hebben gewerkt in de periode 1990-2023. „Het merendeel van de meldingen betreft voorvallen van (vele) jaren terug”, zegt Ottow. Desgevraagd zegt de collegevoorzitter dat „de bestuurlijke functies die beklaagde had, het melden hebben bemoeilijkt”.

Een door het universiteitsbestuur ingestelde, door Ottow als „onafhankelijk” omschreven commissie onderzocht vanaf het najaar 2023 de meldingen die via de huidige decaan van de faculteit archeologie waren binnengekomen. De commissie stond onder leiding van universitair hoofddocent arbeidsrecht Yvonne Erkens.

Volgens de onderzoekscommissie is het „aannemelijk” dat Hofman en haar partner ook „de wetenschappelijke integriteit hebben geschonden”. Dat zouden ze hebben gedaan door zich „toegang tot data van andere medewerkers te verschaffen en (toegang tot) data te monopoliseren”. Ook is het volgens de onderzoekers „aannemelijk” dat het duo zich onderzoeksmateriaal van derden heeft toegeëigend, zonder de vereiste toestemming. Ottow: „Dit gedrag geldt ook als een schending van wetenschappelijke integriteit.”

Op de vraag wat wordt bedoeld met „aannemelijk”, stelt Ottow dat „hard bewijs in dit soort zaken beperkt is, volgens de onderzoekscommissie”. Dat ligt volgens de collegevoorzitter „deels in de aard der zaak”. „Het gaat hier om vermeend ongewenst gedrag in de vorm van mondelinge gesprekssituaties en interacties waar geen documentatie van is.”

Ook in dit geval ligt „een aanzienlijk deel van de gebeurtenissen” volgens Ottow „in een ver verleden”. Ze wijst erop dat de onderzoekscommissie wel „zoveel mogelijk verklaringen aan (eventueel beschikbare) documentatie” heeft getoetst.

‘Zo spoedig mogelijk’ ontslaan

Naar aanleiding van de bevindingen is het universiteitsbestuur een procedure gestart om de hoogleraar „zo spoedig mogelijk” te ontslaan. „Als dit door de (kanton)rechter wordt gehonoreerd, zal de betrokken medewerker ook de titel hoogleraar niet meer mogen voeren en geen promovendi meer mogen begeleiden.” Ook haar partner, voormalig universitair docent en onderzoeker, is niet langer welkom op de universiteit.

Ottow spreekt van „een nare casus” die het universiteitsbestuur „heeft geschokt”. Ze is „opgelucht” dat de meldingen zijn gedaan. „Daardoor hebben we stevig kunnen ingrijpen.”

Het feit dat op haar universiteit weer een geval van langdurig grensoverschrijdend gedrag speelt, heeft volgens haar te maken met de ingezette koers voor een veilige werkomgeving én met de tijdgeest. „In het verleden was melden lastiger dan nu. Drempels waren hoger dan inmiddels (gelukkig) het geval is.” De verbetering van de sociale veiligheid „is en blijft” een speerpunt, zegt Ottow. „Het gevoel van urgentie is na deze casus sterker dan ooit.”