Aardappels uit Nederland of rijst uit Azië: wat kun je beter eten voor het klimaat?
Dat vlees impact op het klimaat heeft, dat weten we inmiddels wel. Maar hoe zit het met rijst, pasta en aardappels? Welke kan je het beste eten voor het klimaat?
Een lezer met een agrarische achtergrond uit Drenthe stelt een kritische vraag aan Trouw. Hij stoort zich eraan dat hij vaak leest dat Nederlanders minder vlees moeten eten voor het klimaat. De klassieke AVG-maaltijd (aardappels, vlees, groente) ligt onder vuur, voelt het bijna voor hem. Want wat eten al die vegetariërs? Vaak rijst. En die rijst komt meestal per schip uit Azië. Is dat duurzaam? En van rijstplantages dampt methaan, een veel sterkere aanjager van klimaatverandering dan CO2. Waarom schrijft de krant hier nooit over, vraagt hij zich af? Is de Hollandse aardappel niet veel beter voor het klimaat, en is de AVG-genieter toch niet duurzamer bezig dan we denken?
Goede vraag. Want een snelle zoektocht toont dat de klimaatimpact van de rijstteelt inderdaad significant is. Alle onder water staande rijstvelden zijn samen goed voor zo’n 12 procent van de menselijke methaanuitstoot, aldus de Asian Development Bank. Dat zorgt voor 1,5 procent van de door mensen veroorzaakte klimaatopwarming.
Wat kun je het beste eten voor het klimaat? Aardappels, rijst of – als we toch bezig zijn – pasta?
Klimaatkanjer van Nederlandse bodem
Liefhebbers van zowel rijst, pasta als gekookte aardappels kunnen opgelucht ademhalen, zegt Lilou van Lieshout van het Voedingscentrum. Alle drie de producten hebben namelijk een lage klimaat- en milieuimpact. “Zeker als je ze vergelijkt met dierlijke producten.” Per kilo brengen zowel gekookte aardappels, pasta en rijst tussen de 1 tot 2 kilo zogeheten CO2-equivalent in de lucht (de impact wanneer je alle broeikasgassen omrekent naar CO2). Ter vergelijking: bij gebakken runderlappen of biefstuk ligt dat rond de 30 kilo CO2e, bij kipfilet en kaas rond de 10 kilo CO2e. “Als je duurzamer wilt leven, kun je beter minder vlees eten en je eten niet verspillen.”
Toch is de klimaatstrijd tussen aardappels, rijst en pasta interessant. Veel mensen eten het elke dag, en als de verschillen groot zijn, kan de duurzaamste keuze op lange termijn alsnog effect hebben. Het RIVM heeft cijfers over de volledige klimaatimpact van de drie, vanaf de teelt totdat het gekookt op je bord ligt. Daaruit blijkt – zoals de kritische lezer al dacht – dat de aardappels de grote klimaatkanjer zijn. Gekookte aardappels stoten per kilo gemiddeld maar 0,9 kilo CO2e uit. Bij gekookte pasta is dat 1,5 en bij gekookte witte rijst 1,8 kilo CO2e.
Van Lieshout nuanceert wel dat mensen van rijst en pasta wat minder eten dan van aardappels. De aangeraden portie rijst door het Voedingscentrum komt uit op zo’n 75 tot 100 gram ongekookte rijst, oftewel zo’n 200 tot 250 gram na het koken. De aangeraden portie voor aardappels is wat meer: 280 tot 350 gram ongekookt, dat wordt niet veel zwaarder na het koken. Omgerekend blijft de aardappel de klimaatkampioen van de drie.
En friet dan?
