Van Taylor Swift en Adele tot Meau en S10: vrouwen rukken op in de popmuziek

Taylor Swift werd onlangs de eerste muzikant die alleen met haar songs en optredens een miljard dollar had verdiend. Samen met Beyoncé en Adele hoort ze tot de grote drie van de mainstream popmuziek. Meer goed nieuws voor vrouwelijke artiesten: festivals boeken vaker een vrouw als hoofdact en bij de Grammy Awards gingen dit jaar vier vrouwen - Taylor Swift, Miley Cyrus, Billie Eilish (samen met broer Finneas ) en Victoria Monét - met de vier belangrijkste prijzen aan de haal.

Ook duiken in de top tien van best verdienende artiesten vaker vrouwen op. Lange tijd waren het vrijwel uitsluitend mannen die deze lijst haalden, met Madonna als een van de weinige vrouwelijke verstoorders van het mannenfeestje. Inmiddels halen ook Taylor Swift, Beyoncé en Lady Gaga met enige regelmaat de top tien van grootverdieners.

Wat betekenen deze cijfers? Bevinden we ons op een keerpunt in de popgeschiedenis en gaan vrouwelijke muzikanten eindelijk hun achterstand inhalen? Wel, zo ver zijn we nog lang niet. Weliswaar laten onderzoeken zien dat het aantal vrouwen in de popmuziek stijgt, maar we zijn nog ver verwijderd van een gelijke man/vrouw-verdeling. En vrouwen mogen dan momenteel de toon zetten in de mainstream pop, maar als je naar bandjes of andere genres als rock of country kijkt, is het aandeel van vrouwelijke artiesten een stuk bescheidener.

Flinke achterstand in te lopen

Met name achter de schermen hebben vrouwen nog een flinke achterstand in te lopen. Het goede nieuws is dat het jaarlijkse onderzoek van het Amerikaanse Annenberg Inclusion Initiative laat zien dat in 2023 het aantal vrouwen op alle gebieden in de lift zat, zowel wat betreft het aantal artiesten als de songschrijvers en producers. Positief is ook dat de groei bij de songschrijvers voor een groot deel afkomstig was van vrouwen van kleur. Toch zijn vrouwen nog steeds in de minderheid. Zo was in 2023 van de artiesten die de Amerikaanse Top 100 haalden 35 procent vrouw, bedroeg het aantal vrouwelijke songschrijvers 19,5 procent en bleef de teller voor vrouwelijke producers op een schamele 6.5 procent hangen.

Dat de situatie in Nederland niet veel anders is, merkt Caroline van der Leeuw. De zangeres die jaren het gezicht was van de succesvolle band Caro Emerald en nu als singer-songwriter aan de weg timmert onder de naam The Jordan, zoekt de laatste jaren naarstig naar vrouwen om mee samen te werken. “Maar ik kan ze niet vinden. En de vrouwen die er zijn, worden door iedereen opgeslokt. Want heel veel mensen willen nu meer vrouwen in hun bands, godzijdank. Misschien lukt het me ook niet omdat ik sinds jaar en dag in een muzikaal old boys network zit. De mannen die ik ken, zullen eerder een andere man noemen als ik ze vraag om een geschikte kandidaat. Ik werk nu met minder vrouwen samen dan vroeger. Dat is echt heel frustrerend.”

Een mogelijke oplossing ziet ze in een soort LinkedIn voor vrouwelijke professionals uit de muziekindustrie. “Dat wanneer je bijvoorbeeld een vrouwelijke drummer zoekt, je kan zien wie er zijn, wat ze doen en wat ze op hun cv hebben staan.”

Rolmodellen voor jongere generatie

Dat meer vrouwen hun plek opeisen voor en achter de schermen is volgens de zangeres van belang omdat zij kunnen dienen als rolmodel voor een jongere generatie. “Als je ziet wat je kunt worden, dan geloof je het ook. En ga je er sneller achteraan. Toen ik jong was had ik behoefte aan een rolmodel met curves. Maar die waren er toen niet en dus dacht ik dat ik geen popster kon worden. Toen kwam Adele en dacht ik: ‘He, het kan wel’.”

