‘Mister Spoorloos’ wil helemaal niet van televisie verdwijnen

Hij kreeg vuurwapens op zijn hoofd gericht. Werd ontvoerd. Beroofd. Wandelde met zijn lange Hollandse lijf door de meest grimmige achterbuurten in Zuid-Amerika, vaak onder een verschroeiend hete zon. Niets leek tv-presentator Derk Bolt ervan te kunnen weerhouden om de opdracht te voltooien waarvoor hij op pad was gestuurd: de biologische ouder(s) opsporen van Nederlandse adoptiekinderen die wilden weten waarom ze ooit waren afgestaan.

‘Mister Spoorloos’ wordt Bolt ook wel genoemd, naar het gelijknamige KRO-NCRV-programma Spoorloos, dat draait om de hereniging van familieleden die elkaar uit het oog zijn verloren. Meer dan dertig jaar reisde hij voor het tv-programma de wereld over. Graag had Bolt daar een reeks reizen aan vastgeplakt, maar na woensdag 1 mei zal hij – zeer tegen zijn zin – plaats moeten maken voor een vervanger. Het programma moet vernieuwen en daar hoort volgens de omroep ook een nieuw gezicht bij.

Bolt, inmiddels 68 jaar oud, verliest hiermee een belangrijk anker in zijn leven. ‘Verslavend’ heeft de geboren Renkumer het tv-programma altijd genoemd, en ‘heel bepalend’ voor zijn bestaan. Spoorloos stond altijd op nummer één, zelfs boven een vaste relatie – Bolt is gescheiden en heeft twee kinderen – en een grote vriendenkring. Hij was altijd op reis, samen met zijn vaste cameraman en zeldzame vriend Eugenio Follender. Van dit duo vormde Bolt de vasthoudende speurneus en Follender degene die het betraande weerzien tussen familieleden vastlegde.

Verkeerde familie

Volgens KRO-NCRV zal in de toekomst het accent minder liggen op adoptieverhalen en op Bolts handelsmerk, de verre buitenlandse reizen. De omroep ontkent dat de koerswijziging iets te maken heeft met de pijnlijke onthulling in 2022 dat Spoorloos – na tussenkomst van een schijnbaar malafide tussenpersoon – enkele adoptiekinderen aan de verkeerde biologische familie had gekoppeld.

Hoewel Bolt geen grote rol speelde bij deze verhalen, is de kwestie wel aan hem blijven kleven. Bolt maakte het er niet beter op door bij het praatprogramma Khalid & Sophie deze blunders af te doen als een onvermijdelijke ‘foutmarge’.

Gepikeerd is Bolt wel dat hij na woensdag ‘Mister Spoorloos’-af is. In dagblad AD liet hij weten dat hij nog lang niet aan zijn pensioen toe is, noch ‘ziek, zwak, dood of misselijk’. ‘Waar andere mensen aan kruiswoordpuzzels zitten, doe ik graag Spoorloos.’ Onduidelijk is wat Bolt hierna gaat doen. Volgens een KRO-NCRV-woordvoerder bewaart Bolt ‘zijn verhaal’ voor een ander medium.

‘Emo-tv’

Bolt, een gesjeesde student journalistiek, heeft een indrukwekkende carrière opgebouwd. Na een voortijdig gestrande opleiding in Utrecht en redactieklussen bij onder meer Met Het Oog Op Morgen en Brandpunt, ging Bolt begin jaren negentig aan de slag bij Spoorloos, aanvankelijk achter de schermen. In de beginjaren was Spoorloos nog een studioprogramma met publiek. Presentatie was in handen van Han van der Meer, die vooral ‘mensen en dingen’ centraal stelde die ‘in der loop der jaren zoek zijn geraakt’.

Halverwege de jaren negentig werd de studio verlaten en begon het grote reizen over de wereld, met Bolt als vast gezicht. De eerste reis voerde hem naar het Koreaanse eiland Jeju-do, waar de mensen nog niet eens een simpel ‘yes’ of ‘no’ verstonden. Maar de meeste kilometers maakte Bolt in Colombia, het land waar volgens de presentator ‘de aardigste mensen ter wereld’ wonen.

Het programma wist een miljoenenpubliek aan zich te binden, waaronder ook aanvankelijke critici van ‘emo-tv’. De kracht van Spoorloos is de ‘catharsiswerking’ die het heeft voor kijkers, analyseerde mediapsycholoog Jaap van Ginneken in 2009 in dagblad Trouw. Ginneken, die daarvoor zei een ‘hekel’ te hebben aan zulke televisie, waardeerde het programma omdat het troost biedt aan iedereen die worstelt met een moeizame familiesituatie. ‘Je bent niet de enige. Je herkent iets in het verhaal, maar het blijft op tv.’ In 2001 werd Spoorloos vanwege bewezen verdiensten bekroond met de Televizier-Ring.

Opkomst sociale media

Lange tijd was Spoorloos een van de weinige manieren om verloren gewaande familieleden op te sporen. Onder sommige adoptiekinderen, die niet met hun verhaal op tv wilden, was hier grote ergernis over. Internet bracht hier een belangrijke verandering in. Dankzij sociale media als Facebook werd het voor adoptiekinderen makkelijker om zelf op zoek te gaan naar hun biologische familie. Aanmeldingen voor Spoorloos liepen in de loop der jaren terug. Daardoor bleven de meer gecompliceerde verhalen over, die zich niet zelden afspelen in moeilijk gebied.

Een van die reizen leidde Bolt in 2017 naar zijn geliefde Colombia, naar de gevaarlijke grensstreek met Venezuela. Daar werd hij samen met zijn cameraman Follender ontvoerd door de ELN, een marxistische guerrillabeweging. Dagenlang werd het doodsbange duo door de jungle voortgejaagd. Uiteindelijk werden ze na grote internationale druk vrijgelaten.

Op zoek naar ontvoerders

Bolt, met kenmerkend zonnig gemoed, sprak kort na zijn vrijlating tegenover een Colombiaanse nieuwssite over een ‘onvergetelijke ervaring’ en ‘onverwachte kameraadschap’ met zijn ontvoerders. In een extra Spoorloos-uitzending in juni zal Bolt terugkeren naar Colombia en proberen zijn toenmalige ontvoerders te spreken te krijgen.

Maar eerst zal Bolt woensdag, in zijn laatste reguliere uitzending, een bezoek brengen aan Brazilië. Daar gaat hij op zoek naar de biologische moeder van Rafael, Gioya en Bo, drie Braziliaanse adoptiekinderen.