“Aardappels zijn een zeer efficiënt gewas”, verklaart emeritus aardappel-hoogleraar Paul Struik (Wageningen Universiteit) het succes. Bij het verbouwen van rijst en tarwe gaan er voedingsstoffen uit mest naar de stengels, terwijl bij aardappels bijna alle stoffen in het eetbare product belanden. “Ruimtevaartorganisatie Nasa heeft om deze reden interesse getoond om aardappels op ruimtestations te telen.” Toch hebben ook aardappels klimaat-nadelen. Vooral dat ze voor zo’n 80 procent uit water bestaan, ten opzichte van ongeveer 12 procent bij droge pasta, gemaakt van granen. “Aardappels zijn lijvig. Dat moet je allemaal transporteren, en dat brengt een klimaatimpact met zich mee.” Ook worden aardappels over lange periodes koel bewaard, wat energie kost en impact heeft.
De ene aardappel bij het avondeten is de andere ook niet, benadrukt Van Lieshout. In gekookte vorm wint de aardappel de klimaatstrijd van rijst en pasta, maar diepvriesfriet is juist een stuk minder duurzaam. De impact daarvan is 6,1 kilo CO2e per kilo friet – dik zes keer hoger dan gekookte aardappels. Dit komt omdat bij het snijden in de fabriek niet alle delen gebruikt kunnen worden voor patat. Ook is er veel olie nodig, die flink verhit moet worden, wat weer energie slurpt. Ten slotte moeten de frieten bevroren bewaard worden, wat ook energie kost en dus extra klimaatimpact heeft.
De aardappelteelt verhit de aarde nauwelijks, maar heeft wel invloed op de lokale omgeving. Het gewas is kwetsbaar voor de ‘aardappelziekte’, die Ierland in 1850 in de afgrond stortte. Daarom zijn relatief veel pesticiden nodig. Wie liever onbespoten aardappels eet, kan ook biologische kopen.
Containerschepen vol rijst
Nog even over de rijst. Was het niet zo dat rijstvelden zoveel methaan uitstoten? Dat klopt. Maar omdat zo’n groot deel van de wereldbevolking elke dag rijst eet, is de uitstoot per portie toch relatief laag, vergeleken met veel ander (dierlijk) voedsel. Ook het vervoer per schip van Azië naar Nederland is niet zo slecht voor het klimaat. Droge rijst is zeer compact, en gigantische containerschepen zijn een efficiënte manier van vervoer. Voor voedsel is het transport vaak maar zo’n 10 procent van de totale klimaatimpact.
Naast invloed op de wereldwijde temperatuurstijging, zit de milieu-impact van rijstteelt ’m in het watergebruik. Voor een kilo rijst is zo’n tien keer meer water nodig dan voor een kilo aardappelen. Of dat problematisch is, hangt ervan af waar de rijst vandaan komt. Bij de Thaise rijstteelt wordt bijvoorbeeld veel regenwater gebruikt, zegt Van Lieshout, dan hoeft er geen grote druk op de watervoorziening te zijn. Wie in de supermarkt zeker wil weten of rijst duurzaam is geteeld, kan op keurmerken letten, zoals het Sustainable Rice Platform.
Conclusie
Zowel de kritische lezer uit Drenthe als de vegetarische rijstliefhebbers als de pasta-fans kunnen met gerust groen hart hun lievelingsproduct blijven eten. Gekookte Nederlandse aardappels blijken de klimaatkanjer. Toch adviseert het Voedingscentrum vooral om de drie af te wisselen. Aardappels, rijst en pasta bevatten namelijk elk weer andere voedingsstoffen die goed voor je zijn.
Van Lieshout adviseert bij rijst en pasta wel de volkorenvariant. Enerzijds is die gezonder: er zitten meer vezels, ijzer en vitamine B in. Maar ook voor het klimaat is het beter. “Volkoren bevat meer voedingsstoffen, bijvoorbeeld door het vezelrijke vliesje van zilvervliesrijst. Je eet er dus wat kleinere porties van om even vol te raken.”
Lees ook:
Kaas heeft een flinke impact op het klimaat. Welke soorten kun je het beste eten?
Mozzarella, jong belegen of een blok oude kaas. Lekker, maar met wel een flinke ecologische voetafdruk. Hoe eet je duurzaam kaas, en waar kan je het door vervangen?