Maar er is nog een reden waarom meer vrouwen in de muziekindustrie van belang is. Volgens Lotte Sterk, A&R (artist and repertoire) manager bij muziekuitgeverij Pennies from Heaven, kan dit het gevoel van de veiligheid van vrouwelijke artiesten vergroten. Sterk scout en begeleidt songschrijvers en artiesten en ziet dat de muziekindustrie een omgeving is waarin grenzen kunnen vervagen. “Een studiosessie die
’s avonds laat plaatsvindt, een schrijfsessie bij iemand thuis of een feestje waarbij de alcohol rijkelijk vloeit; het zijn allemaal situaties waarin je je als vrouw onveilig kunt voelen. Zeker als je voor je carrière afhankelijk bent van de mannen om je heen, bevind je je dan in een kwetsbare positie.

“Maar als je in een omgeving verkeert met meer mensen die op jou lijken, dan voel je je daar niet alleen prettiger bij, maar ga je jezelf misschien ook wat groter maken en krachtiger neerzetten. Het kan eraan bijdragen dat minder vrouwen uitvallen en meer vrouwen zich net zo sterk ontwikkelen als de mannen.”

Juist daarom vindt Sterk het goed om te zien dat het aantal vrouwen langzaam maar zeker groeit. Die toename is voor een deel te danken aan het feit dat we in het Do it yourself-tijdperk leven, weet Caroline van der Leeuw. “Ik had vroeger extreem veel last van het idee dat ik dingen niet kon. Nu zie ik dat ik natuurlijk gewoon zelf met mijn reet van de bank af moet komen. Bij jongere muzikantes zie ik gelukkig dat ze heel veel zelf doen: muziek schrijven, produceren, video’s maken.”

Onafhankelijke artiest is in opkomst

Ook Lotte Sterk zegt dat door de technische mogelijkheden die nu voorhanden zijn, de onafhankelijke artiest in opkomst is. “Meer en meer artiesten werken op eigen houtje. Ze produceren hun muziek in hun slaapkamer en breken dan bijvoorbeeld via TikTok door. Je ziet dat vrouwen op het gebied van muziek maken steeds meer zelf kunnen en minder afhankelijk zijn. En als je eenmaal groot bent geworden op TikTok, dan wil de muziekindustrie daar graag op aanhaken.”

Zowel Sterk als Van der Leeuw signaleren dat de topposities in de muziekindustrie nog steeds vrijwel uitsluitend worden ingenomen door witte mannen. Tegelijkertijd zien ze beiden ook dat er op diverse gebieden veranderingen aan de gang zijn. Zo dienen zich ook in ons land steeds meer talentvolle vrouwelijke muzikanten als Meau, S10, Hannah Mae, Roxy Dekker aan en laat de nieuwe generatie zich ook niet meer in een clichématig vrouwelijk imago drukken.

Sterk: “Als je kijkt naar gender zie je zowel bij vrouwen als mannen meer fluïditeit. Steeds meer artiesten zijn hun autonome, authentieke zelf. Dat wordt bovendien door de fans omarmd.”

Hoe cool dat Taylor Swift dit voor elkaar kreeg

En als ze dan ook nog een rolmodel hebben als Taylor Swift, gaat het helemaal goed komen met de komende generatie, denkt Van der Leeuw. “Als ik aan Taylor Swift denk, denk ik er niet aan hoe mooi ze is. Maar aan hoe cool ze is en hoe ze voor elkaar heeft gekregen waar ze nu staat. Dat ze haar albums opnieuw opneemt omdat ze gewoon niet wil dat iemand anders er met haar rechten vandoor gaat, die dingen doet ze gewoon. Als ik dat zie, dan denk ik dat zij de voorloper is van een ongelooflijk krachtige generatie vrouwelijke artiesten. Ja, honderd procent.”

Lees ook:

Hoe het Taylor Swift lukt de meest uiteenlopende soorten fans te verenigen

Haar concerten zijn stijf uitverkocht en zelfs de filmregistratie ervan trekt deze weken in Nederland joelende fans. Taylor Swift (33) werd een wereldster door strategisch te spelen met haar stijl en imago.

Recensie: Taylor Swift klinkt op haar nieuwe album bij vlagen vilein, maar veel vaker scherp, slim en verdrietig

Als Taylor Swift niest, is de muziekwereld verkouden. Het is moeilijk om de invloed van de 34-jarige singer-songwriter te overschatten.